Page images
PDF
EPUB

orum centuriis, in quibus nihil mentis, nihil rectæ rationis, nihil sani judicii inest, ebullienti quadam et plane ridenda verborum fpuma fese venditantibus; à quibus fi emendicatos ab novitiis authoribus centones dempferis, Deum immortalem! quanto nudiores Leberide confpexeris, et exhaufta inani vocabulorum et fententiuncularum fupèllec tile, unde you playyera, perinde mutos ac ranuncula Seriphia. At ô quam ægre temperaret à rifu vel ipfe, fi in vivis effet, Heraclitus, fi forte hofce cerneret, fi Diis placet, oratorculos, quos paulo ante audiverit cothurnato Euripidis Orefte, aut furibundo fub mortem Hercule grandiora eructantes, exhaufto tandem vocularum quarundam tenuiffimo penu, pofito incedere fupercilio, aut retractis introrfum cornibus, velut animalcula quædam abrepere. Sed recipio me paululum digreffus. Si quis igitur eft qui, fpreta pacis conditione, ovdov Toxiμov mihi indixerit, eum ego quidem in præfentía non dedignabor orare et rogare, ut femota paulifper fimultate, æquabilis adfit certaminis hujus arbiter; neve oratoris culpa, fi qua eft, caufam quam optimam et præclariffimam in invidiam vocet. Quod fi mordaciora paulo hæc et aceto perfufa nimio putaveritis, id ipfum de induftria feciffe me profiteor: volo enim ut initium orationis meæ primulum imitetur diluculum; ex quo fubnubilo fereniffima fere nafcitur dies. Quæ an nocte præftantior fit, haud vulgaris utique agitatur controverfia, quam quidem mearum nunc eft partium, auditores, penfique hujus matutini, accurate et radicitus excutere; quamvis et hæc prolufioni poeticæ, quam decertationi oratoriæ, magis videatur idonea: at at noctémne dixi cum die ftruxiffe lites? Quid hoc rei eft? quænam hæc molitio? numnam antiquum Titanes redintegrant bellum, Phlegræi prælii inftaurantes reliquias? an terra novam in fuperos deos enixa est portentofæ magnitudinis prolem? an vero Typhous injectam Ætnæ montis eluctatus eft molem? an denique, decepto Cerbero, catenis adamantinis fubduxit fe Briareus? quid eft aliquando tandem, quod deos manes ad cœleftis imperii fpem jam tertiò erexerit? adeone contemnendum Jovis fulmen? adeon' pro nihilo putanda Palladis invicta virtus, qua tantam olim inter terrigenas fratres edidit ftragem? exciditne animo infignis ille per cœli templa Liberi VOL. VI.

L

patris

patris ex profligatis gigantibus triumphus? neutiquam fanè meminit illa probe, nec fine lachrymis, confternatos plerofque à Jove fratres superftitefque cæteros ufque ad penitiffimos inferorum receffus in fugam actos; et certe jam nihil minus quam bellum adornat trepida, querelam potius et lites inftruit, atque pro more mulierum poft rem unguibus et pugnis fortiter geftam ad colloquium feu verius ad rixam venit, periclitura, opinor, linguáne plus an armis valeat. At vero quam inconfultò, quam arroganter, quamque debili caufæ titulo præ die fummam rerum ambiat, expedire festino. Video fiquidem et ipfam diem galli cantu expergefactam, curfu folito citatiori adproperaffe ad fuas laudes exaudiendas. Et quoniam unufquifque hoc imprimis ad honores et decus conferre arbitratur, si ab generofis natalibus et prifco regum vel deorum fanguine oriundum fe compererit. Videndum primo utra genere fit clarior, mox quænam antiquitate honoratior; dein hæc an illa humanis ufibus accommodatius inferviat. Apud vetuftiffimos itaque mythologiæ fcriptores memoriæ datum reperio, Demogorgonem deorum omnium atavum (quem eundem et Chaos ab antiquis nuncupatum hariolor) inter alios liberos, quos fuftulerat plurimos, Terram genuiffe; hac, incerto patre noctem fuiffe prognatam; quamvis paulo aliter Hefiodus eam chaogenitam velit hoc monafticho.

Ἐξ χάεις δ' Ερεβίσε μέλαινά τε νύξ ἐγένοντο.

