Page images
PDF
EPUB

gulis in comitatibus e liberis hominibus delecti fuere curfores, atque nuncii publici, qui comitum parochianorum nuncia, et literas ad aulam perferrent. Curforibus his in itinere conftitutis poteftas fuit, quorumcumque reperiffent, equos, non tamen vltra vnam ftationem, abducendi. Soli facerdotes aut ad ecclefiam, vel epifcopum vel denique comitem parochianum euntes ab hoc incommodo erant liberi. Praeterea fingulis in comitatibus defignati fuere quidam, qui ab omni alio onere eximii, equos megales, aut exercituales dictos domi fuae, proprioque fumtu aluere; equi hi non regi folum, cum in comitatu verfabatur, praefto aderant; verum etiam publicorum nunciorum vfibus deferuiebant: quodfi idmodi equus feruiendum inter fato perierat, ex aerario regio damnum illius domino farciebatur (a). Haec igitur olim fuere media, per quae reges noftri omnium, quae quacunque demum in regni parte aut agebantur, aut ferebantur, facti fuere confcii: et prouide fane; nihil enim fummis imperantibus magis vtile, aut neceffarium eft, ac omnium omnino, non folum quae fiunt; verum etiam, quae communi rumore circumferuntur, habere notitiam. Etfi porro maieftas omnis refidebat in rege, vtebatur nihilominus confiliis fenatus regalis, quem D. Stephanus inftituit, ac e grauibus, fenibus,

(a) S. Ladislai decret. lib. III. cap. XIV, et XXVIII. Colomanni decret, lib. I. cap. XXXVI.

que utriusque ordinis viris conftare voluit (a). Senatores hi regii etiam miniftri regis appellari confueuerunt. Accidit tamen interdum, vt reges aliqui vnicum ex his fibi delegerint, cui ita addictas habuere aures, vt reliquorum confilia ne audire quidem fustinuerint: quae regum in vnico homine fi ducia, quid mali Hungariae attulerit, ex Petri, Salamonis, et Andreae II. regum hiftoria clarius elucefcet. Ceterum cum regali fenatu de rebus ad communem regni falutem fpectantibus, de bello indicendo, aut foederibus fanciendis, confultationes habebantur. Si quando autem nouae leges toti regno dictandae, atque promulgandae erant, tum enim vero vniuerfi ordines regni, ac ipfi adeo plebis feniores ad generalia regni comitia euocari folebant (b). Haec porro non in campis, vt paflim vulgus exiftimat, celebrata olim funt, fed in frequentioribus ciuitatibus, amplo infuper territorio, et pafcuo, tot equis, et iumentis, quibus regnicolae eo deuecti funt, alendis idoneo inftructis. Veterum regum decreta fatis indicant comitia Albae regiae, Peftini, Strigonii, Aradini, Tolnae, Szegedini, atque Batfini fuiffe habita (c). Primus omnium in campis

(a) S. Stephani decret. lib. I. cap. VII. Lib. II. cap. XIV. XX et XXXV.

(b) Chronicon Turotzii parte II. cap. XLVI. (c) Lafice decreta reguin antiquorum in codice iuris patrii.

