Caput IX.

Caufae nobilium, quae ad perditionem capitis, aut deftructionem poffeffionum eorum, dem pertinent, fine confcientiae regiae periculo non terminentur. Palatinus iudices vicarios non habeat, nifi vnicum in curia fua, talis erat olim protonotarius, et caueat diligenter, ne contra praefens ftatutum aliquem judicet, vel condempet (a).

Caput X

Curialis comes pofter, dum in curia noftra manet, omnes iudicet, fcilicet curiales, et aulicos, et caufam inchoatam in noftra curia vbique poffit terminare; fed exiftens in praedio fuo, vel alibi extra curiam noftram nec dare praeftaldos, nec partes poffit cita ri facere (b),

Caput XI.

Et quia multi in regno laeduntur per fal fos praeftaldos c). Citationes, vel teftimo, nia eorum non valeant, nifi per teftimoni

(a) Conforme eft bullae aureae art. VIII. § I. et II. (6) Reftringitur comitum curiae, feu curialium iuris. dictio ad mentem bullae aureae art. IX.

(e) Praefta dus fortaffe venit a Slanico Priftal, qued adfiftere fignificat. Itaque quos hodie dicimus bomines regios, palatinales, archiepifcopales, iudicis suriae &c. olim praeftaldi regii &c. appellabantur.

um dioecefis epifcopi, vel capituli fubaudi, roborentur. Nec falfificatus, feu de falfificatione infimulatus praeftaldus poterit fe iuftificare, nifi eorumdem teftimoniis in factis maiorum, aut minorum, vel certe vicinorum conuentuum, vel clauftrorum teftimoniis (a). Praeftaldum nullus per annum, vel biennium, vel vltra fecum detineat, nifi vnum ad decifionem caufae, ad quam eum impetrauit.

Caput XII.

Hofpites nobiles ad regnum venientes, nifi incolae effe velint, ad dignitates non promoueantur, per tales enim diuitiae regni extrahuntur (b).

Caput XIII,

Vxores decedentium, vel condemnatorum per fententiam ad mortem, vel in duello fuccumbentium, aut ex alia quacumque caufa non fraudentur fua dote. Vxores furum, vel latronum; vel eorum liberi pro delictis patrum non venumdentur (c).

(a) Hic primus locus eft, qui meminit fideidignitatis teftimonii capitularis, aut conuentuum, quo relationes, faffiones, ac cuiusuis generis executiones roborari neceffe eft, vt fidem publicam nancifcan

tur.

(b) Congruit bullae aureae art. XI.

(c) Bullae aureae art. XII. idipfum decretum fuit,

Caput XIV.

Integros comitatus, vel dignitates in prae dia non transferemus (a).

Caput XV.

Statuimus lobbagiones caftrorum fecundum libertatem a S. rege conftitutam, fimiliter et hofpites cuiuscumque nationis fecundum li, bertatem ab initio eis conceffam teneri (b),

Caput XVI,

Ad fecandas indagines, ad follata facien. da, ad hortos, ad quaecumque regia aedi ficia, vel officinas, feruientium, vel eccle. fiafticorum populos non cogemus,

(a) Idem eft cum bulla aureae art. XVI.

Et terras ad ca ra regia pertinentes vna cum earum po 'effionibus militi us, Iobbagionibus caftri, inconfulta donatione priuai dom ns contulerat Andreas; et hofpites contra conceffam eis initio im nu ta em, in feruituten, mincipiorumue conditionem redigi fiuerat, non fine et aerarii regii, et fecuritatis publicae iactura. Congruit cum bullae adicae art XIX.

Caput XVII.

Praeter vigefimam, quam ab antiquo reges habent, decimas non exigenius, quia per hoc populus grauatur (a).

Caput XVIII,

Monetae, et falibus, et aliis publicis officiis Iudaei, et Saraceni non praeficiantur (b).

Caput XIX.

Poffeffiones extra regnum non conferantur, et, fi aliquae funt collatae, vel

venditae, populo regni ad redimendum reddan. tur, vel fimpliciter recipiantur (c).

rias,

Caput XX.

Item per fingulos mardurinos, id eft cuaut feffiones quatuor pondera, feu quaecumque inde prouenerint, tertia pars domino fundi, et duae partes domino terrae perfoluantur (d).

groffi maiores perfoluantur

(a) Ex hoc arguas, vt decimam epifcopis, ita vi gefimam regi olim praeftari oportuisse.

(Cuum id iam fuit bullae aur. art. XXIV, et iu-
rata cautione, quam vide §. fuperiore.

(c) Idem eft cum bullae aureae art. XXVI."
(d) Clar us hic exponitur bullae aureae articulus XXVII
Recole hic ea, quae de mardurinarum tributo diximus
Introduc.ionis §. X.

•Caput XXI

Comites iure fui comitatus, fint contenti, cetera ad regem pertinentia, fcilicet: cibrio nes, tributa, boues, et duae partes caftro. rum ad regis voluntatem, cui voluit, diftribuentur (a). gal

Caput XXTE

Item quandocumque aliquos ordine iudiciario conuinci contigerit, in noftra ęrit voluntate, bona ipfórum penes nos retinere, vel aliis pro velle noftro diftribuere (b). Incendium tamen mitti nolumus fuper villas eorumdem (c).

et or inves

Caput XXIII.

. Vt autem haec noftris et fuccefforum noftrorum temporibus firma, et inconculla

(a) Idem eft kun bullae aureae art. XXIX. nifi quod infuper poteftas fiat ipfas adeo caftrorum regiorum terras, et prouentus, a facrae coronae dominio alienan li

(6) Neceffaria erat haec lex in regii peculii fauorem, poftquam Andreae regis inconfulta prodigalitate, innumerae terrae, ac poffeffiones a S. coronae dominio auulfae,, inter eius clientes funt diftributae. Mem nit huius Rogerius in carmine miferabili cap. V e X,

(c) Merito lege hac fuffertur.barbarus ille mos, vt fiquis nota infi lelitatis daranatus erat, in atrocis ,eius criminis odium, poffeffionibus, villis,, ac aedibus illius ignes fubiicereatur, non fine grauiffi mo regis ipfius, ad cuiu, manus condemnati bona deuoluebantur, detrimento.