dum fibi commodum erat, paffim illius fan-
ctionibus contraria ageret, atque decerneret,
et fubditi quoque regis imitatione impune
femet ab earum obligatione, fubtraherent.
Odia quoque totius gentis in palatinum, ma-
lorum omnium autorem, vfque adeo incre-
uerant, vt eum magiftratu fuo deiici boni
omnes flagitarent. Denuo igitur perturbatis
domi rebus, cum omnia feditionem minaren-
tur, generalia regni comitia A. 1234. indici 1234
oportuit. Hic collatis diligenter in medium
confiliis, non modo ea, quae coram Iacobo
Praenestino legato apoftolico iuratus promi-
ferat, Andreas rara habuit, verum etiam bul-
lam auream plerisque illius capitibus clari-
us explicatis atque illuftratis, renouauit: non
erit abs re fortaffe alterum hoc Andreae re-
gis decretum hic loci fubnectere, vt quid
inter illud, ac bullam auream interfit difcri-
minis, poffit intelligi: quem etiam in finem,
totum decreti corpus in fua capita difpefce-
mus, notisque illuftrabimus. Sie autem ha
bet:

In nomine fanctae, et indiuiduae Trinitatis ANDREAS Dei gratia Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Ramae, Seruiae, Gallieiae, Lodomeriaeque rex in perpetuum. Concedimus tam eis, id eft regnis, quae enumerauit, quam aliis Iobbagionibus, et feruientibus regni noftri libertatem a fancto rege conceffam, et alia ad ftatum regni notri ordinandum pertinentia.

In fefto S. regis noftri, nifi arduo negotio regni noftri ingruente, vel infirmitate prohibiti fuerimus, Albae teneamur folennizare, vt ibi oppreffi, fine timore, querimo nias fuas nobis poffent exponere. Sed fi nos non poffumus intereffe, palatinus intereffe tenetur, et vice noftra caufas audiat, et o mnes feruientes noftri, et alii, qui volunt, libere, et fine timore illuc conueniant. Praelati ecclefiarum, aut archiepifcopi, et epifcopi ad pauperum querimonias audiendas ex infra fcriptae formae libertatis confirma tione, nifi canonica praepeditione fuerint im pediti, tenentur intereffe (a).

Caput IT.

Si palatinus interim male adminiftrauerit hegotia regis, et regni, fupplicabunt nobis, vt vtiliorem loco eius inftituamus, quem vo lumus (b).

(a) Congruit cum bullae aureae art. I. nifi quod pauperum potiffimum iuuandorum caufa, Albenfis illius fummi tribunalis Coiudices conftiruti fint prae› lati. Sanctione hae refpexifle videtur Andreas ad fynodalia iudicia, per Colomannum regem intro ducta.

(b) Lege hac fublata fuit perpetuitas dignitaris pala tini, eam nihilominus Dionyfius totius regni in gratis, ad obitum vfque Andreae regis tenuit, nonnifi Bela IV. ad folium eueco, in ordinem redactus. Obferua ex tranfitu ea aetate palatini electionem in folius regis arbitrio fuifle.

I

Caput III.

Quod nec nos, nec pofteri noftri aliquos vnquam capiant, vel deftruant, nifi prius ordine iudiciario conueniantur, et cm ta facramento noftro, et principum noftrorum fuerint confirmata, fiqui per nos, et filios noftros, vel per quoscumque per idem tempus, fcilicet ab anno XVII. regni noftri, fine iudicio funt fpoliati, plene reftituantur (a).

Caput IV.

Item nullam collectam, nullam exactionem, nec lucrum camerae quocumque nomine pof fit cenferi, occafione aliqua fuper homines cuiuscumque nationis, vel conditionis colli gi faciemus exceptis, qui fifco in cenfu debito tenentur (b,.

Caput V.

Super domos feruientium, vel villas nec nos, nec agazones, nec falconarii, nec caniferi, nec curriferi noftri defcendant ipfis inuitis. Vbicumque autem alibi nos, vel dictos officiales noftros defcendere contigerit, iuftam aeftimationem folui faciemus. Sicut in fequentibus continetur, et quia pro

(a) Hoc loco bulla aurea art. III. illuftratur, et confirmatur.

(b) Aliquanto amplius extenditur hic immunitas a tributis decreta bullae aureae art. III.

pterea tam per defcenfus noftros, et dominae reginae, ac filiorum noftrorum intolerabilia damna, et grauamina per totum regnum fieri videbamus, diftricte praecipiendo ftatuimus, vt nihil recipiatur ad coquinam noftram, vel noftrorum, nifi iufto dato pre. tio (a).

Caput VI.

Pro domeftico autem, feu Hungaro, cul iuftitia exhibita non fuerit, tres ruftici de villa iurare debeant, et ad eorum iuramentum hofpes, quicumque fuerit, doméstico plenam faciet iuftitiam, cum iudiciali regali, et dominus villae quicumque fuerit, fiue archiepifcopus, fiue epifcopus, fiue nobilis: ille per literas hoc verbo veritatis dicere teneatur; quicumque vero nobiles iuxta formam ftatuti noftri iuftitiam non fecerint, tales quilibet. epifcopus in fua dioecefi excom municet, et nos eos pro excommunicatis tam. diu habebimus, donec iniuriam pallo fatisfiat competenter (b).

(a) Confentit cum bullae aureaë art. III. et XV. Co. ercetur hic aulicorum cum rege itiner ntium licentia.

(b) Vt hofpes, feu aduena de damno indigenae illato conuinceretur, trium iuratorum teftitim teftimoni

um neceffarium erat, de fat sfactione autem laefo impenfa terreftris dominus fidem dare deluit.

1

Caput VII

Nobis facientibus exercitum extra regnum, nobiles nobiscum ire non teneantur, nifr comices parochiani, ftipendiarii, et lobbagiones caftri, et qui ex officio debito tenentur, quibus amplas conceflimus poffeffiones (a). Si vero exercitus fuper regnum venerit, vni uerfi, et finguli ad defenfionem patriae contra inimicos fe opponere teneantur: regref fo autem fuperueniente boftium exercitu, pra vindicta ipfos tenentur perfequi (b),

Caput VIII.

Palatinus vero comes omnes homines indifferenter difcutiat, (c) praeter perfonas ecclefiafticas, et clericos, caufas matrimonia les, et dotes, et alia ecclefiaftica, quacum que ratione videntur, ad ecclefiafticum exs amen pertinere (d).

(a) Idem fere eft cum bullae aureae art. VII. nifi quod plures nominentur, qui regem bellum inferentem extra regni limites confequi tenentur. (b) Non modo omnes infurgere iubentur, cum hoftis regni fines inuadit, verum etiam profligatum iam, vltra regni fines armis perfequi.

(c) Confentit cum bullae aureae art. VIII. (a) Confirmatur hie immunitas, et iurisdictio S. ordinis, quam folenni iuramento, cuius y. fuperiore meminimus, Andreas rex poftliminio reftituerat.