turnitate fegniores fierent, neue tempus haberent clientelas fibi comparandi, ad res nouas in prouincia fua moliendas: cuiuis adhaec Wayuodae, bano, vt capitaneo, focium adiungebat legati poteftate, non adiutorem modo, verum et cenforem futu. rum (a). De recta vbiuis adminiftratione follicitus, nonnumquam diffimulato habitu, absque aulicorum comitatu, vicos et oppida perluftrauit, vt cognofceret, quid de cenfus, et vectigalium regiorum exactoribus indicibus, et magiftratibus fuis, ac de fe denique vulgus hominum affentandi nefcium fentiret, multaque ex huiusmodi fermonibus cognita in fe correxit, in fuis autem caftigauit (b).. Plebis infimae non minorem, quam - nobilitatis curam geffit, ac in id ftudiofe incubuit, vt per induftriam, et commercia illius crefcerent facultates, quo tributa fibi impofita facile citra incommodum poffit dependere. Quamuis Iudaei, gens quaeftui dedita, ingentem annis fingulis pecuniae fummam aerario regio inferebant, quia tamen compererat, exaggeratis illorum foenerationibus, plebem praefertim eneruari, edictum vulgauit, vt aut baptifmum fufciperent, aut folum verterent,id cum illi abnuiffent, vniuerfa Iudaeorum gens e ditionibus Hungaricis expulfa, in Au (a) Patet id ex claufulis diplomatum, quas in An. nalibus reg. Hung. Epifcopis Agrienfibus, alibique paffim videre eft. Martinus Cromerus lib. XIII. pag. 229. Prodi firiam, et Bohemiam conceffit (a). gio fimile videri poteft aerarium Ludouici tot exercitibus alendis, totque bellis procul domo gerendis fuffeciffe, quin aut folita tributa auxerit, aut, quod patri illius Carolo regi vitio datur, in ecclefiarum, praelatorum, ac caenobiorum facultates inuaferit: quas illius munificentia non mediocriter auctas eorum temporum aequales confitentur (b). Quin et illud certum eft, neminem decefforum regum adeo liberalem in praemiandis de fe, patriaque bene meritis fuiffe, ac Ludouicum, quae liberalitas quoniam ad aequitatis leges exacta fuit, fubditorum ftudia ad prompte fideliterque feruiendum excitauit (c). Denique ad felicem, et tranquillam Hungariae gubernationem id non leue momentum attuliffe videtur, quod contra plurimorum ante fe regum morem, nullo certo vteretur adminiftro, nulli aures, animumque addictum haberet : grauiora negotia cum Elifabetha matre, muliere aeuo fuo praeftantiffima, (d) et regni primoribus confer re folitus: hac arte Ludouicus non modo praecipuum inuidiae, ac turbarum domesti carum fomitem exftinxit, verum etiam cuncta prouide femper, ac fapienter conftituebat. (a) Chronicon cap. XLI. Idem cap. LIII. () Idem cap. LI. (d) Produxit Elifabetha vitam vfque ad A. C. 1380. quo obiit, vt videre eft in Annal, reg. Hung. ad h. a. §. XXIX. Leges, et inftituta. vi Leges quidem fapientiffimas, verum vila, quod mirum videri poffet, pauciffimas pertulit Ludouicus, fatis habens ea, quae a decefforibus prouide conftituta acceperat, gilantia, et autoritate fua tueri: quae ipfa legum parcitas argumento eft, optime tunc floruiffe res Hungaricas. Quemadmodum enim medicamentorum varietas, et copia multiplices humano in corpore morbos indicat, ita infinita conftitutionum, et praeceptionum congeries rempublicam innumeris laborantem infirmitatibus euidenter demonftrat. Nos 1351 aliqua e Ludouici M. A. 1351. conftitutionibus, quae confideratione noftra digniora videbantur, huc adfcribemus: introduxerat iam ante eum Carolus, vt a fingulis curiis feu feffionibus integris non aliud tributum quam quod lucrum camerae appellabatur, acciperetur. Verum quaeftores, et exactores regii partim aliquanto plus, quam definitum erat, partim alia infuper veterum vectigalium genera multis in locis extorquere folebant. Ludouicus M. onera communia ex aequo inter omnes diuidi cupiens, neque ferens, vt quifquam praeter voluntatem fuam a quoquam grauetur, variis vectigalium generibus, ac fpeciatim Mardurinis penitus antiquatis, foli deinceps lucro camerae locum effe voluit, id quod ita defixit, vt a fundis integram curiam conftituentibus, non plus, quam tres groffi, id eft, vt iam alibi diximus, Mariani penderentur. Groffi hi eiusdem fuere probitatis, et valoris, cuius ·Carolini groffi, fingulique fex denariis, maioribus illis, et groffo hodierno fupparibus redimebantur, e groffis his XIV. ad fertonem, quinquaginta autem ad marcam vnam argenti numerabantur. Atque huic tributo lucri camerae pendendo nobiles regni fuifle obnoxios, extra omne dubium eft (a). Ab hoc nihilominus onere A. 1366. Ludouicus 1366 M. per folenne diploma exemit nobiles Tranf filuanos, ea tamen conditione, vt cum partes illae crebris vicinorum hoftium incurfionibus paterent, nobilitas, quoties regi, Wayuodae, aut vicewayuodae ita videretur, arma corriperet, hoftemque a laceffendis regni limitibus prohiberet (b). Ludoui co debemus ftabili lege, et longa plurium feculorum confuetudine roboratum ius nonam a fubditis colonis defumendi. Cum enim antea nulla certe lege definita effent fubdito (a) Ludouici M. decreti A. 1351. art IV. V. ac no- 1 rúm erga dominos officia, eo demum audacia colonorum euaferat, vt id folum, quod ipfis collibuerat, fundi hero praeftarent, ac fi quando ad id, quod aequum erat, paulo durius vrgebantur, dominos pro libidine mutarent, quin ipfi etiam potentiores regni dynaftae, o eo maiorem colonorum numerum ad fe attraherent, paulo indulgentius, quam publica ferebant commoda, eosdem habuere. Ludouicus M. non minore ftudio nobilitatis infigniter de fe meritae (a),quam agreftis plebis falutem animo complexus, vt grauiffimo ei malo frenum iniiceret, fubditos omnes aequali vbiuis ratione tractandos decreuit, fanxitque, vt deinceps tam regiorum, ac reginalium bonorum adminiftratores, quam praelati, barones, et nobiles vniuerfi, vini, ac cuiusuis generis frugum nonam partem a fingulis fubditis accurate exigerent, ac fiqui praepoftera indulgentia ducti, aperto huic mandato fatisfacere omififfent, neglecta nona pars fructuum omnium in regis vtilitatem cederet, eadem hac fanctione faluum relictum praelatis ius decimas infuper exigendi (b). Neque illud minorem de conferuanda nobilitate follicitudinem prodit, cum renouata patris fui Caroli I. conftitutione, fidem dedit terras minerarum feraces nonnifi aequa permutatione facta, (a) Meminit huius Ludouicus in conclufione confir inationis bullae aureae Andreae II. (b) Ludouici decret. art. VI. |