Ex effectis eft notatio. Item Verr. 4, "O Verrea præclara! Quo enim acceffifti, quo non attuleris tecum iftum diem? Etenim quam tu domum, quam urbem adiisti, quod fanum denique, quod non everfum atque exterfum reliqueris? Quare appellantur fanè ifta Verrea, quæ non ex nomine, fed ex moribus naturaque tua conftituta effe videantur.” Ex effectis item eft notatio. Ovid. 1 Faft.

"Prima dies tibi, Carna, datur, dea cardinis hæc eft. Numine claufa aperit, claudit aperta fuo."

Ex

Notatio hæc è fubjecto eft, cardine fcilicet, in quo verfando dea illa exercebatur. Hinc illa cavillatio in Antonium generum: "Tuæ conjugis, bonæ fœminæ, locupletis quidem certè, Bambalio quidem pater, homo nullo numero, nihil illo contemptius; qui propter hæfitantiam linguæ ftuporemque cordis, cognomen ex contumelia traxerit." adjunctis eft notatio hæc Bambalionis, quia balbus et stupidus. E diffentaneis autem funt illa apud Quintil. l. 1, c. "Lucus, quia umbra opacus parum luceat: et ludus, quia fit longiflimè à lufu: et dis quia minimè dives." Eft etiam è comparatis notatio pyropi, quòd ignis quondam fpeciem præbeat.

6.

Atque hactenus de notatione: nunc aliquid de nomine adjiciendum eft. "Eft enim ut notationi ad fuum nomen, fic nomini ad notationem fua affectio:" Hoc eft, ut nota、 tio arguit nomen, fic nomen viciffim arguit notationem. Ut animi plenus, ergo animofus; et contrà, animofus, ergo animi plenus. Nam et nomen quoque ortum argumentum eft; ex quo autem fonte oriatur, notatio declarat. Hæc autem appendicula de nomine idcirco eft adjecta, quia cum alia argumenta inter fe affecta, quot quidem eodem nomine ac definitione non funt comprehenfa, fua feorfum capita fibi habuerint, et tantillum effe: quod de nomine dicendum erat, non videbatur caput novum ob id esse instituendum. In hoc igitur capite duo loci inventionis continentur, notationis et nominis: inter quos fi comparatio fiat, potior videtur nominis. Unde tota hæc categoria ab Ariftotele "locus à nomine" dicitur. Sæpiúfque et firmius à nomine quàm à notatione argumentum ducitur; ut homo eft, ergo ex humo; focus eft, ergo fovet. At

non

non eadem vi argumentum à notatione deducitur; ex humo eft, homo igitur; fovet omnia, ergo focus eft.

CAP. XXV.

De Diftributione.

Reliquum eft ex ortis aliunde argumentis argumentum diftributionis et definitionis.

"In qua utraque affectio reciprocationis eft, illic partium omnium cum toto, hic definitionis cum definito.”

Reciprocatio autem hoc loco eft qua prorfus idem, eademque, ut ita dicam, effentia utrinque fignificatur: nam partes omnes fimul fumptæ, i. e. rite compofitæ, idem funt quod totum, et definitio idem, quod definitum; quod de nullo præterea genere argumentorum dici poteft. Unde nafcitur hæc regula utrique huic argumento communis, ut in diftributione ac definitione " nequid defit, nequid redundet :" nam ubi reciprocatio, ibi quoque æqualitas requi ritur. Hinc eximia illa diftributionis et definitionis laus effloruit; ex iis nempe artium inftitutiones maxima ex parte conftare. Cùm n. omnia artium præcepta conftare debeant ex argumentis reciprocis, reciprocatio autem nufquam alibi reperiatur nifi inter formam (quæ ipfa in definitionibus comprehendi folet) et formatum, inter fubjectum et proprium adjunctum; hinc factum eft ut præcepta omnia vel definitiones fint vel diftributiones vel regulæ quædam five confectaria, quæ proprietatum explicationes dicuntur. "Distributio eft, cum totum in partes diftribuitur. Totum eft, quod continet partes.

Pars eft, quæ continetur à toto.

Totum logicè et generaliter dicitur, quicquid quocunque modo diftribuitur et partes continet: pars, quæ quocunque modo continetur à toto.

66

fic

Atque ut diftin&tio totius in partes, diftributio ; collectio partium ad conftituendum totum, inductio dicitur."

Inter hanc autem inductionem et diftributionem nullum aliud difcrimen eft, nifi quod diftributio à toto ad partes,

hæc

hæc verò à partibus ad totum progreditur. Quamobrem, ut fupra, nomen ad notationem, ita hic inductio ad diftributionem referenda eft; non ad fyllogifmos, ut plerique volunt; cùm non alio modo ab inductione argumentemur atque à diftributione: fiquidem eadem eft via Thebis Athenas quæ Athenis Thebas. Inductionis autem auctorem Ariftoteles agnofcit Socratem; ejufque neceffitatem tantam effe teftatur, ut cùm fcientia univerfalium fit, univerfalia cognofcere nequeamus nifi per inductionem. Inductionis ergo ope præcepta artium inventa funt; ut in proæmio

monuimus.

"Distributio fumitur ex argumentis toti quidem confentaneis, inter fe autem diffentaneis."

Sed diffenfio illa non eft diftributionis diffenfio (nunquam n. diffentaneum in diffentaneum diftribuitur) fed partium, diftributarum.

