Page images
PDF
EPUB

lenta etiam imperia exhauriri foleant, id fub Ludouico M. rara fane felicitate euenerat, vt Hungaria e bellis ipfis ditefceret. Praeter regem, fummum omnium imperantem, habebat interdum Hungaria regem iuniorem, cum fcilicet viuo patre, filius in regem inauguratus fuit, huius tanta fuit poteftas, quantam pater voluit: vnde grauiffimae non raro lites patrem inter, et regem iuniorem filium, feu iurisdictionis, feu reddituum caufa funt exortae, vt fuis locis videbimus. Regina senior mater; iunior autem coniux regis audiebant. Illius, tametfi vidua erat, potior et proxima poft regem fuit autoritas

vt

adeo mirum non fit, reges nonnullos fuis in diplomatibus, et priuilegialibus literis, ma tris fuae confenfus meminiffe (a). Reginis fponfionis nuptialis tempore, pro regum fponforum arbitrio, et liberalitate, quaedam bona vita comite poffidenda donari confueuerunt. Primis duobus regni Hungarici feculis, et vltra, vfque ad Mariam Laskaris Graecam, Belae IV. coniugem, praeter alia nobis hactenus incognita bona, tenebant reginae hoc iure Bifztritzium, feu Neofolium cum pluribus arcibus, villis, ac poffeffionibus prouinciae Zolienfis (b). Elifabetha Cumana Stephani V.

(a) Ludouicus M. in priuilegio, quo bullam auream Andreae II. A. 1351. confirmat, hac phrafi utitur: de beneplacita voluntate fereniffimae principiffae, dominae Elifabeth, eadem gratia reginae Hungariae, genitricis noftrae cariffimae. In codice iuris patrii. (b) Vrbanus IV. P. in literis A. 1264. ad Stephanum V. iuniorem regem datis monet, vt Bisztritzium,

coniux, ducatum Bofniae Matfchouiam, dominium Veröcze in Sclauonia, ac terram Scepufienfem (a). Agnes Auftriaca Andreae III. arcem ac dominium Pofonienfe cum infula Tsaloközia (b). Maria denique pariter Auftriaca Ludouici II. coniux Marmarofienfe, Hufztenfe, Veterobudenfe, et Zolienfe dominia, cum pluribus montanis ciuitatibus (c). Aula reginarum fplendida, et frequens fuit: praeter cancellarium, quo munere Welzprimienfes epifcopi fungebantur, fuos illae habebant aulae barones, puta: comitem curiae, tum vero tauernicorum, dapiferorum, agazonum, pincernarum, ianitorum, cubiculariorumque magiftros (d). Etfi porro reginae Hungariae in regiae poteftatis communionem admiffae fuiffe videantur, minime tamen eis licebat, citra regis confenfum, bonorum largitiones facere, aliaque fummo imperanti propria exercere: neque defunt exempla, queis probetur, eas ad teftamenta condenda

4

et alia quaedam loca, quae matri fuae Mariae eri-
puerat, in quorum poffeffione omnes ante eam regi-
nae fuiffent, reftitueret, in annal, reg. Hung. ad
bunc annum,

(a) Cl. Wagner Scepufii facri, et prof. part. I. pag.
81. 274. 299. Cl. Kerchelich hiftor. ecclef. Zagrab.
pag. 91. Cl. Schier in reginis Hung pag. 228.
(b) Hafelbach col. 765 apud cit. Schier pag. 243.
(c) In auctario diplomatico ad Vrfinum Velium pag.
296.

(d) Si alia defint, infpice claufulam diplomatis Ludo-
uici M, A. 1351. in cod. iuris pat.

[ocr errors]

regum maritorum confenfu opus habuiffe (a). Ducum Hungariae titulo infigniebantur re gum filii, fratres, et agnati regiae ftirpis principes, quibus, vt pro dignitate pollent viuere, aut certa bona, aut ftipendia concedebantur. S. Emericum, D. Stephani filium, hoc titulo Sclauoniam poffediffe, traditio eft ecclefiae Zagrabienfis (b). Andreas I. rex paulo liberalior fuit in germanum fuum Belam ducem. Cum enim mafcula fobole ad eum diem careret, e Polonia euocatum in regimi nis communionem adfciuit, fuumque in folio fuccefforem nominauit: vt autem dignitati pares etiam effent redditus, tertiam totius Hungarici regni partem, quae tum Tranffiluanas, et Transtibifcanas ditiones comple ctebatur, pleno iure poffidendam tradidit; quae tertia regni pars ex eo tempore ducatus appellari coepit (c). Verum inconfulta haec liberalitas, regnique partitio caró poftea et Andreae I. regi, et fuccefforibus ftetit. Id enim, quod e peculiari in fratrem vnicum amore Andreas I. egerat, reliqui poft Belam regii duces in exemplum trahentes, tertiam regni partem, vt iure fibi debitum, ac quem

