dominis fuis auferendas (a). Exaggeratas ante pro literis regiis donationalibus cancellariorum taxas ita moderatus fuit, vt hoc nomine nonnifi decima pars annuorum redditu. um e donatis bonis prouenientium cancellariae regiae penderetur (b). Illud porro in donationibus per Ludouicum M. peculiariter fancitum fuit, ne deinceps bonorum cuicumque collatorum Euictio, vt iurisperiti loquuntur,, regem maneret, atque idcirco illis, qui ftatutioni contradixiffent, non iam rex, fed donatarii ipfi coram iudicio refponderent (c). Diplomatum regiorum fidei, et legitimorum poffefforum fecuritati infigni prorfus prouidentia profpexit; iuuat rem paulo altius repetere: tria fuere Caroli I. figilla, primum illud, quod A. 1309. coro- 1309 nationis tempore curatum fuit, quo quia aulicorum fraude plurimae literae citra regis confcientiam fignatae emanarunt, eidem confracto aliud fuffici oportuit, quod poftquam bello Valachico A. 1330. periit, ne hoc quo- 1330 que forte reperto quis abuti poffet, tertium ab vtroque diftinctum Carolus confici curauit, iuffitque diplomata fua omnia alterutro figillo priori fignata ad fe referri, quaeque fincerae fidei effe compererat, nouo figillo fuo roborari. Confimile fatum fubiit Ludouicus bello A. 1359. in Boffnia contra Pata- 1359 (a) Ibidem art. XIII. Ibidem art. VII. Ibidem art, XIV. renos gefto, quo durante Nicolai de Monofzlo archiepifcopi Strigonienfis, fummi aulae cancellarii, et figillorum regiorum cuftodis familiares geminum figillum regium maius furto fuftulerant, eodem per fummum fcelus abufuri. Ne quis itaque fraudi locus effe poffet, Ludouicus nouum figillum curare coactus, eodem non fuas folummodo literas priores, verum etiam Carolinas, nifi tertio, ac poftremo figillo munitae effent, renouari, confignari voluit, atque huius ipfius confirmationis teftem claufulam diplomatibus omnibus apponi, fecus nullum omnino robur habituris (a). Vt illi, qui res fuas lite quaerebant, eo celerius iuribus fuis reftituerentur, mandatum iudicibus, vt caufas omnes de iuribus poffeffionum agentes tres intra terminos abfoluerent (b). Nonnulli ecclefiaftici, vt nobilibus fecularibus fecum litigantibusmoleftiam crearent, tum recte eosdem, quamquam fortaffe delicti grauioris reos, excommunicationis, aut interdicti fententia feriebant, Ludouicus ius fuum cuique faluum effe volens, vetuit idmodi lite pendente feculares nobiles, nifi fe prius confulto, et annuente, cenfuris ecclefiafticis affici, quin illud quoque tum decreuit, vt fi ecclefiafti (a) Chronicon Turotzii cap. XXXII. Memorata autem claufula videri poteft ante decretum Ludouici M. in codice iur. patrii. Verbötzi tripartiti P. II. tit. XIV. §. XXH. (b) Decreti Ludouici M. art. XXV. ci in iudicio fuccumberent, eidem omnino mulctae qua aduerfarium fuum plecti voluere, fubiaceant (a). Iidem ecclefiaftici poftquam triplici inquifitione peracta, ius fuum edocuerant, illico bonorum fub lite pofitorum poffeffionem adire folebant, morem hunc ita reftrinxit Ludouicus, vt non prius idmodi bona per ecclefiafticos appre hendi voluerit, quam poftquam rex ipfe per delectos arbitrio fuo viros probos rei veritate comperta, id indulfiffet (b). Vniuerfim autem vt in peragenda de iuribus, poffeffionariis inquifitione, fraus omnis profligaretur, conftituit, vt haec citra regias palatini, aut iudicis curiae literas fufcipi aut aliter, quam coram eiusdem comitatus nobilibus vna congregatis peragi nequiret. (c) Ex bullae aureae Andreae II. Ierofolymi tani articulo IV. quo nobilibus libera de rebus fuis difponendi facultas conceffa erat is fubinde abufus inuectus fuit vt multi nobiles fobole deftituti, auita bona, et poffeffiones fuas in fratrum, ac propinquorum fuorum iniuriam, hominibus extraneis, aut etiam piis locis, et ecclefiis pro arbitrio legauerint. Noxiam hanc confuetudinem fuftulit Ludouicus, interdictisque idmodi teftamentis, feuero edo fanxit, vt auita bona nobilium abfque liberis decedentium (a) Ibidem art. I. illico ad fratres, aliosue fuperftites heredes neceffarios deuoluerentur (a). Illud autem ad iuftitiae, et humanitatis leges quam maxime exactum fuit, quod ob parentis quantumuis graue delictum noluerit deinceps coniugem, liberos, et propinquos culpae omnis expertes poena mulctari, cum antea de crimine damnatorum cognatos, et agnatos omnes nullo fexus, aut aetatis difcrimine ad tertium vfque gradum capite, et fortunis fpoliari mos fuerit (b) quemadmodum Feliciani in Elifabetham reginam facinus a Carolo I. rege vindicatum fuitfe fuo loco narrauimus. Atrox ille ferri candentis, et aquae ad probandam in iudicio innocentiam, vfus, fub Ludouico demum finem accepit (c), duella nihilominus, quae partes de iuribus poffeffionariis litigantes feu per fe, feu delectos pugiles inire cogebantur, aboleri tum adhuc nequibant, quamuis Cle1344 mens VI. papa iam A. 1344. datis ad Chanadinum de Telegd Strigonienfem, et Ladislaum de Kobol Colocenfem archiepifcopos literis, maiorem in modum vrferit, vt ad ceterarum per 1 (a) In conclufione confirmationis bullae aureae S. XI. in codice iuris patrii. (6) Decreti Ludouici M. art. X. XIX. (c) Lege differtat. Cl. Belii de ritu explorandae veritatis, item ill. Kollar Hiftoriae iurisque publici regni Hungariae amoenitatum volumen 11. ceterarum Europae gentium imitationem barbarus hic mos in Hungaria defineret (a). Ludouicus fortaffe, vt erat princeps bellicofus, medium hoc peropportunum cenfuit, ad fouendum apud fuos armis congrediendi ardorem, vel plurimi ex Hungaris, qui idmodi certamine fingulari victores effecti, non contemnendam bonorum fuorum acceffionem fecerant, ab inueterata ea confuetudine nolebant tum adhuc difcedere, vt adeo moris huius ex Hungaria profcripti gloria Matthiae Coruino referuata fuerit, qui eum publica regni conftitutione A. 1486. profligauit (b). 1486 Ludouico M. debuit noua Buda non quidem natales fuos, fed fummum, ad quem eo imperante euecta fuit, fplendorem, et amplitudinem. Is enim collem Budenfem fubiecto Danubio, diffufisque quaquauerfum campis fuperbe dominantem fuo vna cum territorio, ae qua permutatione facta, a praepofiti Veterobudenfis iuribus redemptum, regiis vfibus afferuit, atque hic aulam e Viffegradenfibus anguftiis patri fuo Carolo tantopere amatis traductam collocauit; quo autem ciuitas cum in monte, cum in ripa Danubii diffufa, eo celerius optata caperet incrementa, monopolium Budae erexit, fanxitque, ne exterae merces per Hungaros mercatores, (a) Cl. Schmitt in epifcop. Agrienfibus Tom, I. pag. 291. (6) Mathiae decret. VI, art, XVIII. PALMA P. II. |