restresque, vt iura noftra loquuntur, erant domini : non item promiscua illa seruorum calonumque turba , quae cum Magyaris Cumanis, et Rullis aduenerat, ciuilibus non minus, quam militaribus dominorum fuorum obfequiis dedita. Plebs denique, quam Hungari his in terris offenderant, faluamque reliquerant , seruilem rufticorum conditionem induit. Haec fi ita funt, quaeret fortaffe aliquis, vnde tanta poftea rusticorum Hungarorum multitudo propagata fuerit, vt non aliud fere, quam Hungaricum idioma vbi. uis dominaretur. Verum id nemini profeçto aut mirum , aut incredibile videbitur, qui cogitauerit, Pannones, Marahanos, Sla. uos, Ruthenos, Beflos, Rafcios, et Valachos ruricolas, in nouorum dominorum, per omnes regni partes dispersorum gratiam , Hungaricum idioma condidicisse, ita vt sui pene obliuiscerentur. Ediscere autem illud facile poterant , ex quotidiana cum dominis, aut eorumdem feruis, atque calonibus confuetudine, Vnde non immerito iam reiicienda videtur illorum opinio, qui plebeios Hungaros e folis illis militibus deriuandos putant, qui, quod expeditioni militari se fubtraxerant, ad rufticam conditionem funt damnati. Quis enim credat in tanta poenae leueritate, tot ex nobilibus Hungaris ignauos reperiri potuiffe, vt ab his folis tanta agreftis populi multitudo propagaretur (a).

(a) Confer haec cum Verbötzii P. I, Tit. III. S. 3.

S. XI.

Ducum Hungariae series au Geisam vsque

ducem.

907.

Hunc in modum Scythicum in Europa im-
perium feliciter iterum reftitutum fuit. Suc-
celfus tam prosperi laus praecipua ad Arpa-
dum ducem pertinet, qui expeditionem to-
tam insigni prudentia moderatus, populos
tot lingua, moribusque diversos, non modo
fibi fubiicere , verum etiam in officio con.
tinere nouerat. Morti vicinus Zoltanum
filium, ex Rulla coniuge fufceptum, regni
haeredem, et fuccefforem inftituit, atque A.
C. 907. diem fuum obiit. Tres fupra decem
annos natus erat Zoltanus, cum regnum
adiit : quapropter reipublicae administratio
curatoribus commiffa fuit. Constituti item
fupremi gentis iudices, quorum alteri Gyi.
lae ; Calcbae alteii nomen inditum : lites
hi domi forte enatas dirimebant, ac faci-
norosos ex legum praescripto plectebant.
Denique cum puer dux bello gerendo per
aetatem impar effet, tres non fortitudine
minus, quam fcientia militari insignes viri:
Lebel, Bulsu , feu Bulcbu, et Botond impe-
ratoria cum poteftate rei militari sunt prae.
fecti. Poftquam autem ad maturam aetatem
Zoltanus peruenit, illud ad communem regni
falutem, ac fecuritatem instituiffe memoratur,
quod regni limites omni ex parte definiųerit,
vt et vicini principes, ac ipse etiam id, quod
cuique proprium erat, nollent, atque cue-

rentur. In his designandis nonnihil diffe. runt Constantinus Porphyrogenita, et anonymus Belae regis notarius : Nos in re implexa id, quod his inter se collatis verofimilius nobis visum est, trademus. Clau. debatųr igitur id temporis Hungaria ab oriente montibus illis , qui Transiluaniam a Moldauia, Pacinacitis, fiue Cumanis tum habitata separant, ac ad pontem vsque Traiani procurrunt.

