verum

turnitate fegniores fierent, neue tempus ha-
berent clientelas fibi comparandi, ad res no-
uas in prouincia sua moliendas : cuiuis ad
haec Wayuodae, bano, vt capitaneo , foci-
um adiungebat legati poteftate , non adiu.
torem modo,

et cenforem futu,
rum(a). De recta vbiuis administratione fol.
licitus, nonnumquam diffimulato habitu, abs-
que aulicorum comitatu , vicos et oppida
perluftrauit, vt cognofceret, quid de cen-
sus, et vectigalium regiorum exactoribus,
iudicibus, et magiftratibus fuis, ac defe
denique vulgus hominum affentandi nefcium

fentiret , multaque ex huiusmodi fermonibus cognita in se correxit, in fuis autem cafti. gauit (b). . Plebis infimae non minorem, quam nobilitatis curam geflit, ac in 'id studiose incubuit, vt per induftriam, et commercia illius crescerent facultates, quo tributa fibi impofita facile citra incommodum poflit dependere. Quamuis Iudaei, gens quaeftui dedita , ingentem annis fingulis pecuniae summam aerario regio inferebant, quia tamen compererat, exaggeratis illorum foenerationibus, plebem praefertim eneruari, edictum vulgauit, vt aut baptismum susciperent, aut folum verte rent,id cum illi abnuiffent, vniuerfa Iudaeorum gens e ditionibus Hungaricis expulla, in Au

(c) Patet id ex clausulis diplomatum , quas in An-
nalibus reg. Hung. Episcopis Agriensibus, alibi.

que passim videre est.
(1) Martinus Cromerus lib. XIII. pag. 229.

friam, et Bohemiam conceffit (a). Prodi. gio fimile videri poteft aerarium Ludouici tot exercitibus alendis , totque bellis procul domo gerendis suffeciffe, quin aut solita tributa auxerit, aut, quod patri illius Carolo regi vitio datur , in ecclefiarum, praelatorum , ac caenobiorum facultates inuaferit : quas illius munificentia non mediocriter auctas eorum temporum aequales confitentur (6). Quin et illud certum eft, neminem deceflorum regum adeo liberalem in praemiandis de fe, patriaque bene meritis fuille, ac Ludouicum , quae liberalitas quoniam ad ae. quitatis leges exacta fuit, fubditorum ftudia ad prompte fideliterque feruiendum excitauit ic). Denique ad felicem, et tranquillam Hungariae gubernationem id non leue momentum attuliffe videtur, quod contra plurimorum ante se regum morem, nullo certo vteretur adminiftro, nulli aures, avimum. que addictum haberet : grauiora negotia cum Elisabetba matre , muliere aeuo luo praeftantiffima, (d) et regni primoribus confer re folitus; hac arte Ludouicus non modo praecipuum inuidiae, ac turbarum domefticarum fomitem exftinxit, verum etiam cuncta prouide semper, uc fapienter conftituebat,

(a) Chronicon cap. XLI. 6 Idem cap. LIII.

Idem cap. LI. (d) Produxit Elisabetha vitam vfque ad A. C. 1380.

quo obiit, vt videre eft in Annal, reg. Hung. ad h. a.

S. XXIX.

Leges, et instituta.
Leges quidem fapientissimas , verum vna ,
quod mirum videri poffet, paucisfimas per-
tulit Ludouicus, fatis habens ea , quae à de-
cefforibus prouide conftituta acceperat, vi-
gilantia, et autoritate fua tueri: quae ipfa
legum parcitas argumento est, oprime tunc
floruiffe res Hungaricas. Quemadmodum enim
medicamentorum varietas, et copia multipli-
ces humano in corpore morbos indicat, ita
infinita constitutionum , et

et praeceptionum
congeries rempublicam innumeris laborantem

infirmitatibus euidenter demonstrat. Nos 1351 aliqua e Ludouici M. A. 1351. constitutio

