mus hic tam ferio navatæ operæ fructus erit, ut ftultus evadas accuratior, et nugarum artifex, utque tibi accedat quafi peritior ignorantia, nec mirum ; quandoquidem hæc omnia, de quibus adeo afflictim et anxie laboratum eft, in natura rerum nullibi exiftunt, fed leves quædam imagines, et fimulachra tenuia turbidas oberrant mentes, et rectioris fapientæ vacuas. Cæterùm ad integritatem vitæ, et mores excolendos (quod multo maximum eft) quam minime conducant hæ nugæ, etiamfi ego taceam, abunde vobis perfpicuum eft. Atque vel hinc liquido evincitur quod mihi poftremo dicendum propofui, fcilicet importunam hanc λoyouaxiar nec in publicum cedere commodum, nec ullo modo patriæ vel honori effe, vel utilitati, quod tamen in fcientiis omnes antiquiffimum effe ducunt. Siquidem his maxime duobus auctam atque exornatam præcipue patriam animadverti; vel præclare dicendo, vel fortiter agendo; atque litigiofa hæc difcrepantium opinionum digladiatio, nec ad eloquentiam inftruere, nec ad prudentiam inftituere, nec ad fortia facinora incitare poffe videtur. Abeant igitur cum fuis formalitatibus argutatores verfuti; quibus poft obitum hanc par erit irrogari pœnam, ut cum Ocno illo apud inferos torqueant funiculos. At quanto fatius effet, academici, quantóque dignius veftro nomine nunc defcriptas chartula terras univerfas quafi oculis perambulare, et calcata vetuftis heroibus infpectare loca, bellis, triumphis, et etiam illuftrium poetarum fabulis nobilitatas regiones percurrere, nunc æftuantem tranfmittere Adriam, nunc ad Ætnam flammigerantem impune accedere, dein mores hominum fpeculari, et ordinatas pulchre gentium refpublicas; hinc omnium animantium naturas perfequi, et explorare, ab his in arcanas lapidum et herbarum vires animum demittere. Nec dubitetis, auditores, etiam in cœlos evolare, ibique illa multiformia nubium fpectra, nivifque coacervatam vim, et unde illæ matutinæ lachrymæ contemplemini, grandinifque exinde loculos introfpicite, et armamenta fulminum perfcrutemini; nec vos clam fit quid fibi velit aut Jupiter aut Natura, cum dirus atque ingens cometa cœlo fæpe minitatur incendium, nec vos vel minutiffimæ lateant ftellulæ, quotquot inter polos utrofque fparfæ funt, et difpalate; immo folem peregrinantem fequamini comites, et ipfum tempus ad calculos vocate, æternique ejus itineris exigite rationem.

Sed

Sed nec iifdem, quibus orbis, limitibus contineri et circumfcribi se patiatur veftra mens, fed etiam extra mundi pomoria divagetur; perdifcatque ultimò (quod adhuc altiffimum eft) feipfam cognofcere, fimulque fanctas illas mentes, et intelligentias quibufcum poft hæc fempiternum initura eft fodalitium. Quid multa nimis? vobis ad hæc omnia disciplinæ fit ille, qui tantopere in deliciis eft, Ariftoteles, qui quidem hæc prope cunéta fcienter et conquifite fcripta nobis reliquit addifcenda. Cujus ego ad nomen jam fubito permoveri fentio vos, academici, atque in hanc fententiam duci pedetentim, et quafi eo invitante proclivius ferri. Quod fi ita fit, fane ejus rei laudem, cujufquemodi est, illi debebitis et gratiam : quod interim ad me attinet, ego certe fatis habeo, fi veniam prolixitatis meæ pro veftra humanitate impetravero. Dixi.

IN COLLEGIO, &c.

THESIS.

In rei cujuflibet interitu non datur refolutio ad materiam primam.

Error an è Pandora pixide, an ex penitiffimo eruperit Styge, an denique unus ex Terræ filiis in cœlites conjura verit, non eft hujus loci accuratius difquirere. Hoc autem vel non fcrutanti facile innotefcat, eum ex infimis incre mentis, veluti olim Typhon, aut Neptuno genitus Ephialtes in tam portentofam creviffe magnitudinem, ut ipfi quidem veritati ab illo metuam. Video enim cum ipfa diva αληθεία haud rarò æquo marte pugnantem, video poft damna factum ditiorem, poft vulnera virefcentem, victumque victoribus exultantem. Quod de Antao Lybico fabulata eft antiquitas. Adeo ut hinc fane non levi de caufa carmen iftud Ovidianum poffit quifpiam in dubium vocare, an fcilicet ultima cœleftum terras reliquerit Aftræa; vereor ete. nim ne pax et veritas multis poft eam fæculis invifos etiam mortales deferuerint. Nam certe fi illa adhuc in terris diverfaretur, quis inducatur ut credat, lufcum et cæcutientem errorem veritatem folis æmulam poffe intueri, quin plane vincatur oculorum acies, quin et ipfe rurfus abigatur ad inferos, unde primum emerfus eft? At vero citra dubium aufugit in cœlum, patriam fuam mifellis hominibus nunquam reditura; et jam totis in fcholis dominatur immundus error, et quafi rerum potitus eft, non in ftrenuos utique et non paucos nactus affertores. Quarum acceffione virium, ultra quam ferri poteft inflatus, quænam eft ulla physiologiæ particula vel minutula, in quam non impetiverit, quam non profanis violaverit unguibus, quemadmodum harpias Phinei regis Arcadum menfas confpurcaffe accepimus? unde fane eò res deducta eft, ut lautiffima philofophiæ cupedia, ipfis quibus fuperi vefcuntur dapibus non minus opiVOL. VI.

