atque Croa

admodum iura vocant, allodiale bonum de.
pofcebant : cum autem reges nonnulli eam
monarchiae partitionem, vt fecuritati fuae,
ac tranquillitati publicae aduersantem nollent
admittere , eousque odia , litesque creuerunt
interdum, vt ad arma vtrinque conuolatum
fit, quibus domus regia non fine innocentum
ciuium fanguine, regnique deuaftatione fefe
mutuo atterebat. Ceterum illud fere obfer,
uatum fuisse comperi, vt fi plures erant re.
giae ftirpis duces, primogenito Transfilua-
nia; reliquis Sclauonia, Bolnia, Chulmenfis
ducatus, aut etiam Dalmatiae
tiae praefectura obtingeret. Primus omnium
Mathias Coruinus in Ioannis filii gratiam ,
Liptouienfens comitatum ad ducatus honorem
euexit (a) quae tamen appellatio fuo cum du-
ce confepulta interiit, Nonnulli e regii fan.
guinis principibus egregiam, bello praeser.
tim, regibus nauarunt operam; alii regni am-
bitu abrepti, factionibus fuis vniuerfam mo-
parchiam perturbarunt ,

vt poftea visuri
fumus,

$. III,
Inter quatuor regni Hungarici status ordo

praelatorum primus.
Corpus regni Hungarici e IV. ftatibus, tan-
quam partibus , conlurgit, videlicet ; e prae.
batis , e baronibus et magnatibus , e nobili-

(a) C Kerchelich loc. cit. pag. 299. Vladislaj II.

Decret, V. A. 1500. in codice iuris patrij.

bus , ac denique e liberis regiisque ciuitatibus. Vltra quas ftatuum clailes alium ftatum , ac ordinem in Hungaria non agnoscimus (a). Omnibus his communia funt iura , priuilegia, atque onera. Quamuis enim praelati, eccle. fiarum rectores , feu personae spirituales , qua, rum medio falutem bumanam Dominus, et saluator nofter administrari voluit, personis fecularibus digniores babeantur ; quamuis item barones regni respectu officii , quo funguntur, regi propiores in stando, vel sedendo, et primi in confilio voces emittendo, atque priores rempublicam augmentando, et defensionem patriae peragendo, ceteris nobilibus virtute dia gnitatis, et officii merito praeferantur, nihilominus tamen bi omnes et ratione nobilitatis, et bonorum temporalium, vna eademque libertatis, exemptionis, et immunitatis praerogatie wa gaudent; nec babet dominorum aliquis plus, nec nobilis quisquam minus de libertate (b). Hos inter quatuor regni ftatus ex' D. Stephani primi regis fanctione (c), multiplicibus item legibus, et continua denique consuetudine, primum semper locum tenuere praelati, Porro hoc nomine veniunt : Regni primas Stri, gonienfis, et Colocenfis archi-episcopi, tum vtriusque suffraganei episcopi Agrienfis, Albenlis in Transliluania, Tsanadiensis, Iau, rinenfis , Nitriensis, Quinque -ecclefienfis M. Varadinensis, Wesprimienfis, Zagrabien,

Mathiae II. Decret. I. poft coronat, art. I.
Verbötzius tripart. part. I. tit. II,
S. Stephani decret. lib. I. cap. lll.

Gis, Sirmienfis, dictus hodie Diacouariensis
Segniensis, Nandor Albenlis , seu Belgraden-
fis a Carolo, I. Roberto fundatus, ac per
Carolum VI. imp. reftitutus, His nostra iam
aetate, augustae Mariae Tberesiae in religio,
nis facrofanctae incrementum cura, et folli.
citudo adiecit : Albaregalensem, Neofolien
fem , Rosnauiensem Šabariensem, et Sce.
pusiensemi Latinos; Graeci autem ritus Catho.
licos: Crisiensem, Munkatsiensem, et Vara.
dinensem. Quamdiu Dalmatia tota regibus
noftris paruit , inter S. coronae praelatos
fuere pariter Jadrenfis, Spalatensis, et Ra.
gufinus archi-episcopi quis cum fuffraganeis,
quarum ecclesiarum nunc fub Ottomannorum,
aut Venetorum dominio fitarum titulos in
hodiernum vsque diem Hungaris ecclestafticis
reges