nibus, quae consideratione noftra digniora
videbantur, huc adfcribemus: introduxerat
iam ante eum Carolus, vt a singulis curiis
seu seffionibus integris non aliud tributum ,
quam quod lucrum camerae appellabatur , ac-
ciperetur. Verum quaeftores, ec exactores
regii partim aliquanto plus, quam definitum
erat, partim alia insuper veterum vectiga-
lium genera multis in locis extorquere lo-
lebant Ludouicus M. onera communia ex
aequo inter omnes diuidi cupiens, peque
ferens, vt quisquain praeter voluntatem fu-
am a quoquam grauetur , variis vectigalium
generibus, ac fpeciatim Mardurinis penitus
antiquatis, foli deinceps lucro camerae lo-
cum elle voluit, id quod ita defixit , vt a
fundis integram curiam constituentibus , non
plus , quam tres grolli, id eft, vt iam alibi

diximus, Mariani penderentur. Grosi hi eiusdem fuere probitatis, et yaloris, cuius Carolini grossi, fingulique sex denariis, inaioribus illis, et groffo hodierno supparibus redimebantur, e groffis his XIV. ad fertonem, quinquaginta autem ad marcam vnam argenti nunierabantur. Atque huic tributo lucri camerae pendendo nobiles regni fuille obnoxios, extra omne dubium eft (a). Ab hoc nihilominus onere A. 1366. Ludouicus 1366 M. per solenne diploma exemit nobiles Transfiluanos, ea tamen conditione, vt cum partes illae crebris vicinorum hoftium incurfionibus paterent, nobilitas , quoties regi, Wayuodae, aut vicewayuodae ica videre. tur , arma corriperet, hoftemque a lacellendis regni limitibus prohiberet(b). Ludouico debemus ftabili lege, et longa plurium seculorum confuetudine roboratum ius nonam a fubditis colonis defumendi. Cum enim an. tea nulla certe lege definita elfent fubdito.

(a) Ludouici M. decreti A. 1351. art IV. V. acno. minatim XII. qui fic habet: Lucrum etiam camerae noftrae nobiles inter fluuios Draun , Saua de Pollega, et Valko cum aliis veris nobilibus regni noftri vnanimiter foluere teneantur, nec ratione collectae mardur inarum modo , et in pofterum mo

leftentur. In Codic. iur. patrii.
(6) Ad fidein apographi authentici literarum Ludo.

nici M..quas nobis describere licuit beneficio ill.
ac doctissimi viri Wolfgangi Cserei de Nagy Ayta
multiplici patriarum reruin cognitione conspicui
A. 1783. demortui,

rum erga dominos officia, eo demùm audacia colonorum euaferat, vt id folum, quod ipfis collibuerat, fundi hero praeftarent, ac fi quando ad id, quod aequum erat, paulo durius vrgebantur , dominos pro libidine mu. tarent , quin ipfi etiam potentiores regni dy. naftae, 940 eo maiorem colonorum numerum ad fe attraherent , paulo indulgentius quam publica ferebant commioda, eosdem habuere. Ludouicus M. non minore ftudio nobilitatis infigniter de se meritae (a),quam agrestis plebis falutem animo complexus , ve grauissimo ei malo frenum injiceret , subditos omnes aequali vbiuis ratione tractandos decreuit, fanxitque, vt deinceps tam regio. rum, ac reginalium bonorum administratores , quam praelati, barones, et nobiles vniuerli, vini, ac cuiusuis generis frugum nonam partem a fingulis fubditis accurate exigerent, ac fiqui praepoftera indulgentia ducci, aperto huic mandato satisfacere omilissent, neglecta nona pars fructuum omnium in regis vtilitatem cederet , eadeni hac fancrione faluuin relictum praelatis ius decimas insuper exigendi (b). Neque illud minorem de conseruanda nobilitate sollicitudinem prodit , cum renouata patris fui Caroli I. con. ftitutione , fidem dedit terras minerarum feraces nonnifi aequa permutatione facta, a

(a) Meminit huius Ludouicus in conclusione confir.

inationis bullae aureac Andreae II. (b) Ludouici decret art. VI.