(a) Tepemus Apographum literarum Vrbani IV. P. A. 1263. XII, cal. Ianuarii datarum, in quibus praeter alia, recenfetur facultas, quam Bela IV. coniugi fuae Mariae dederat, de rebus fuis libere, cui vellet e prolibus, teftandi.

(b) Cl. Kerchelich in notit. praelimin. Dalın. et Croatiae. pag. 103.

(e) Chronicon M. Turotzii cap. XLII.

admodum iura vocant, allodiale bonum de. pofcebant: cum autem reges nonnulli eam monarchiae partitionem, vt fecuritati fuae, ac tranquillitati publicae aduerfantem nollent admittere, eoufque odia, litesque creuerunt interdum, vt ad arma vtrinque conuolatum fit, quibus domus regia non fine innocentum ciuium fanguine, regnique deuaftatione fefe mutuo atterebat. Ceterum illud fere obfer. uatum fuiffe comperi, vt fi plures erant regiae ftirpis duces, primogenito Tranffiluania; reliquis Sclauonia, Bofnia, Chulmenfis ducatus, aut etiam Dalmatiae, atque Croatiae praefectura obtingeret. Primus omnium Mathias Coruinus in Ioannis filii gratiam Liptouienfem comitatum ad ducatus honorem euexit (a) quae tamen appellatio fuo cum duce confepulta interiit, Nonnulli e regii fanguinis principibus egregiam, bello praefer tim, regibus nauarunt operam; alii regni ambitu abrepti, factionibus fuis vniuerfam moparchiam perturbarunt, vt poftea vifuri fumus,

§. III.

[ocr errors]

Inter quatuor regni Hungarici ftatus ordo praelatorum primus.

Corpus regni Hungarici e IV. ftatibus, tanquam partibus, confurgit, videlicet; e praelatis, e baronibus et magnatibus, e nobili

(4) Cl Kerchelich loc. cit. pag. 299. Vladislaj II. Deeret, V. A. 1500. in codice iuris patrii.

ac

bus, ac denique e liberis regiisque ciuitatibus. Vltra quas ftatuum claffes alium ftatum ordinem in Hungaria non agnofcimus (a), Omnibus his communia funt iura, priuilegia, atque onera. Quamuis enim praelati, eccle. fiarum rectores, feu perfonae fpirituales, qua, rum medio falutem bumanam Dominus, et faluator nofter adminiftrari voluit, perfonis fecularibus digniores habeantur; quamuis item barones regni refpectu officii, quo funguntur, regi propiores in ftando, vel fedendo, et primi in confilio voces emittendo, atque priores Tempublicam augmentando, et defenfionem patriae peragendo, ceteris nobilibus virtute dignitatis, et officii merito praeferantur, nihilominus tamen bi omnes et ratione nobilitatis, et bonorum temporalium, vna eademque libertatis, exemptionis, et immunitatis praerogati ua gaudent; nec babet dominorum aliquis plus, nec nobilis quisquam minus de libertate (b). Hos inter quatuor regni ftatus ex D. Stephani primi regis fanctione (c), multiplicibus item legibus, et continua denique confuetudine, primum femper locum tenuere praelati, Porro hoc nomine veniunt : Regni primas Stri, gonienfis, et Colocenfis archi-epifcopi, tum vtriusque fuffraganei epifcopi Agrienfis, Albenfis in Tranffiluania, Tsanadienfis, Iau rinenfis, Nitrienfis, Quinque - ecclefienfis M. Varadinenfis, Wefprimienfis, Zagrabien,

Mathiae II. Decret. I. poft coronat, art. I.
Verbötzius tripart. part. I. tit. II.

(e) S. Stephani decret. lib. I. cap. III.

« PreviousContinue »