Page images
PDF
EPUB

Por

erigere (a). Vt adeo Strigonienfis archie. pifcopatus, ac decem infuper fuffraganeorum epifcopatus non alium, quam D. Stephanum primum fuum conditorem venerentur. To cum tefte biographo S. Gerardi epifcopi Tsanadienfis, D. Stephanus duodecim omnino ecclefias in regno fuo erigere conftitue rit (b); merito quaeri poteft, quonam loco duodecimum, atque poftremum epifcopatum collocare intenderit. Non erit fortalle alienum a verifimili exiftimare, eumdem de florente olim fub Slauorum dominatu Nitrienfi epifcopatu inftaurando cogitaffe, praematuraque morte pias has curas fuiffe interceptas. Ceterum denis, quas fupra memorauimus, ecclefiis continuo idoneos viros pro ea, qua erat inftructus, poteftate praefecit antiftites: Strigonienfi Sebaftianum, S. Martini abbatem (c); Colocenfi Anastasium, mutato in Hungaria nomine Aftricum, Pétsuaradini abbatem (4); Agrienfi Katapranum ( e );

(a) Carthuitius cap. III. pag. 146. Biographus S. Gerardi cap. X. et XI. Huc facit anonymni Belae regis notarii cap. XI. in quo Ochtumi per Sunadum deuicti, atque interfecti fit men io. Cete rum S. Gerardum nonnifi A. 1030. confecratum fufle difeimus ex Chronico Miffalis, quod eitum a CI, Koller. vide pag. 402.

(b) Cit. biographus S. Gerardi cap. XI

(6) Meminit huius Carthuitius cap. II. pag. 137. tum diploina fundationis S. Martini A. 1001 edi

tum.

(d) Carthuitius ibidem pag. 130.

(e) Cl. Schmitt in epifcopis Agrienfibus Tomo I. et Hierarchiae part. 1. pag. 195.

Quinque-ecclefienfi Bonipertum (a); Vespri mienfi Stepbanum (b); Iaurinenfi Modeftum (c); plerosque fortaffe ordinis S. Benedicti monachos; Batsienfis, Tranfiluanienfis, Vacienfis, et Varadinenfis primi antiftites hodiedum ignorantur. Quia vero nulli fere ea aetate in Hungaria fuere ecclefiaftici, nulla cleri iunioris contubernia; fingulis epifcopis dati funt complures ordinis S. Benedieti monachi, qui canonicorum, curionumque facrorum vices obirent, iuuentutemque, praefertim ecclefiaftico ordini deftinatam, in Latinis literis, cantuque ecclefiaftico erudirent (d). Atque hinc factum fuit, vt canonicorum contubernia longiore apud nos tempore monafteria fuerint appellata. Epifcopis fingulis decimae fructuum omnium, quae antea fummo apud Hungaros duci ab omnibus pendi confueuerant, fuis in dioecefibus col

(a) Cl Koller in Hiftor. epifcoporum Quinque-ecclefienfium pag. I.

(b) Literae fundationis epifcopatus Vesprinienfis Hierarchiae Hung. part. I. pag. 260.

(c) Speculum ecclefiae Iaurinenfis, et Hierarchiae part. I. pag. 310.

(d) Specimen huius capi poteft ex inftitutione epifcopatus Tsanadienfis, tefte biographo, cap. XI. qui D. Stephanum fic Gerardo loquentem inducit. Cum clericos, quos conftituamus praefules ecclefiafticos, ad praefens non babeamus, in obfequium noftri, tollamus ecclefiarum, ac monafteriorum clericos, et monachos, qui fine ordine ecclefiafticae inftitutionis, fint nobis in diuino officio adiutores,,,,, Igitur ad ipfum regis imperium congregati funt monachi de dinerfis regni monafteriis,

roborauit.

ligendae affignatae funt (a), Bona praeterea, ac praedia ampliffima viua folum voce tum quidem fuere attributa, eo vtique con filio; vt prouidus futurorum rex vfu ipfo experiretur, quantum epifcopis ad tuendam dignitatem, munerisque fibi impofiti partes omnes rite explendas effet fuffecturum. Pluribus itaque elapfis annis, quae variis temporibus pro antiftitum neceffitate donauerat, in fcriptum relata, folennibus literis poftea Vnde iam ratio reddi poterit, cur fundationales epifcopatuum literae tam fero, ac epifcopis iam in ecclefiarum, bonorumque fuorum poffeffione exfiftentibus, fuc rint editae (b). Haec autem latifundia, et bona partim e ducalis domus patrimonio, partim e terris regalibus, partim denique e caftrorum regiorum ditione funt excifa, atque ecclefiis, earumdemque miniftris donata: quae quidem hac ratione diuino cultui promouendo confecrata, adeo effe voluit ftabilia diuus Stephanus, vt nullo vnquam praetextu, aut colore auelli, ac in alios vfus conuerti poffint (c). Fatendum quidem eft, bona epi

(4) S. Stephani decret. lib II. cap. LII.

