Sed nec iifdem, quibus orbis, limitibus contineri et circumfcribi fe patiatur veftra mens, fed etiam extra mundi pomoria divagetur; perdifcatque ultimò (quod adhuc altiffimum eft) feipfam cognofcere, fimulque fanctas illas mentes, et intelligentias quibufcum poft hæc fempiternum initura eft fodalitium. Quid multa nimis? vobis ad hæc omnia difciplinæ fit ille, qui tantopere in deliciis eft, Ariftoteles, qui quidem hæc prope cuncta fcienter et conquifite fcripta nobis reliquit addifcenda. Cujus ego ad nomen jam fubito permoveri fentio vos, academici, atque in hanc fententiam duci pedetentim, et quafi eo invitante proclivius ferri. Quod fi ita fit, fane ejus rei laudem, cujufquemodi est, illi debebitis et gratiam : quod interim ad me attinet, ego certe fatis habeo, fi veniam prolixitatis meæ pro veftra humanitate impetravero. Dixi. IN COLLEGIO, &c. THESIS. In rei cujuflibet interitu non datur refolutio ad materiam primam. Error an è Pandora pixide, an ex penitiffimo eruperit Styge, an denique unus ex Terræ filiis in cœlites conjuraverit, non eft hujus loci accuratius difquirere. Hoc autem vel non fcrutanti facile innotefcat, eum ex infimis incre mentis, veluti olim Typhon, aut Neptuno genitus Ephialtes in tam portentofam creviffe magnitudinem, ut ipfi quidem veritati ab illo metuam. Video enim cum ipfa diva αληθεία haud rarò æquo marte pugnantem, video poft damna factum ditiorem, poft vulnera virefcentem, victumque victoribus exultantem. Quod de Antao Lybico fabulata est antiquitas. Adeo ut hinc fane non levi de caufa carmen iftud Ovidianum poffit quifpiam in dubium vocare, an fcilicet ultima cœleftum terras reliquerit Aftræa; vereor etenim ne pax et veritas multis poft eam fæculis invifos etiam mortales deferuerint. Nam certe fi illa adhuc in terris diverfaretur, quis inducatur ut credat, lufcum et cæcutientem errorem veritatem folis æmulam poffe intueri, quin plane vincatur oculorum acies, quin et ipfe rurfus abigatur ad inferos, unde primum emerfus eft? At vero citra dubium aufugit in cœlum, patriam fuam mifellis hominibus nunquam reditura; et jam totis in fcholis dominatur immundus error, et quafi rerum potitus eft, non in ftrenuos utique et non paucos nactus affertores. Quarum acceffione virium, ultra quam ferri poteft inflatus, quænam eft ulla phyfiologiæ particula vel minutula, in quam non impetiverit, quam non profanis violaverit unguibus, quemadmodum harpias Phinei regis Arcadum menfas confpurcaffe accepimus? unde fane eò res deducta eft, ut lautiffima philofophiæ cupe dia, ipfis quibus fuperi vefcuntur dapibus non minus opi VOL. VI. M para, para, nunc fuis conviviis naufeam faciant. Contingit enim fæpenumero ingentia philofophorum volumina evolventi, et diurnis nocturnifque manibus obterenti, ut dimittatur incertior quam fuerit pridem. Quicquid enim affirmat hic, et fatis valido fe putat ftatuminare argumento, refellit alter nullo negotio aut faltem refellere videtur, atque ita pene in infinitum femper habet hic quod opponat, femper ille quod refpondeat; dum mifer interim lector hinc atque inde tanquam inter duas belluas diu divulfus ac difcerptus, tedioque prope enectus, tandem veluti in bivio relinquitur, huc an illuc inclinet plane anceps animi: ab utro autem ftet veritas, fortaffe (ne vera diffimulem) non eft opere pretium ea, qua expedit, induftria explorare: quippe iapius de re perquam minimi momenti maxima inter centurias philofophantium agitatur controverfia. Cæterùm videor mihi inaudire fubmuffitantes quofdam, quo nunc fe proripit ille? dum in errorem invehitur, ipfe toto errat cœlo: equidem agnofco erratum; neque hoc feciffem, nifi de veftro candore magna mihi pollicitus. Jam igitur tandem accingamur ad in ftitutum opus et his tantis difficultatibus dea Lua (quod ait Lipfius) me fœliciter expediat. Quæftio quæ nobis hodie proponitur enucleanda hæc eft, an interitu cujuflibet rei detur refolutio ufque ad materiam primam? Quod aliis verbis fic proferre folent, an ulla accidentia quæ fuere in corrupto maneant etiam in genito? hoc eft, an intereunte forma omnia intereant accidentia quæ in compofito præex titerant? Magna quidem eft inter multos haudquaquam obfcuri nominis philofophos hac de re fententiarum difcrepan tia; hi dari ejufmodi refolutionem contendunt acerrimè, illi neutiquam dare poffe mordicus defendunt; hos ut fequar inclinat animus, ab illis ut longe latéque diffentiam tum ratione adductus, uti opinor, tum etiam tantorum vi rorum authoritate: hoc autem quo pacto probari queat, reliquum eft ut paulifper experiamur; idque fuccincte quoad poterimus, atque primo hunc in modum. Si fiat refolutio ad-materiam primam fubinfertur inde effentiale iftud effa tum, nempe eam nunquam reperiri nudam, materiæ primæ perperam attribui; occurrent adverfarii, hoc dicitur ref pectu formæ, verum fic habento fcioli ifti formas fubftantiales nullibi gentium reperiri citra formas accidentarias: fed hoc leve, nec caufæ admodum jugulum petit; firmiora his adhibenda funt. Atque imprimis videamus ecquos habeamus veterum philofophorum noftrarum partium fautores; inquirentibus, ecce ultro fe nobis offert Ariftoteles, cumque lectiffima manu fuorum interpretum fe nobis agglomerat ; quippe velim intelligatis auditores, ipfo duce et hortatore Ariftotele initum hoc prælium, et bonis avibus, uti fpero, aufpicatum. Qui quidem id ipfum quod nos arbitramur, innuere videtur, Metaph. 