Hanc, quocunque natam, cum adoleverat ad ætatem nuptiis maturam, pofcit fibi uxorem Phanes paftor; annuente matre, refragatur illa, negatque fe ignoti viri et nufquam vifi, moribufque infuper tam longe diverfis concubitum inituram. Repulfam Phanes ægre ferens, vcrfo in odium amore, nigellam hanc Telluris filiam per omnes orbis terrarum tractus ad necem fequitur indignabundus. Illa vero quem amantem fprevit, eum hoftem non minus tremit; propterea ne apud ultimas quidem nationes, et disjuncta quam maxime loca, immo ne in ipfo finu parentis fatis fe futam rata, ad inceftos Erebi fratris amplexus furtim et clanculum fe corripit; timore fimul gravi foluta, maritum

que

que nacta proculdubio fui fimilem. Hoc itaque tam venufto conjugum pari Ether et Dies perhibentur editi, ut author eft idem, cujus fupra mentionem fecimus, Hefiodus.

Νυκτὸς δ ̓ ἀντ ̓ αἰθήρτε και ἡμέρα ἐξεγένοντο,
Οὕς τεκεκυσσα μένη Ερέβει φιλότητι μιγεῖσα.

;

At enim vetant humaniores mufæ, ipfa etiam prohibet philofophia diis proxima, ne minus poetis deorum figulis, præfertim Græcanicis, omni ex parte habeamus fidem nec quifquam iis hoc probro datum putet, quod in re tanti momenti authores videantur vix fatis locupletes. Si quis enim eorum aliquantillum deflexerit à vero, id non tam ingeniis eorum affignandum, quibus nihil divinius, quam pravæ et cæcutienti ejus ætatis ignorantiæ, quæ tunc tempeftatis pervadebat omnia. Abunde fane laudis hinc fibi adepti funt, affatim gloriæ, quod homines in fylvis atque montibus difpalatos belluarum ad inftar, in unum compu lerint locum, et civitates conftituerint, quodque omnes difciplinas quotquot hodie traduntur, lepidis fabellarum involucris obveftitas pleni Deo primi docuerint; eritque hoc folum iifdem ad affequendam nominis immortalitatem non ignobile fane fubfidium, quod artium fcientiam feliciter inchoatam pofteris abfolvendam reliquerint.

Noli igitur, quifquis es, arrogantiæ me temere damnare, quafi ego jam veterum omnium poetarum decreta, nulla nixus authoritate, perfregerim aut immutaverim; neque enim id mihi fumo, fed ea tantummodo ad normam rationis revocare conor, exploraturus hoc pacto num rigidæ poffint veritatis examen pati. Quocirca primò noctem Tellure ortam erudite quidem et eleganter fabulata eft antiquitas; quid enim aliud mundo noctem obducit quam denfa et impervia terra, folis lumini noftroque horizonti interpofita ? quòd eam deinde nunc patrimam, fuiffe negant mythologi, nunc matrimam, id quoque feftiviter fictum; inde fiqui dem recte colligitur fpuriam fuiffe aut fubdititiam, aut demum parentes prolem tam famofam et illiberalem præ pudore non agnoviffe. At vero cur exiftimarent Phanetem illum mirifica fupramodum humanum facie, noctem Ethiopiffam et monogrammam etiam in matrimonium adamaffe, arduum impenfe negotium videtur è veftigio divinare, nifi

L 2

quod

quod fœminarum infignis admodum id temporis paucitas delectum fuppeditaret nullum. Atqui preffe agamus et cominus. Phanetem interpretantur veteres folem five diem; quem dum commemorant noctis conjugium primo petiiffe, deinde in ultionem fpreti connubii infecutum, nihil aliud quam dierum et noctium vices oftendere volunt. Ad hoc autem quid opus erat introduxiffe Phanetem noctis nuptias ambientem, cum perpetua illa eorum fucceffio et mutuus quafi impulfus innato et æterno odio melius adfignificetur; quippe conftat fudum et tenebras ab ipfo rerum principio acerrimis inter fe diffediffe inimicitiis. Atque ego fane noctem credo, suggérns cognomen hinc folum accepiffe, quod Phanetis connubio permifcere fe caute recufarit, nec non cogitate; etenim fi illum femel in fuos admififfet thalamos, extra dubium radiis ejus et impatibili fulgore abfumpta vel in nihilum interiiffet, vel penitus conflagraffet, ficuti olim invito Jove Amafio arfiffe ferunt Semelem. Quapropter huic, non improvida falutis fuæ, Erebum prætulit. Unde fcitum illud Martialis et perurbanum.

