coronae debita obfequia non negentur. Quod i vero nos, vel aliquis fuccefforum noftrorum aliquo vnquam tempore, huic difpo fitioni noftrae contraire voluerit, liberam habeant, harum autoritate, fine nota alicu ius infidelitatis tam epifcopi, quam alii Iobagiones, ac nobiles regni noftri, vniuerfi, et finguli, praefentes, et futuri, pofterique refiftendi, et contradicendi (a) nobis, et no (a) Vox refiftendi per fubfequentem vocem contra dicendi reftringi videtur, vt fubditis, fiquid aduer fus Bullae aureae fanctiones iuberetur, interceden di folum, contradicendi, ac citra notam infidelitatis idmodi mandatis non obtemperandi facultas per claufulam hanc data effe intelligatur, éo fere fenfu, quo legalis contradictio fta utionibus opponi fo'ita accipi confueuit. Quis enim exiftimet, Andream regem tot epifcopos, et optimates regni, conuentui illi praefentes, adeo communis reipublicae fa lutis oblitos fute, vt arma fubditorum manibus inferere voluerint, quibus non regem folum aggrediantur, verum etiam in fe ipfos, non fine multo innocentum ciuium fanguine, triftiffimaque patriae ruina, mutuo defaeuiant. Ne tamen claufula haec ciuilibus bellis occafionem aliquando daret, eamdem in comitiis A. 1687. art. IV fufferre placuit: atque ex eo tempore reges noftri cum fe ad bullam auream obferuandam inaugurationis occafione obftringebant, eandem diferus verbis exclufere. Haec claufulae explica.io per nos facta, congruit ad amuslim vnanimi ordinum regni in citatis comitiis congregatorum fenfui, atque opinioui, quae fic habet: Licet quidem eiusdem articuli XXXI. praeastacia in parte probum fenfum, nonnifi quorumdam priuatorum praua interpretatio in alienum praeuaricatum ne fors detorquere ftuduisser, fanio ftris fuccefforibus, in perpetuum facultatem. Datum per manus Cleti, aulae noftrae cancellarii, Agrienfis ecclefiae praepofiti. Anno 1222 Verbi incarnati, millefimo, ducentefimo, vigefimo fecundo. Venerabili Ioanne Strigonienfe, reuerendo Vgrino Colocenfe archiepifcopis exiftentibus. Defiderio Chanadienfe, Roberto Wefprimienfe, Thoma Agrienfe, Stephano Zagrabienfe, Alexandro Varadienfe, Bartholomaeo Quinqueecclefienfe, Cofma laurinenfe, Briccio Vacienfe, Vincentio Nitrienfe epifcopis exiftentibus (a). Regni noftri anno decimo feptimo. um, rumque fuae maieftatis facratiffimae fidelium ftatuet ordinum numquam ea mens fuiffet, quod iuxta illum (per maleuolos, et feditiofos obuerfum) contra legitimum regem, et dominum fuum quispiam armis confurgere, et fe fe erigere quear; boc nihilominus etiam in passu, pro vlterius conteftande deuotione, et bumillima incontaminatae fidelitatis obligatione fua, ac radicitus eliminanda diffidentia, quae inter regem, et regnum, eidemque annexas partes eapropter fors in futurum fuboriri posset, idem ftatus, et ordines, demiffe, complacenti, et fubdito animo annuerunt praenarratae claufulae de contradicendi, et refiftendi licentia interpofitae, a tenore, et fenfu praecitati art. XXXI. pracinferti decreti fecundi Andreae regis, concomitanterque, et inaugurali iuramento praenarrata forma depofito, mediante praefenti articulari conftitutione, exclufae, et femorae. Leopoldi M. decre:. IV.a rt. IV. (a) Quid caufae fit, quod barones, optimatesque regni decreto huic fubfcripti non fint, iam ant: nos cl. Szegedi miratus fuit in nota fff. ad art. XXXL. Sed nempe autographo opus eft, cui fecularium etiam dignitatum nomina appofita effe vix dubitare licet, S. IX. Noua domus regiae, et regni perturbatio. Poft editum celebre hoc apud gentem Hungaram decretum, tantum abeft, vt reipubli cae vulnera confanata