7, Text. 8, ubi ait quantitatem primò ineffe materiæ; huic perinde fententiæ quicunque refragabitur, poffum illi dicam hærefes ex lege omnium fapientium audacter fcribere. Quinimo alibi plane vult quantitatem materiæ primæ proprietatem, quod idem afferunt plerique ejus fectatores; proprium autem à fuo fubjecto avellentem quis ferat ipfa vel edititii judicis fententia: verum age, cominus agamus, et quod fuadeat ratio perpendamus. Affertio itaque probatur primo hinc, quod materia habet propriam entitatem actualem ex fua propria exiftentia, ergo poteft fuftentare quantitatem, eam faltem quæ dicitur interminata. Quid? quod nonnulli confidenter affirment formam non nifi mediante quantitate in materiam recipi, fecundo, fi accidens corrumpitur, neceffe habet ut his tantum modis corrumpatur,vel perintroductionem contrarii, vel per difitionem termini, vel per abfentiam alterius. caufæ confervantis, vel denique ex defectu proprii fubjecti cui inhæreat priori modo nequit corrumpi quantitas, poftea quam contrarium non habeat; et quantumvis habeat qualitas hic tamen introduci non eft fupponendum: fecundus modus huc non fpectat, utpote qui fit relatorum proprius; nec per abfentiam caufæ confervantis, ea enim, quam affig nant adverfarii, eft forma; accidentia autem à forma pendere concipiuntur bifariam, vel in genere caufa formalis, aut efficientis prior dependentia non eft immediata, forma enim fubftantialis non informat accidentia, neque intelligi poteft quod aliud munus exerceat circa ea in hoc genere caufa, ideoque tantummodo mediata eft, nimirum in quantum materia dependet à forma, et hæc deinceps à materia; modus dependentiæ pofterior eft in genere caufæ efficientis, à forma tamen an accidentia pendeant in hoc ge nere nécne, in ambiguo res eft: fed ut donemus ita effe, non fequitur tamen, depereunte forma juxta etiam perire M 2 acci accidentia, propterea quod caufæ illi recedenti, fuccedit è veftigio alia fimilis omnino fufficiens ad confervandum eundem numero effectum abfque interruptione: poftremo, quod non ex defectu proprii fubjecti in nihilum recidit quantitas aliáque id genus accidentia, probatur quia fubjectum quantitatis eft aut compofitum, aut forma, aut materia; quod compofitum non fit, ex eo liquet, quod accidens quod eft in compofito attingit fimul fua unione et materiam et formam per modum unius, at vero quantitas non poteft ullo modo attingere animam rationalem, dum hæc fpiritualis fit, et effectus formalis quantitatis, hoc eft extenfionis quantitativæ minime capax; porro quod forma non fit fubjectum ejus, ex fupradictis fatis eft perfpicuum: reftat igitur ut materia fola fit fubjectum quantitatis, atque ita præciditur omnis interitus illatio in quantitate. Quod pertinet ab id quod vulgo affertur de cicatrice, argumentum. efficaciffimum effe cenfeo: quis enim mihi fidem adeo extorqueat, ut credam eam in cadavere plane diverfam effe ab ea quæ fuit nuperrime in vivo, cum nulla fubfit ratio, nulla neceffitas corrigendi fenfus noftri, qui raro quidem hallucinatur circa proprium objectum; citiufque ego et facilius audirem de larvis, deque empufis mira commemorantem, quam cerebrofos hofce philofophraftos de accidentibus fuis de novo procreatis ftulte et infubide obgannientes. Etenim calorem, cæterafque animalis qualitates intenfibiles et remiffibiles eafdem prorfus pernovimus in ipfo mortis articulo, et poft mortem itidem; quorfum enim deftruerentur hæ, cum aliæ fimiles funt producendæ ? huc accedit, quod fi de novo procrearentur, ad tempus non adeo exiguum durarent, neque etiam repente ad fummum pervenirent intenfionis gradum, fed paulatim et quafi pedetentim. Adde quod vetuftiffimum fit axioma, quantitatem fequi materiam, et qualitatem formam. Potui quidem, immo ac debui huic rei diutius immorari, ac profecto nefcio an vobis, mihimet certe ipfe maximopere fum tædio. Supereft ut jam ad adverfariorum argumenta defcendamus, quæ faxint mufæ, ut ego in materiam primam fi fieri poteft, vel potius in nihilum redigam. Quod ad primum attinet, Ariftotelis teftimonium, quod dixerit in generatione non manere fubje&tum fenfibile, occurrimus illud intelligi debere de fubjecto com pleto |