Uxor peffima, peffimus maritus,

Non miror bene convenire vobis.

Nec tacendum exiftimo, quam formofa et fe digna virum auxerit prole, nimirum ærumna, invidia, timore, dolo, fraude, pertinacia, paupertate, miferia, fame, querela, morbo, fenectute, pallore, caligine, fomno, morte, Charonte, qui ultimo natus eft partu; adeo ut hic apprime quadret quod in proverbii confuetudinem venit, xanữ nópaκος κακὸν ὠν. Caterum nec defunt qui etiam ætherem et diem itidem Erebo fuo Noctem peperiffe tradunt. At enim quotufquifque eft, non impos mentis, qui fic philofophantem non explodat ac rejiciat tanquam democritica commenta aut nutricularum fabulas proferentem? Ecquam enim veri fpeciem præ fe fert, poffe obfcuram et fufcam noctem tam venuftulum, tam amabilem, tam omnibus gratum acceptumque reddere partum? Qui etiam ut primum conceptus effet, præmaturo impetu erumpens utro matrem enecaffet, ipfumque Erebum patrem abegiffet protinus, vetulumque coegiffet Charontem, ut fub imo Styge nocturnos abderet oculos, et fi qua fub inferis lati

bula

bula funt, ut eo fe remigio et velis reciperet. Nec folum apud Orcum non eft natus dies, fed ne unquam quidem ibi comparuit; neque poteft illuc nifi fatorum ingratiis vel per minimam intromitti rimulam; quid! quod etiam diem nocte antiquiorem audeo dicere, eamque mundum recens emerfum è Chao diffufo lumine colluftraffe, priufquam nox fuas egiffet vices; nifi craffam illam et immundam caliginem noctem vel ipfi Demogorgoni equævam velimus perperam nominare. Ideoque diem Urani filam natu maximam arbitror, vel filii potius dixeris, quem ille in folatium humanæ gentis et terrorem infernalium deorum procreaffe dicitur; ne fcilicet, occupante tyrannidem nocte, nulloque inter terras et Tartara difcrimine pofito, manes et furiæ atque omne illud infame monftrorum genus ad terras ufque, deferta Barathri fede, fe proreperent, mifellique homines denfis obvoluti umbris, et quaquaverfum occlufi, defunctarum animarum panas etiam vivi experirentur. Hactenus, academici, obfcuram noctis propaginem atris et profundiffimis eruimus tenebris; habebitis ilicet ut fe dignam. præbuerit natalibus fuis, fed fi prius diei laudibus impenfam dederim opellam meam, quamvis et illa fane omnium laudatorum eloquentiam anteeat. Et certe primo quam omnium animantium ftirpi grata fit et defiderabilis, quid opere eft vobis exponere; cum vel ipfæ volucres nequeant fuum celare gaudium, quin egreffæ nidulis, ubi primum diluculavit, aut in verticibus arborum concentu fuaviffimo deliniant omnia, aut furfum librantes fe, et quam poffunt prope Solem volitent, redeunti gratulaturæ luci. At primus omnium adventantem Solem triumphat infomnis gallus, et quafi præco quivis, monere videtur homines, ut excuffo fomno prodeant, atque obviam effundant fe novam falutatum Auroram: tripudiant in agris capellæ, totumque genus quadrupedum geftit et exultat lætitia. Quinetiam et mæfta Clyfie totam fere noctem, converfo in Orientem vultu, Phoebum præftolata fuum, jam arridet et adblanditur appropinquanti amatori. Caltha quoque et Rofa, ne nihil addant communi gaudio, aperientes finum, odores fuos Soli tantum fervatos profufè fpirant, quibus noctem dedignantur impertiri, claudentes fe folliculis fuis fimulatque vefper appetat; cæterique flores inclinata paulum, et rore languidula erigentes capita quafi præbent se Soli, et

L.3

tacite

« PreviousContinue »