principe illius vrbe Tarnouia capta, Grae1182. corum imperio A. 1182. eripuerat Bela III.

verum non multo post amiffum, victricibus 1270. iterum armis circa A. 1270. sibi fubiugauit

Stephanus V. a multiplicibus victoriis ibidem relatis Bulgarici cognomentum adeptus. Styriae ducatu non modo Gertrudis Austria

cae, heredis legitimae, cessione, verum etiam 1253. pace cum Ottocaro Bohemiae rege A. 1253.

inita , potitus fuit Bela IV. filiumque suum

Stephanum V. eidem ducem praefecit. Au1484. strium cum vrbe Vienna A, 1484. belli iure

cepit Matbias Coruinus eamdemque ad obitum vsque in poteftate habuit. Idem rex Morauiam, Silesiam, et Lusatiam et armo

rum vi, et coinmuni prouincialium ordinum 1479. confensione A. 1479. sibi asseruit : a cuius

morte in id imprimis incubuere Hungari, vt tria haec regna facrae coronae Hungaricae iuribus in perpetuum vnirentur. Ita

que poftquam Mladislaum II. Bohemiae regem 1490. ad vacans Hungariae folium anno 1490. libe

ra electione euocarunt , in ipfo regni aditu, fide regia cauere debuit, le regna haec, vt ad S. coronain Hungariae spectantia femper habiturum , neque vnquam ab eadem alienaturum (a). Haec funt omnia illa regna, quibus olim reges Hungariae dominati funt, quorum titulis, et insignibus, etiam poft

(n) Vide conditiones fufcepti ab Vladislao II. re.

giminis Farkashidae pridie co'endas Auguft A. 1499. signatas in codice iuris patrii.

quam iniuria temporum a nobis auulla sunt, numquam vti defierunt , vt fic antiqua sua iura aduersus praefcriptionem sustentent (a). Quin etiam ad eadem haec regna, quoad per vires licuerit, recuperanda , se industriam omnem adhibituros, ipfo folemnis inaugurationis die, solemni ritu polliceri folent.

Ceterum , fi Ludouicum M. regem demas, nullus vnquam regum Hungariae ditiones has vno, eodemque tempore fimul possedit : facilius nempe eft, noua regna parere, quam parta tueri,

$. XIII.

Vetus regnum Hungaricum gubernandi ratio. Ech hodierna regiminis Hungarici forma et plurium seculorum vsu, et nouis idemtidem legibus, temporique accomodatis inftitutis perpolita , aliquantum discedat a veteri; non erit tamen iniucundum antiqui moris curiosis intelligere, quibus olim legibus vixerinc maiores noftri: quibus mediis rectus domi ordo,

(w) De regnis , quae ad ius S. coronae pertinent, egimus in Specimine heraldicae Hungariae edito Viennae A. 1766. Item in dissertatione de titu. lis, et insignibus Mariae Therefiae, quain adiecimus ad calcem Speciminis progonologico genealogici aug. domus Habsburgo - Lotharingicae edit. ibidein A. 1774. Denique in eadem dillertatione multis aucta, et locuple ata, ibidemque e. a. edita fub titulo Albandlung von Titeln, und Wappen, mel. che M. Theresia als apostolische Königinn von Hungarn fülret; quo lectorem relegamus.

ve.

partiumque fingularum nexus procuratus:
quibus machinis cum priuata fingulorum se-
curitas , tum vero communis totius reipubli-
cae felicitas promota fit. Quae denique vi.
res in promptu olim fuerint non folum ad
vim externam a finibus remouendam
rum etiam ad bellum , cum opus erat, non
fine optimi fuccelsus fpe inferendum : nos
omnia, quae huc facere videbuntur, institu-
ta breuitate perfequemur. Agemus porro de
vetere Hungariam gubernandi ratione : de
re oeconomica, de iudiciis, de re literaria ,
atque militari, quibus coronidis loco turba-
rum, quae Hungariam aliquando diuexarunt,
fontes fubnectemus. Vlui haec erunt lecto-
ribus, vt vbi res a regibus gestas postea le-
gerint, ad fingula haec capita diligenter
aduertant animum. A politica gubernatione
ordiamur. Diuus Stephanus , primique poft
eum reges, eo potiffimum curam , follicitu-
dinemque fuam intenderuit , vt gentem re-
cens ad Chriftum conuerfam, gentilisque
moruin licentiae nondum oblitam