nostri conferre folent, vt hac etiam ra.
tione vetera fua in Dalmatiam iura sustentent.
Atque huius generis episcopi apud vos ele-
cti , ac titulares appellantur. Epifcopos con-

sequuntur archiabbas montis Pannoniae , et 1625. qui in prioris Auranae locum 4. 1625. suc

cellit cathedralis ecclesiae Zagrabiensis prae-
poficus maior. His adde metropolitanarum,
cathedralium, et collegiatarum ecclesiarum
praepofitos vno dumtaxat voto fuis cum capi-
tulis in publico regni conuentu gaudentes, ac
denique conuentuum abbates, atque praepo-
fitos, fiue feculares, siue regulares. Quorum
omniuin ordo fedendi in conitiis non vna lege
definitus eft (a).
(1) Mathiae II. decret. I. poft coronationem art. I.
ģ. IV. et sequ. Leopoldi I. decret. IV. art. 1o. Ty.
rociniuin uuris Hung. P. I. tit. II.

S. IV.

Quinam olim barones regni, et magnates ?

qui bodie bis accenfendi ?

1

Alter a praelatis status, ac ordo est baro. num, atque magnatum, quorum infticuțio D. Stepbano regi debetur. Barones regni , qui olim iobbagiones regis erant, siue ioba bakiones, quod idem ac potiores feu optimates fignificat, (a), quos pro temporum ratione auctos, aut diminutos fuisse, diplomatum fi. de certum eft. Hos inter primum semper tenuit locum comes palatii, seu palatinus : quae dignitas, quoniam apud exteros non ita, vt oportet, cognita eft, operae pretium fore putauimus, eius officia, vt publi. cis regni decretis definita sunt, paucis hic loci explicare. Palatinus igitur pupilli regis, ac per aetatem adhuc regno imparis tutor fuit. Idem et tum, et interregni tempore ordines Hungariae ad comitia euocabat. A1tequam hereditaria successio introducta fuif. set, in noui regis electione, primum illius votum fuit; fi quando accidit, vt hofte limi. tibus regni'imminente, generalis toti regno insurrectio imperaretur, palatinus vniuerfis copiis fupremi, ac generalis capitanei titulo, ac potestate praefuit: ne tamen imperio hoc

() Bullae aureae Andreae II. art. XXX Appella

tio haec inde ortum traxerit, quod potiores, et meliores e seruientibus, feu nobilibus inter baro. nes adscribi consueuerint.

in perniciem reipublicae abuti posset, ea cau. tio adjecta fuit, vt non minus palatinus ipse, quam exercirus regi fubeffet, nec quid. quam eo inuito, aut inconfulto aggrederetur. Palatini fuit, feditiones domi coortas pru. dentia , et autoritate sua componere : querimonias totius gentis candide , ac fine fuco regi explicare , ficque opportunum malis remedium impetrare. Quodfi rex fiue ob he. betudinem , fiue ob fupinam negligentiam negotia cum exterorum principum legatis tractare non poffet, aut non vellet; ne monarchia Hungarica aliquod inde detrimentum caperet , palatinus legatos audire, et, quae e re communi erant, responsa reddere debuit, Quando rex longiore tempore, procul a re. gno, aberat, is cum deleétis e regno allelloribus, vicaria interim locumtenentis pote. state rempublicam procurabat : quo tempore eius autoritas ita circumscripta fuit, vt nec bonorum donationes facere, nec ea , quae ad summi imperantis maiestatem pertinent, iura exercere potuerit. Domi supremus omnium iudex, decretoria sententia litibus omnibus finem imponebat, quam tamen regi integrum fuit, absoluta potentia et autoritate relaxare, atque corrigere. Qua Cumanorum iudex e Ludouici M. constitutione, ter mille aureos accipiebat : et quoniam Dalmatiae pariter iudiciis praeerat, aliquot littoris Dalmatini insulae palatini dignitati fuere adpexae. Ex quibus clarum fit

palatipi apud Hungæros jura non fuisse regum majeftaci inimi