quaeftum faciendum fitu, arbitrari licet. II. fons reddituum paulo copiofior fuit, e bonis caftrorum comitatenfium. Quamuis enim primi expeditionis duces, et milites ampliffimas terras, atque poffeffiones pro meritorum, dignitatisque ratione fingulis in prouinciis ab Arpado duce acceperint; caftrum nihilominus illud, a quo comitatus fuam traxit appellationem, idoneo territorio, villis item, terris, ac praediis inftructum, fummi imperantis iuribus referuatum fuit. Ex anonymi Belae regis notarii non vno loco clare eruitur, huiusmodi caftra cum comitatus bonore, fiue praefectura, primorum ducum fidei, et curae credi, non item bonorum inftar donari confueuiffe (a). Caftra haec ducibus, regibusque regnum obeuntibus hofpitium, bona autem victum praebebant: vt neceffe minime fuerit, ad priuatorum nobilium aedes diuertere, atque eos per (a) Cap. XVIII. Dux, inquit anonymus, pro benefi cio fuo Borfum in eodem caftro Borfod, comitem conftituit, et totam curam illius partis fibi condonauit, id eft commifit. cap. XXXVII Dux Arpad Hubam fecit comitem Nitrienfem, et aliorum caftrorum; et dedit illi terram propriam iuxta fluuium Zituam usque ad filuam Turfoc. En vt comitatus honorem a bonorum collatione diftinguit. Denique cap. LII. Tunc dux Ufubo patri Zolonk dedit caftrum Wesprim cum omnibus appendiciis fuis, et Velouquio dedit comitatum de Zarand. Nondum nempe tum Vesprimienfis comitatus erat, vt plures alii, ferius per fanctum Stephanum inftituti, hanc hofpitalitatem ad egeftatem redige re (a). Eadem haec caftra militum praefidio communita, comitatum omnem in officio continebant, praecipuumque erant fecuritatis demefticae fundamentum. Siftema iftud tum etiam, cum D. Stephanus nouam monarchiae formam Hungaris defcripfit, retentum, ac fatis diu ftudiofe conferuatum fuit, vt adeo fidenter afferamus, in promptu effe diplomata, quibus ad liquidum demonftretur, pleraque comitatuum caftra, quae labente aetate ex regum munificentia in priuatorum, tam praelatorum, quam magnatum ius, ac proprietatem tranfiere, adhuc tertio decimo Chrifti feculo iuris fuiffe regii. Ex caftrorum horum terris, praediis ac poffeffionibus, multas reges noftri abbatias, praepofituras, et coenobia quouis aeuo fundarunt, ex iisdem bene de fe, et patria meritis viris donationes fecerunt. Quae quidem regum liberalitas paulo vlterius progreffa fuit, cum non iam portiones ex territorio caftri, fed ipfa adeo caftra, cum terris eo fpectantibus, inter clientes diftribuere coeperant : quo factum denique, vt multi ex priuatis ad fummas opes peruenerint; dum interea reges praecipuo reddituum fuorum fonte diffipato ad egeftatem funt redacti. Senfit hoc Hun (a) In literis Andreae II. A. 1234 datis cauetur ne rex, regina, filii, aut aulici ad nobilium do mos diuerterent, neue quidquant ab eis, nifi parato aere folutum, pro ufu fuo acciperent. In Annalibus regum Hung. ad hunc annum pag. 234, garia potiffimum fub Vladislao II. rege et egentiffimo, et alienis nominibus vltra vires grauato: quapropter in generalibus regni co1514. mitiis A. 1514. celebratis, bona quaedam ex multis delecta funt, quae deinceps nefas foret, quacumque de caufa alienare (a). Ceterum quamdiu difperfa haec per fingulos comitatus caftri bona in regum erant poteftate, non exigui profecto cenfus erant vtilitates, inde obuenire folitae: in his etenim omnis generis pecorum et pecudum, equorum, boum, ac porcorum regalium