M

para,

para, nunc fuis conviviis naufeam faciant, Contingit enim fæpenumero ingentia philofophorum volumina evolventi, et diurnis nocturnifque manibus obterenti, ut dimittatur incertior quam fuerit pridem. Quicquid enim affirmat hic, et fatis valido fe putat ftatuminare argumento, refellit alter nullo negotio aut faltem refellere videtur, atque ita pene in infinitum femper habet hic quod opponat, femper ille quod refpondeat; dum mifer interim lector hinc atque inde tanquam inter duas belluas diu divulfus ac difcerptus, tedioque prope enectus, tandem veluti in bivio relinquitur, huc an illuc inclinet plane anceps animi; ab utro autem stet veritas, fortaffe (ne vera diffimulem) non eft operæ pretium ea, qua expedit, induftria explorare: quippe fæpius de re perquam minimi momenti maxima inter centurias philofophantium agitatur controverfia. Cæterùm videor mihi inaudire fubmuffitantes quofdam, quo nunc fe proripit ille? dum in errorem invehitur, ipfe toto errat coelo: equidem agnofco erratum; neque hoc feciffem, nifi de veftro candore magna mihi pollicitus. Jam igitur tandem accingamur ad inftitutum opus: et his tantis difficultatibus dea Lua (quod ait Lipfius) me fœliciter expediat. Quæftio quæ nobis hodie proponitur enucleanda hæc eft, an interitu cujuflibet rei detur refolutio ufque ad materiam primam? Quod aliis verbis fic proferre folent, an ulla accidentia quæ fuere in corrupto maneant etiam in genito? hoc eft, an intereunte forma omnia intereant accidentia quæ in compofito præex titerant? Magna quidem eft inter multos haudquaquam obfcuri nominis philofophos hac de re fententiarum difcrepan tia; hi dari ejufmodi refolutionem contendunt acerrimè, illi neutiquam dare poffe mordicus defendunt; hos ut fe quar inclinat animus, ab illis ut longe latéque diffentiam tum ratione adductus, uti opinor, tum etiam tantorum virorum authoritate; hoc autem quo pacto probari queat, reliquum eft ut paulifper experiamur; idque fuccincte quoad poterimus, atque primo hunc in modum. Si fiat refolutio ad materiam primam fubinfertur inde effentiale iftud effatum, nempe eam nunquam reperiri nudam, materiæ primæ perperam attribui; occurrent adverfarii, hoc dicitur ref pectu formæ, verum fic habento fcioli ifti formas fubftan tiales nullibi gentium reperiri citra formas accidentarias: fed hoc leve, nec caufæ admodum jugulum petit; firmiora his

adhibenda funt. Atque imprimis videamus ecquos habeamus veterum philofophorum noftrarum partium fautores; inquirentibus ecce ultro fe nobis offert Ariftoteles, cumque lectiffima manu fuorum interpretum fe nobis agglomerat ; quippe velim intelligatis auditores, ipfo duce et hortatore Ariftotele initum hoc prælium, et bonis avibus, uti fpero, aufpicatum. Qui quidem id ipfum quod nos arbitramur, innuere videtur, Metaph. 7, Text. 8, ubi ait quantitatem primò ineffe materiæ; huic perinde fententiæ quicunque refragabitur, poffum illi dicam hærefes ex lege omnium fapientium audacter fcribere. Quinimo alibi plane vult quantitatem materiæ primæ proprietatem, quod idem afferunt plerique ejus fectatores; proprium autem à fuo subjecto avellentem quis ferat ipfa vel edititii judicis fententia : verum age, cominus agamus, et quod fuadeat ratio perpendamus. Affertio itaque probatur primo hinc, quod materia habet propriam entitatem actualem ex fua propria exiftentia, ergo poteft fuftentare quantitatem, eam faltem quæ dicitur interminata. Quid? quod nonnulli confidenter affirment formam non nifi mediante quantitate in mate riam recipi, fecundo, fi accidens corrumpitur, neceffe habet ut his tantum modis corrumpatur,vel perintroductionem contrarii, vel per difitionem termini, vel per abfentiam alterius caufæ confervantis, vel denique ex defectu proprii fubjecti cui inhæreat: priori modo nequit corrumpi quantitas, pofteaquam contrarium non habeat; et quantumvis habeat qua litas hic tamen introduci non eft fupponendum: fecundus modus huc non fpectat, utpote qui fit relatorum proprius ; nec per abfentiam caufæ confervantis, ea enim, quam affignant adverfarii, eft forma; accidentia autem à forma pendere concipiuntur bifariam, vel in genere caufa formalis, aut efficientis ; prior dependentia non eft immediata, forma enim fubftantialis non informat accidentia, neque intelligi poteft quod aliud munus exerceat circa ea in hoc genere caufa, ideoque tantummodo mediata eft, nimirum in quantum materia dependet à forma, et hæc deinceps à materia; modus dependentiæ pofterior eft in genere caufæ efficientis, à forma tamen an accidentia pendeant in hoc genere nécne, in ambiguo res eft: fed ut donemus ita effe, non fequitur tamen, depereunte forma juxta etiam perire

M 2

acci