Rakofienfibus conuentus fuit A. 1308. pro 1308° Caroli Roberti regis electione: cum enim regnum omne in duas diuifum effet factiones; vt pars altera impenfe faueret Carolo: acriter ex aduerfo obftaret altera, neutra tutum putauit, fe fe Pestinenfis ciuitatis moenibus concludere. Ex eo quidem tempore aliquoties regni ordines in planitie Rakofienfi conuenere; fed fere tum, cum Hungaria tota domefticis diffidiis, et factionibus in partes fcilla fuit. Illud praeterea quafi ex tranfitu hic affirmare poffumus, tum demum florentiffimam fuiffe Hungariam, cum rariora erant comitia, quod nulla fere fuerant vulnera, quae hoc medio curari oportuitlet. Poftquam autem Hungaria lenta iam tabe confumta, ad tumulum properabat; tum enim vero fingu lis trienniis, bienniis, ac etiam quotannis comitia indici placuit: id quod fub Vladislao II. Ludouico II. Ferdinando I. ac Rudolpho imperatore obferuatum fuiffe vel eorum decreta oftendunt. Ex his fatis opinor intelligent lectores noftri, quae olim in Hungaria obtinuerit gubernandi ratio exterior. Quibus porro placitis, atque principiis reges quidam rem Hungaricam conftabilire, altius que prouehere ftuduerint, ex eorumdem hiftoria pronum erit intelligere. Eo quidem plerofque video collimaffe, vt quamplurimos populos, atque prouincias facrae coronae fuae fubiugarent, veteribusque titulis nouos rurfus adiungerent; verum multis prudentia, multis defuit felicitas, vt ca, quae a decefforibus fuis acceperant, aut quae ipfi

virtute fua pepererant, fuccefforibus transcriberent. Vnde taedio nos affici oportebit, cum legerimus, Moldauos, Walachos, Seruios, Ruffos, aliofque vicinos populos intra paucorum annorum fpatium, mira rerum, et temporum viciffitudine, iam facrae coronae clientes, atque tributarios; iam excuffo iugo formidandos Hungaris hoftes euafille.

§. XIV.

Res oeconomica.

eterum Hungariae regum oeconomiam adumbraturi, illud iam in limine monendum habemus, non id nos agere, vt redditus regios accurate definiamus; fatis itaque nos praeftitiffe arbitrabimur, fi praecipuos, 'vnde illi profluebant, fontes indicauerimus

Pri.

mus prouentuum regiorum fons fuit regiae domus Arpadianae patrimonium: alibi iam a nobis infinuatum eft, in communi illa duces inter, atque milites Hungaros partitione, ditionem aliquam prae reliquis delectam, familiaeque fuae ducali per Arpadum peculiariter fuille attributam; magna illa haud dubie, ac imperantis domus amplitudini, atque dignitati par fuit: etfi, quibus circumfcripta fuerit limitibus, ignoremus: fiquis coniecturae, grauibus rationum momentis fubnixae, locus eft, videtur patrimonium hoc e Strigonienfi, Pilifienfi, Peftinenfi, Albenfi, Veszprimienfi, Comaromienfi, Tolnenfi, Baranyienfi,

Mofonienfi, et e Taurinenfi prouinciis fuiffe conflatum. Illud certum vtique exploratumque eft, duces noftros, ac poftea reges Stri gonii, Albae regiae, ac l'eterobudae, peculiare habuiffe domicilium: in quarum vicinia, perampla effe oportuit bona, vnde culinae regiae neceflitatibus profpiceretur. Infulam magnam Tfepeliam multis per Arpadum ducem excultam aedificiis, educandis ducalibus equis fpeciatim deftinatam, ex anonymo Belae notario difcimus (a). Vduarnicos, ac cuiusuis generis aulae famulantium populos in Transdanubiana potiffimum Hungaria habitaffe, alias iam oftendimus (b). Denique in hac, quam mox defcripfimus, Hungariae portione Strigonienfem archiepifcopatum; Epifcopatus item Colocenfem, Vacien fem, Wefxprimienfem, Quinque - ecclefienfem et Taurinenfem, complures praeterea et abbatias, et praepofituras D. Stephanum regem erexiffe, opimisque redditibus, et latifundiis, de propriis vtique bonis, dotaffe, nulla eget probatione. Hic igitur parte aliqua poffef fionum, terrarum, ac praediorum, inter milites, qui fpeciatim Arpadi figna fequebantur, atque praetoriani dici poffunt, diftributa; cetera regio omnis, in regnantis domus Arpadianae ius, proprietatemque conceffit: vnde non contemnenda obuenille emolumenta, e fertilitate foli, opportunoque ad

(a) Anonymus cap. XLIV.
(b) Vide fuperius-§. VIII. 1.

« PreviousContinue »