greges ali confueuerunt (b): hinc fruges, et vina colligebantur, cenfus denique a colonis, atque fubditis caftro regio praeftabatur: quae omnia, quoniam parochiani comites pro rege procurabant, tertia cenfus huius pars eisdem conceffa fuit (c). III. commemorari merito debent ampliffimae cum in Hungaria; cum in Tranffiluania plagae, quae terrae regales dicebantur, ad quas incolendas fubinde Siculorum, Cumanorum, Iazygum, Saxonumque CO (a) Vladislai II. decret. VII. art. I. et fequ. (c) lbidem art. XXIX, Comites iure comitatus fui coloniae magno fane numero, ac non fine aerarii regii emolumento funt deductae. Illi quidem fere per militiam cetera redimebant onera, Saxones autem Tranffiluani quingentas infuper argenti marcas (a), Scepufienfes tercentas fummo terrae principi annis fingulis numerare iubebantur (b). IV. loco veniunt varia tributorum toti regno communium genera, videlicet liberi, feu libertatis denarii, tum mardurinae, ac denique tributa, quae coloni finguli a feflionibus fuis annue pendebant haec vt accuratius colligi poffent, fingulis colonorum centuriis finguli praeerant centuriones: quorum munus erat, pecuniam a centuriis fuis acceptam parochiano comiti confignare: hic fubinde conflata in vnum totius comitatus tributa Strigonium ad diem feftum S. Michaelis transmittere, atque tum demum debitam fibi, ftipendii loco, tributi comitatus partem accipere iubebatur (c). Porro cum ex D. Stepbani fundatione, decimae omnes epifcopis attributae fuerint (d), earumdem loco vicefimam partem fructuum in Hungaria (e), quin (a) Vide priuilegium Andreae 11. Saxonibus Tranf filuanis datum in libello Affertor libertatis Saxo num. (b) Ex priuilegio Stephani V. A. 1271. Saxonibus in Scepufio dato in Analectis Scepufii facri et profani part. I. pag. 191. (e) Lege Colomanni regis decret. lib. I. cap. LXXIX, (d) S. Stephani decret. lib. II. cap. LII. (e) In Andreae II. literis. A. 1234. datis diferte habetur: Praeter vigésimam, quam ab antiquo rePALMA, P. I. I quagefimam vero in partibus Tranfiluanis (a) reges accipiebant. Atque hae, aliaeque tributorum publicorum fpecies pro temporum et rerum adiunctis iam auctae, iam diminutae vfque ad Carolum I. Robertum perdurarunt, qui eis abolitis A. 1342. lucrum camerae fubftituit: id quod in eo fitum erat, vt a quauis colonorum feffione integra, curia, feu domo, idmodi portam habente, per quam currus foeno, vel frugibus onuftus intrare, et exire poffit, nulla numeri hominum, domum eam incolentium, habita ratione, non plus, quam XVIII. denarii, fiue tres groffi nouae monetae Carolinae, aerario regio annis fingulis perfoluerentur, a quo onere ne regis quidem, aut reginae fubditi fuere exempti (b). Vectigal hoc lucri camerae per Ludouicum M. et Albertum reges confirmatum porro etiam obtinuit (c). Vt autem tributi huius valorem ad aetatis noftrae monetam reducamus: fciendum eft, cum denarios Carolinos, et Ludouiceos; tum vero groffos, non illos minores hodiernis fimiles, fed maiores intelligi oportere. Groffi hi lati appellabantur (d), paresque erant famige ges babent, decimas non exigemus, quia per hoc populus grauatur. In Annal, reg Hung. pag. 235. (a) Decreti Alberti regis art. VII. In codice iuris patrii. b) Caroli I. decreti art. XIX. et XX. ibidem. (c) Ludouici M. decreti A. 135 1. art. IV. V. et XII. ibidem. (d) M. Turotzius part. II. cap. XCVII. post descriptam cladem, quain Hungari fub Carolo I. A. |