66

Itaque tanto accuratior erit diftributio, quanto partium et cum toto confenfio et inter fe diffenfio major fuerit."

Hinc efficitur, eam diftributionem accuratiffimam effe, quæ in duas partes fit; eaque "dichotomia" dicitur: diffenfio enim inter duo maxima eft ; et contrariorum unum uni tantum opponitur. Platonis itaque regula eft: "oportet in quàm proximum fieri poteft numerum femper dividere." Quod fi dichotomiam invenire non queamus, difficile n. eft eam femper invenire, fpecies bifbinas ponere interdum præftat, quafi fub duobus generibus, licet anonymis, quàm quatuor fub uno. Hæc n. diftributionis forma, licet non fit optima, eft tamen optimæ proxima. Hac ratione fuprà cap. 3, Ramus divifit caufas, in duo genera anonymą nempe efficientem et materiam, aut formam et finem." Eff. Ubi autem dichotomia nullo modo commodè adhiberi poteft, "multis protinus differentiis res dividenda est,” ut Ariftoteles monet. Neque enim propter dichotomiæ ftudium diftributio vel mutilanda vel implicanda aut confundenda eft.

CAP. XXVI.

De Diftributione ex Caufis.

"Distributio prima eft ex abfolutè confentaneis, caufis nempe et effectis. Diftributio ex caufis eft, quando partes funt caufæ totius.”

"Hic diftributio integri in fua membra præcipuè laudatur."

"Integrum eft totum, cui partes funt effentiales," i. e. quod partibus totam fuam effentiam complectentibus conftituitur; ideòque fymbolum est effecti ex materia per formam existentis.

"Membrum eft pars integri."

Nimirum integro fuo effentialis. Sive ut Ariftot. Phil. 8, 15, "Membra funt ex quibus integrum componitur." Et membra quidem fymbola funt caufarum effentialium, materiæ nimirum et formæ, in quibus tota integri effentia confiftit fingula n. membra materiam continent; cuncta fimul, ipfam quoque formam. "Sic grammatica in etymologiam et fyntaxin; rhetorica in elocutionem et actionem; logica in inventionem et difpofitionem argumentorum dividitur. Ab his n. partib. artes illæ conftituuntur ;' non tanquam ex caufis, fed tanquam ex caufarum fymbolis. Cùm enim effentia dialecticæ partim communis fit materia fcilicet, i. e. præcepta, et forma etiam nempe methodica illorum præceptorum difpofitio; partim propria, quæ in bene differendo pofita eft, tota hæc dialecticæ effentia in inventione et difpofitione comprehenditur. Nec tamen partes iftæ funt ipfa materia, i. e. præcepta, nec ipfa forma communis, i. e. methodica præceptorum difpofitio, nec propria, i. e. ipfa facultate differendi; fed ex præceptis methodicè difpofitis conflatæ funt, et ipfa facultas differendi inventionis et difpofitionis finibus continetur.

Quæ fequuntur apud authòrem noftrum exempla duo, alterum ex Virgilio, Georg. 1, alterum ex Cicerone pro Muræna, objectis utraque diftinguuntur, non caufis ; ideò

que

que ad cap. 28, ad diftributionem nempe è fubjectis, ad quam etiam præmiffa illa annotatio de ufu pertinet.

66

Quinetiam aliter tractatur hoc argumenti genus, vel à partibus ad totum, vel à toto ad partes."

Hac de re Ariftoteles Top. 6, 6, regulas quafdam tradit. Primo à partibus: "affirmatis partibus cunctis, affirmatur totum:" et contrà; "fublatis partibus cunctis, tolli totum." Item ab una parte: "una parte fublata, totum tolli." Secundo à toto ad partes: "toto affirmato, affirmantur partes." Verùm hæc omnia ex illa reciprocationis regula fuperioris capitis initio tradita fatis intelliguntur. Nam quæ reciprocantur, eorum alterum ex altero viciffim et neceffariò affirmatè et negatè concluditur. Hoc verò, ut Ariftoteles etiam notavit, non fequitur; fublato integro, partes tolluntur.

Utriufque generis (nempe affirmationis et negationis à partibus ad totum) exemplum habemus apud Catullum.

"Quintia formofa eft multis: mihi candida, longa, Recta eft: hæc ego fic fingula confiteor: Totum illud, formofa, nego. Nam nulla venuftas, Nulla in tam magno eft corpore mica falis. Lesbia formofa eft: quæ cùm pulcherrima tota eft, Tum omnibus una omnes furripuit veneres."

Eft et alia distributio ex caufis et meritò quidem imperfectior dicta, cùm non tam ipfius rei quàm ejus caufarum diftributio fit: ut ab efficiente, teftimonium eft divinum vel humanum. Sic ftatuæ veteres aliæ factæ erant

à Phydia, aliæ à Polycleto, &c. Diftributio hæc quædam eft totius in partes; ubi tamen non tam partes ipfæ ponuntur quàm pro iis earum efficientis, quibus inter fe diftinguuntur. Sic ftatuæ aliæ erant aureæ, aliæ argenteæ, aliæ æneæ, aliæ eburneæ, &c. Diftributio eft ex materia. Aliæ ad hominum, aliæ ad brutorum effigiem facta; eft diftributio à forma externa. Aliæ factæ funt ad ufum religiofum, aliæ ad civilem; est distributio à fine.