fint, vt, potius, quemadmodum deinceps vifuri fumus, paulo vehementius exafperata, pene incurabilia euaferint, certe ad obitum vfque regis Andreae perdurauerint. Siquis eorum temporum res geftas non tam e patriis fcriptoribus, quam e multiplicibus literis, inftrumentisque publicis erutas ad examen reuocet, nullo negotio intelliget, culpam omnem, quo minus tranquilla, et felix tum effet Hungaria, Dio-. nyfio de Vialka comiti palatino, praecipuae tum apud regem gratiae, ac autoritatis viro, effe adfcribendam: vt qui priuata fua, fuorumque emolumenta publicis regni commo-. dis anteferens, et priuatas interdum fimultates cum patriae damno vlcifcens, fuapte mobilem Andreae regis animum in omnem pro. arbitrio flectebat partem, idmodi machinis ad id vfus, quibus eum quam certiffime capi poffe longo vfu didicerat. Duobus fcilicet laborabat vitiis Andreas: primum metu continuo agitabatur, ne per Belam filium regem iuniorem e folio deiiceretur, tum vero anxio admodum, auaroque ftudio ad corradenda aerarii fui lucra ferebatur. Geminas has animi affectiones et nouis femper fomentis opportune fouere, et aliquantum fopitas excitare nouerat palatinus, ceterique eius dem farinae aulae adminiftri: ex his iisdem capitibus omnis reipublicae Hungaricae perturbatio profluxit, quod haec eadem in caufa fuerint, quo minus illa, quae per bullam auream fancita fuerant, in effectum fint deducta. Prima vis tempeftatis non multo poft in Belae regis, eiusdemque coniugis reginae Mariae caput erupit. Haec, vt fuo loco diximus, per Andream regem in Graecia defpon1218 fa A. 1218. in Hungariam deducta fuit: haec eadem Belae regi, poftquam quartum fupra decimum aetatis annum compleuit, folenni ri1220 tu A. 1220. copulata, ac reginarum more eodem tempore inaugurata erat: qua tempeftate confueta reginarum Hungariae dos, quam ei Andreas in Graecia iuratus promiferat, decreta illi, ftabilitaque fuit (a). Verum poftquam Andreas certis nunciis comperit, Theodorum Lafcarem Graecorum impe1222 ratorem A. 1222. e viuis exceffiffe, grauif. fimis de filio Bela agitatus fufpicionibus, quo vires illi, res nouas aduerfum fe moliendi, fuccideret, regiam illius autoritatem contra, quam bulla aurea art. XVIII. cautum fuerat, arctioribus circumfcripfit limitibus, reginae autem Mariae eius coniugi magnam partem dotis promiffae ademit: quam cum illa fibi reddi, fidemque femel ac iterum datam adimpleri (a) Qua forma ante folennem copulationem des r ginis Hungariae infer.bi confueuerit, dice ex 1aftrumento Beatrici Eftenfi dato in Annal. reg. Hung. Tom. I. pag. 242. impleri vehementius vrgeret, Dionyfio pa latino nouas fufpicionum, odiorumque caufas fubminiftrante, eo irarum fe abripi fiuit Andreas, vt metu omni ob Theodori Lafcaris obitum fepofito, ruptis omnibus fidei, et iurisiurandi vinculis Mariam reginam non fine grauiffimo totius regni fcandalo, e filii Belae thoro A. 1223. eiecerit, coniugiumque 1223 ipfum rumpi, diffoluique voluerit. Maria regina, tam atroci per focerum iniuria affecta, minime defpondit animum: quin potius epifcoporum Hungariae opem implorauit, caufamque et dotis fibi denegatae, et matrimo nii fui ad ecclefiafticum forum detulit difcutiendam; ardua profectò res fuit, irati terrae principis voluntati refragari, praefertim quod non deerant peffimi affentatores, qui matrimonium hoc citra iuris laefionem diffui poffe regi perfuaferant (a). At enim vicit caufae aequitas maximis maleuolorum ingratiis, potior quippe pars antiftitum Hungariae, matrimonium per Belam, in legitima iam aetate conftitutum, libere contractum, (a) Eruitur id ex literis Honorii III. ad Robertum Rr |