suaui Euangelicae legis iugo fenfim fubderent: quem in tinem diuina praecepta , legesque ecclefiafticas , non fine grauium poenarum fanctione, decretis suis inseruere, yt SS. Stephani , et Ladislai, nec non Colomanni regum decreta examinanti patet. Sapienter scilicet , ac prouide existimabant illi, tum deinum probos fideles, libique obfequentes fore, subditos populos , poftquam Deum timere, eius mandatis obtemperare , hacque ratione non temporariam modo; verum etiam

aeternum duraturam felicitatem suam ex animo consectari didicerint: fieri enim nequit, vt qui diuinis iussis vere obedientes sunt, principum fuorum autoritatem aspernencur. Porro episcopis, et, qui tum eorum vices obibant, archidiaconis peculiariter commil. sum voluere reges noftri, vt legum diuinarum , ac ecclefiafticarum obseruantiam apud creditos suae iurisdictioni populos procurent, quorum autoritas, ne a quoquam impune pollet contemni , ciuiles regni magistratus omnes eisdem , ad refractarios coercendos, affiftere iubebantur (a). Ceterum exterior, qua tota monarchia dirigebatur, gubernatio his fere institutis definiebatur. Regno Hungariae in comitatus diuiso, parochiani , fiue supremi comites rem ibidem politicam, oeconomicam, iudiciariam , et militarem via caria summi principis poteftate administrabant, quod munus non minus arduum, quam honorificum , vt eo exactius obire poflent, finguli suis in comitatibus ftabile domicilium figere iubebantur. Ne porro pluribus officiis, curisque distracti minore studio res comitatus fidei suae crediti curarent, lege publica veticum fuit , demptis IV, regni baronibus, cuiquam duas dignitates, aut duorum comitatuum administrationem conferre (b). Quod,

(a) S. Stephani decret. lib. II. cap. II. et XII. b) Eruuntur haec ex bullae aureae art. XXX. Praça

ter hos quatuor iobbagiones scilicet palatinum , banum, comites curiales regis , et reginae, duas dignitates nullus teneat. Item Vladislai II. decreta

fi igitur parochiani comites magistratu fuo diligenter, atque fideliter funt defuncti, quemadmodum singulos comitatus , ita totum vná monarchiae Hungaricae corpus optime conftitutum effe oportuit: vt adeo machina, quae renipublicam Hungaricain moderabatur, in folis pene comitibus parocbianis fita fuerit. Dignitati huic redditus non contemnendi adiuncti erant, tertia quippe tributorum in comitatu colligi solitorum pars eideni cedebat (a). Praeter comites parochianos, bani insuper limitaneis prouinciis; Transsiluanis autein Wayundae praeficiebantur , ampliffima instructi autoritate. Ne autem fiue hi, fiue illi, aut ipfa officii diuturnitate segniores fierent, aut poteftate fibi concessa in reipublicae detrimentum aliquando abuti poffent, prisci reges noftri fingulas Hungariae partes crebrius inuilere in more habebant (b): quo tempore cuncta diligenter perferutati, non nobilium folum , verum infimae etiam plebis querimonias audiebant , ac, fi quae vitia in administrationem irrepfiffe cog.

III. art. XLIV. Vnusquisque comitatus fuum pro-
priuin coinitem de comitatu eodem , aliquein ex
potioribus habeat.

Item ¡bide'n art. LVII. in
ipfo comitatu personalem residentiam agenti honor
huiuscemodi per regiam maiestatem detur , et

conferatur.
(a) S. Stephani decret. lib. II. cap. XX. Coloinan-

ni decret. lib. II. cap. LXXVIIl. Bullae aureae

art. XXIX.
(b) Coloınanni decret. lib. I.cap. XXVI. et XXXVII.