1 tertia ciuitatis comiti. Vt epifcopi, ita et comitis electio a ciuibus fiat, quam rex Hungariae poftea confirmet (a). Haec fere funt priuilegia, quae Colomannus Dalmatinis fponte ad dominatum fuum redeuntibus iis rerum, temporumque adiunctis concedenda' putauit, ex quibus nemo nimiam illius in Dalmatinos indulgentiam reprehendat, quafi folo regis titulo contentus, nil ex opulentis regni illius redditibus in fe deriuauerit, quin potius fingularem huius prudentiam fufpiciat, qui publicum aerarium non e fubditorum fudore et induftria; fed ex gentium exterarum lucris voluit ditefcere. Equidem non mediocris fuere cenfus duae tertiae tributorum quae ab innumeris exterorum, Dalmatinos portus quaeftus faciendi caufa frequentantium nauibus, regi Vngariae vbiuis numerari oportuit; neque.contemnenda fuere lucra ex mercibus domefticis ad exteros diuenditis colligi folita. Profecto Colomannus tanti haec emolumenta fecit, vt quo eadem fibi, fuccefforibusque fuis conftabiliret, maluerit in libertatibus, et praerogatiuis concedendis iufto etiam in maritimas Dalmatiae ciuitates effe liberalior. Qua indulgentia, et in pactis, quae tum inita fuere, obferuandis fide, fi Stephanus II. et reliqui in regno fuc (a) Diploma, priuilegia haec continens, editum eft die XXV. Maji A. 1108. quod vide apud Lucium lib. III. cap. IV. In Annal. Reg. Hung. Tom. I. ad h. a, et apud cl. Katona Hiftor.crit. Tom. III. pag. 229. ceffores vri voluiffent, nequaquam toties opulentiffimi Dalmatiae regni iacturam fecilfent. S. V. Noua legum patriarum fub Colomanno rege collectio. Non folum in augendis monarchiae Hungaricae finibus, verum etiam in condendis, ad fubditos in officio continendos, legibus magnum fe fe probauit Colomannus. • Equidem fcriptores patrii, qui eximio huic principi multa falfo appingunt vitia, eruditionis, et fapientiae laudem vltro vel inuiti concedunt, cum eumdem Könyves Kálmán id eft libriferum, vel potius lectionis amantem compellant (a). Et profecto, qui legum ab eo conditarum codicem diligentius expenderit, infignem illius facram aeque, ac profanam eruditionem, iurisque prudentiam admirabitur. Quaedam fub ipfum Chriftianitatis initium a diuo Stephano permiffa potius, quam inftituta, mutatis iam rerum (a) Simon Keza pag. 98. Qünwes, Könyues, enim Kalman eft vocatus, cum libros habebat in quibus, vt Epifcopus, legebat fuas horas. Idem recitat Turotzii Chronicon cap. LXII, At quoniam Colomannun epifcopum fuiffe nullo idoneo documento demonftrari poteft, non ab horarum canonicarum fed aliorum codicum lectione libriferi appellatio eidem adhaefiffe dicenda eft. temporumue rationibus inutilia euaferant ; leges aliae ad id tempus latae paulo feueriores; remiffiores videbantur aliae, plurimaeque adhuc deerant fanctiones, ad communem gentis falutem, et tranquillitatem neceffariae. Quapropter Colomannus poftquam diuturna meditatione multa apud fe conftituiffet, habitis aliquot conuentibus non modo D. Stephani decreta illuftrauit, cla riufquc explicuit, verum etiam noua eisdem adiecit: quae omnia regis iuffu in vnum volumen collegit, duobuique libris complexus fuit Albericus clericus, iurisconfultus. Quae compilatio, quoniam publica facta fuit autoritate, vim deinceps legis apud Hungaros obtinuit (a). Nos quaedam folummodo ad difciplinam ecclefiae Hungaricae, ciuilem regni gubernationem, ac oeconomiam denique per tinentia commemorabimus. S. VI. Leges ecclefiafticae. Vt ecclefiae miniftri eo maiore cum decentia, et fanctitate munus fuum poffint obire, interdictum epifcopis, ne quemquam ad facros ordines promouere aufint, nifi prius (a) Cum Albericus compilationem fuam Seraphino Strigonienfi me'ropolitae infcripferit, hie autem circa A. 1104 obierit, neceffe eft decreta haec ante hung on tuiffe edita, Confule cl. Katona Tom, . prg 63. L continentiam vouerit; aut fi coniugio illigatus fit; nifi coniux in id confentiat, ac ipfa etiam continentiam voueat (a). Coniugati autem presbyteri fi in altaris minifterio porro permanere velint, vxores eorum non modo in tuto aliquo loco feparatae a maritis viuere eligant, verum etiam caftitatis perpetuae voto fe fe obftringant, maritorum nihilominus fumtu alendae (b). Bigamis presby. teris, aut concubinariis, nifi concubinas dimittant, beneficia ecclefiaftica auferantur (c). Quibus conftitutionibus profligata denique funt presbyterorum in Hungaria connubia caelibatusque conftabilitus. Vetitum etiam aduenas clericos, citra commendatitias, quas dimifforias literas vocamus, recipere, praeceptumque, vt, qui ad eum diem fufcepti erant, diligenti de vita, et moribus examini fubiicerentur (d). Clericis ius canonis, et fori ftabilitum, (e) at vna feuere prohibitum coloribus pictas laicorum more veftes deferre (f). Confirmatum epifcopis ius decimarum (g). Confirmata item ea omnia, quae D. Stephanus ecclefiis, et monafteriis donauerat (b), demtis pifcinis quibusdam regali (a) Colomanni decret. lib. II. cap. IX. (b) Ibid. cap. X. (c) Lib. I. cap. XLVII. lib. II. cap. IV. IX. et XII, (d) Lib. I. cap. III. (*) Lib. I. cap. V. VI. XIV. (f) Lib. I. cap. LXX. (g) Lib. I. cap. XXV. (b) Lib. I. cap. 1. et XVIII. bus, quae vltra monachorum neceffitatem à ni paganorum more in campis humentur, S. VII. Leges ad ciuilem gubernationem, et oeconomi cam rem fpectantes. In ciuili regni gubernatione noua quaepiam a Colomanno rege introducta funt. Etfi regali fenatui, per D. Stephanum inftituto, fua (a) Lib. I. cap. XVI. |