Illuftran

tur haec ex biographi S. Gerardi narratione, cap. XI. Ego autem, inquit rex, comitibus meis praecipiam, vt a populo tempore fuo decimas exigant, vt nullum defectum in temporalibus, et aliis rebus neceffariis pariamini.

(b) Literae fundationis epifcopatus Quinque-ecele fienfis fignatae funt A. 1009. quo etiam editae funt Vesprimienfes fundationales.

(c) Decret. S. Stephani lib. 1. cap. I.

fcopatibus collata perampla fuiffe; verum ea non folis epifcopis erant deferuitura: alenda erant ex iis canonicorum collegia, quae certe nullam diftinctam a S. rege accepere fundationem; fed de praelati fui menfa alebantur: pars etiam reddituum in ftipendia magiftrorum, in adolefcentes clero idoneos rite educandos, in ecclefiae neceffitates pauperes denique, viduas, et orphanos pro viribus adiuuandos erat conuertenda. Quamquam ad religionis etiam dignitatem, et commodum pertinere exiftimauit D. Stephanus, vt ecclefiae miniftri opibus effent affatim inftructi, quo fic nullius indigi, fpe, metuue fublato, eo fecurius muneri fuo vacarent, eoque liberius facram officii fui iurisdictionem in omnes fummos aeque, ac infimos exercerent (a). Eaedem hae opes necellariae erant, vt epifcopi eminenti dignitati fuae conueniens decorum poffent tueri, quod quidem vbi cum morum fanctimonia, doctrinaeque laude coniunctum eft, miram omnibus infpirat facri ordinis reuerentiam, id quod imprimis diuus rex intendebat, qui etiam, vt eo maiorem praelatis in regno autoritatem conciliaret, primum illis inter regni ordines locum tribuit, praecipuumque ab omnibus honorem haberi decreuit (b). Praeter vndecim, quos diximus, epifcopa

(a) Ibidem cap. II. et XII.

(6) Decret. S. Stephani lib. I. cap. III. lib. II. cap.

tus, praeter collegiatam ecclefiam Albaregalenfem, eximiis plane donis, et praerogatiuis excultam (a), alteram item Veterobudae in SS. apoftolorum Petri, et Pauli memoriam conditam (b), complura praeterea or dinis S. Benedicti coenobia, per S. regem excitata, ampliffimisque latifundiis fuere inftructa; eo fine, vt facri hi viri, domi qui dem pro regis, regnique falute affiduas ad Deum, bonorum omnium largitorem, preces funderent; foris autem epifcopos in verbi diuini praedicatione adiuuarent, atque parochorum, quorum exiguus tum erat numerus, vices obirent: cui piae, fanctaeque inten tioni filios S. Benedicti ad amuffim refpondif fe, non eft, cur hic multis probemus (c) Ad condendas etiam parochias curas fuas eo

(a) Hacc recenfet Carthuitius cap. III. pag. 139. M、 Turotzius P. II. cap. XXX.

(b) M. Turotzius cap. XXXI. et LIII, (c) Quanta monachi Benedictini egerint, nomina、 tim in dioecefi Tsanadienfi, difce ex biographi ́S. Gerardi cap. XI. Inter praefatos vero monachos erant feptem viri literati, et in Hungarica lingua interpretes expediti, fcilicet: Albertus, Philippus, Henricus, Cunradus, Crato, Taclo, et Stephanus, qui etiam per fe populo verbum Dei praedicabant ; per ipfos enim tota Tsanadienfis prouincia facri elo quii flumine exftitit irrigata: bi officium archiepi fcopatus habentes, aedificabant ecclefias in vra bibus, et in villis, Archiepifcopatus hic nou ita accipi debet, quafi monachi hi confecrati fuiflent, antiftites, verum ob liberan vbique praedicandi facultatem, archiepifcopi, feu archipraedicatores dicebantur.

« PreviousContinue »