A meridie Danubio, Sauoque Auminibus, ab occidente Styriae montibus ad Cetium vsque. A. septemtrione depique Auuio Moraya , longoque Carpaticarum alpium tractu (a). Illud item inter Zoltani res gestas recensetur, quod nouam Rullorum coloniam, ad Mosoniensem agrum deduxerit , fines regni contra Germanorum irruptiones tuituram , his porro praefecit veteranos iam Ruffos eorum, qui cum Arpada aduenerant, pofteros : eos Hungari ad nouorum hofpitum distinctionem 0 - Ruszok Q-Roszok, id est antiquos Ruffos appellarunt, atque idcirco caftro illi, quod ab his condi. tum memoratur (b), O.Roszuár, fiue anti

quorum Rusforum caftri nomen adhaefit. 931. Haec inter A. C. 931. natus fuit Zoltano

filius Toxus , cui fubinde nuptiis iam maturo coniugem adduci curauit de terra Cuma

(a.) Anonymus cap. LVII. consuie Cl. Katona Hift.

Ducum pag. 321. (b) Anonyinus cap. cit. castrum hoc ad Danubium

fitum Hungaris Oroszuár, Germanis Carlburg au.

sorum (a), haud dubie Pacinacitaruir, qui deinceps in chronicis noftris fub Cumano, rum, eţ Chunorum nomine veniunt. Conjugium hoc eo fine et dux, et regni primores contrahi voluere, vt potens illa, cognataque Hungaris gens arcțiore foedere eisdem copularetur. Triennio denique ante mortem fuam A. C. 947, Zoltanus regni gu: 947, bernacula in filium Toxum transtulit, per, fecitque, vt omnes gentis primores, ac nobiles eidem fidelitatis facramentum nuncu. pauerint (b). Toxum scriptores exteri fe. roce admodum indole praeditum tradunt; anonymus ex aduerso mansuetum , humanumque facit : eiusdemque clementiae illud imprimis argumentum profert, quod eo imperante multi exteri in Hungariam immigra, yerint (c). Horum in numero fuere Ifmaelitae Billa, et Botsu ducibus ex'oriente allapsi, quos Toxus in caftri Pestinensis territorio collocauit (d). Beflorum pariter noua fupplementa adduxerat dux Tomizoba , quibus terra Remei ad Tibiscum vsque , ac locum Obád dictum afsignata fuit.

Tomizo. ba, regnante iam D. Stephano , vt gentilis obiit; at filius eius Vrkun christianam religipnem amplexus, nobili familiae de Thor

(a) Kem Ibidem:
(b) Cl. Katona Hift. Ducum pag. 353. et 389.
(c) Anonymus cap. cit.
(d) Ismaelitae e Persia oriundi, ac Mahometanis ri-

tibus addicti, e vicino Graecorum imperio in
Hungariam aduenere, Graecis Chalisi appellati.

moy originem dedit.

Ceterum vt vt ea se habeant , quae anonymus de Toxi manfuetudine fcribit , illud certum eft, eum fae

pius per duces suos, infefta figna in Ger-
955. maniam intulille; ac poftquam A. C. 955.

tristissima ad Augustam Vindelicorum clade
ab Ottone affecti sunt Hungari, ternosque
duces ibidem in furca enectos amifere, To-
xus aliquanto mitior factus, pacis consilia

agitare coepit. Desiit autem viuere A. C.
972. 972. Geisa filio haerede , ac fucceffore iam

ante inftituto. Duo hic ex tranfitu notari
velim a lectoribus, primum : etfi heredita-
ria ftirpi Arpadianae fuerit in principacu
fucceflio, duces nihilominus omnes, ea fem-
per vsos fuisse prouidentia, vt primogeni-
tum filium fuum ante obitum in auito folio
collocatum cernerent: alterum eft : nec ab
anonymo , nec ab aliis scriptoribus vlli du.
cum plures , quam vnam vxorem tribui, ex
quo recte inferas, vniuersam Hungarorum
gentem tum, cum gentilis erat, a polyga-
mia abftinuisse.

Geisa Hungaris imperante, laetiora iam
fuere omnia. Is enim perpetuorum cum vi-
cinis bellorum , quae plus longe damni
• quam vtilitatis genti fuae attuliffe viderat,
pertaesus, initam a patre suo cum Ottone
II. caefare pacem in ipso regni aditu confir-