§. XIII.

Seditio ruftica opprimitur.

Haec cum partim fuifmet afpexiffet oculis, partim ex fide digna multorum narratione didiciffet Thomas Bakatfius, fertur non fine lacrimis poenitudinis teftibus praeceps fuum cruciatam bullam promulgandi confilium damnaffe. Rex autem, et qui Budae tum aderant regni primores feditionem oppreffu. ri, feuero edicto vetuere, ne quis deinceps eruciatos inter nomen daret, mortisque fupplicium comminati funt omnibus, qui, Georgio Dófa deferto, ad fua redire tergiuerfarentur. Verum fcriptae eae minae non fine amaro rifu ab armata tot millium agreftium multitudine funt explofae. Itaque cum nullus omnino ftabilis in regno effet miles ftipendiarius, generalis, quod fane mirandum, omnium regni ordinum infurrectio in rufticos decerni debuit. Primus omnium Ioannes Bornemisza, Ludouici principis morum, moderator, cum Paulo Tomori, Francisco de Battyán, et Ladislao de More, collecta nobilium e vicinis comitatibus certatim accurrenrium manu, Danubium tranfgreffi, rufticos, qui haud procul Peftino caftra metabantur, blando primum fermone ad quietem reuocare conati, multos ad ponenda arma permouerunt, ceteros autem oblatam regis gratiam refpuentes memorabili clade affecerunt ferociores quidam e captiuis fupplicio affecti: alii naribus, auribusque praecifis,

vt terrorem fpargerent, libere funt dimiffi. Ceterum maxima vis tempeftatis Temefuarino incubuit, vbi Georgius Dóla Stephanum de Báthor comitem Temefienfem arci inclufum arctiffima cinxit obfidione. Hoc in difcrimine pofitus Batborius cum canales, quibus aquae e loci foffis educerentur, magno cum conatu, et fucceffu fodi cerneret, per celeres nuncios Ioannem de Zápolya Way. uodam Tranffiluaniae in auxilium euocauit: idquod ille eo promtius attulit, quod et a rege tempeftiue iam ante de periculo admonitus, et a nobilibus ex Hungaria in Transfiluaniam profugis maiorem in modum rogatus, exercitum iam vna collectum habe. bat: quapropter opinione citius ad agrum Temefienfem peruenit, illicoque rufticos magua vi aggreffus, internecione pene deleuit, duce ipfo cum primipilis intercepto. De Georgio Dófa crudele plane fumtum fuit fupplicium is enim ferrea corona, et fceptro candente ornatus, ignitoque in folio colloeatus, vbi aliquamdiu igne vftulatus fuit, a nouem fociis dierum quindecim fame ma ceratis deuoratus eft. Ceteri captiui Zingaris exquifito fuppliciorum genere cruciandi dati funt: ad iacturae, quam Hungaria funefto eo bello pertulit, magnitudinem illud connumerandum eft, quod quadraginta colonorum millia tum occubuille ferantur. Stepbanus de Báthor comes Temefienfis, Ioannis de Zápolya Wayuodae virtute praefentiffimo ereptus difcrimini, prolixas liberatori fuo gratias habuit, aeternam beneficii tum fibi

praeftiti memoriam pollicitus: Wayuoda tam gloriofa, tamque toti regno vtili victoria ali quantum elatior, grandioraque iam animo voluens confilia, id vnum grati animi titulo a Batborio flagitauit, vt iuramento interpofito caueret, nullum fe deinceps in regno magiftratum aut ambiturum, aut fponte etiam per regem oblatum admiffurum, illo aut inconfulto, aut inuito: verebatur nempe Zápolya, ne, fi Emericus de Perén regni palatinus, vir et aetate, et articulorum doloribus fractus obiret, fummum hunc in republica Hungarica magiftratum Bathorius fibi praeriperet, ad quem ille, et, quae huic ex legum praefcripto coniuncta erat, pupilli regis tutelam iam tum afpirabat(a). Hic erat cruciatae expedi ́tionis exitus, quae mente optima fub figno crucis collecta,in funeftam poftea feditionem defiit. Ab his cruciatis nonnulli deriuatam volunt eam, quae pofteriorum temporum feditiofis adhaefit Curutziorum, aut Curutzonum appellationem, fed quoniam haec Vladislai aut Ludouici II, aetate prorfus incognita, nonnifi poftremo, fub principium huius feculi, gefto Rakotziano bello, adhiberi coepit, malumus Curutzonum nomen feditionis pestro furentibus, ac, vt paffim audiebant, male contentis Rakotzianis a Gallis, atque Italis attri bui coepiffe (b).

(a) Iftuánfi Hiftor. lib. V. pag. 49.

Couraux Gallis,

(b) Courroux Gallis, Corroccio Italis, concitatum, furentein, tumultuantemque animum; Courroucer

<

S. XIV.

Hungariae faluti opportunis legibus prospicitur.

Fatali hac procella Ioannis de Zápolya aufpiciis, ac virtute diffipata, rufticisque refiduis ad vicos, agrosque fuos reuerfis, cum nil amplius mali ab his metuendum appareret, placuit omnibus, vt generalis_regni conuentus ad diem XVIII Octobris D. Lucae euangeliftae facrum e. a. 1514. Budam indiceretur: hic cum difcriminis, in quod praelati, barones, ac nobiles non fine fua culpa coniecti erant, magnitudo ante omnium oculos verfaretur, fingulorum mentes excitatae funt ad ea media excogitanda, quibus et regis fui maieftati, et regni fecuritati deinceps profpiceretur: cumque nullus omnino ordo culpa vacaret, communem totius gentis reformationem fufcipere oportuit (a). Actum ante omnia de caftiganda rufticorum cruciatorum audacia, ac idcirco negotium datum vice- comitibus, vt iudice nobilium, et duodecim infuper viris ad confilium vocatis, in feditiofos quaeftionem inftituerent, eosdemque pro delicti grauitate

anten Gallis male contentum tumultuari, ac in furias agi fignificat. Sic cum pelagus tumultuari, fluc ibusque agitari exprimere volunt, hac phrafi vtuntur: la mer eft courroucée.

(a) Vladislai decretum VIII. A. 1514. die XIX. Nouembris editum.

caftigarent primipili, tribuni, et centuriones cruciatorum, nifi ad affumendum officium vi fe fe adactos probauiffent, morte plecterentur, illi item, qui matronis, aut virginibus nobilibus vim intuliffe deprehenderentur: quibus ea praeterea infamia dictaretur, ne vllo vnquam tempore eorum pofteri iudicis, aut villici munere in pagis fungi, aut libertate a fuis dominis donari poffent, idque propterea, vt omne feculum agnofcat, , quam deteftabile, quam enorme, quamue turpe vitium fit poft Deum, apud Hungaros, virginum defloratio, ac mulierum violatio (a). Res eo tumultu a dominis terreftribus ablatae, integre reftituerentur, damna autem illata ad amuffim farcirentur, adempta tum rufticis tot ante legibus permiffa libera de loco in locum migratio: grauioraque illis pofthac onera funt impofita, praeter vfitatam fructuum omnium nonam, atque decimam, vt ante, pendendam, feflio quaeuis hebdomadis fingulis diei vnius laborem domini arbitrio praeftare, eidemque quot annis florenum auri cenfus nomine numerare iuffa fuit praeter alterum auri florenum pro fubfidio communi aerario regio inferendum. Ad nobilium, qui fatali ea tempeftate tabularia fua amiferant, fecuritatem illud fancitum,vt diligente examinatione praemiffa, bona, quae auitica,aut quouis alio titulo propria fuiffe compe

(a) Ibidem artic. XLVII.