nem fedes fibi in maiore regis aula conftrui fecerant. Bela IV. dignam fummi imperantis maieftati reuerentiam fuorum animis infpiraturus, legem tulit, nequis praeter regii fanguinis principes, archiepifcopos, et epifcopos, vnquam fe praefente confidere aufit: tum vero totam illam fellarum molem ex aula eiici, fubiectisque ignibus iuffit concremari. Denique Belae III. aui fui imitatione, dicafterium cancellariae regiae e pluribus fide, doctrina, et virtute confpicuis viris conflatum reftituit, voluitque, vt et audientia regia libellis fupplicibus per cancellarios porrectis ab fe peteretur, et preces, negotiaque omnia fcripto cancellariis confignarentur: qui res mature prius examinatas regi proponerent, refponfaque ab eodem data fcripto pariter fupplicantibus redderent. His mox a coronatione actis, atque inflitutis, compreffa eorum, qui Andrea imperante dominari affueuerant, audacia, incredibile quantum ceteris omnibus metum incufferit (a).

S. II.

Morbos reipublicae a radice curare aggreditur. Mala poftea reipublicae Hungaricae, quorum et fontes, et damna optime habebat perfpecta, fedulo curare aggreffus, quidquid

(a) Haec fparfim narrat M. Rogerius in carmine miferabili cap. IV. VI. IX. et XI.

a patre fuo maleuolorum confiliis delufo perperam actum erat, pro poteftate refcidit, quae autem fapienter vtiliterque inftituta neglecta effe nouerat, fine mora executioni dedit, vt monarchia Hungarica nouam breui, melioremque formam indueret. Ante omnia, quod Hungari tot annorum querelis, atque lamentis poft tot iurata promiffa fibi ab Andrea facta, impetrare non poterant, Ifmaelitas, et ceteros feu circumcifos, feu paganos a prouentuum regiorum procuratione, omnique munere publico femotos, in feruitutem redegit, magnamque Chriftianorum mancipiorum illis fubditorum multitu. dinem in libertatem afferuit. Tum vero, vt bullae aureae art. XXIV. ftatutum erat, camerarum regiarum adminiftrationi nobiles Hungaros praefecit. Andreas II. vt iam me, minimus, in allentatores, clientesque fuos vltra modum prodigus, ac futurorum incurius, cum alia plurima S. coronae bona, tum vero terras, ac poffeffiones, quae ad caftrum regium fingulis, in comitatibus fpectabant, non fine grauiffima prouentuum regiorum diminutione peffumdederat : quin ipfa etiam prae dia illa, quae Iobbagionibus caftri fub onere militiam faciendi locata erant, in priuatorum dominorum ius,ac proprietatem tranftulerat, quo facto praeclarum illud domefticae militiae robur, vnde comitis parochiani banderium conflari confueuerat, per quod reges fubditos reliquos in officio continebant, pro

pe penitus fublatum fuit (a). Atque hinc gemina incommoda Belas IV. admodum formidanda funt enata: primum illi, qui Andreae regi ab aulicis erant obfequiis, tot latifundiis, opibusque aucti fuere, vt diuitiis, ac potentia regem ipfum iam anteirent, tum vero abolitis caftri Tobbagionibus, feu militi bus, phyficae regibus Hungariae vires funt fubtractae, quibus non folum domi fceptro fuo maieftatem, ac reuerentiam procurarent, verum etiam vicinis hoftibus fe fe metuendos redderent: omnis quippe militia, quae ab arbitrio, nutuque regis penderet, ad folos ftipendiarios, eosdemque, diffipatis iam aerarii regii prouentibus, paucos admodum redacta erat. Sed nempe fuit in fatis, ve fic quafi gradatim Hungaria debilitaretur, quo facilius poftea Tartaris in praedam cederet. Ecclefiis quoque, et perfonis ecclefiafticis, conniuente Andrea rege, Dionyfius palatinus multa bona, a diuis regibus olim donata, per vim ademerat, ac inter fuos diuiferat, non pauci regni nobiles, fortaffe quod recte fentirent, et agerent, apud palatinum, ceterosque aulae miniftros in odium adducti, citra vllam iuris formam, contra bullae aureae art. III. damnati, bonisque fpoliati funt et licet decreti A. 1234. cap. 1234 III. in integrum reftitui iubebantur, numquam tamen res inique amiffas recuperaue

(a) M, Rogerius in carmine miferabili cap. X.

rant. Hanc cum regiorum, tum priuatorum iurium conuulfionem, quia tot annorum interuallo fuismet viderat oculis Bela, remedia quoque, quibus tot malis mederetur, per otium excogitata, apud fe iam defcripta habebat: quapropter vt fuum cuique ius eo celerius reddi procuraret, viros fide, integri tateque confpicuos ad omnes regni partes dimifit, coram quibus finguli poffeflionis recentiore aeuo aquifitae, aut certe in quae. ftionem vocatae iura, literasque proferrent: inftituto hoc diligenter continuato, innume. ris fraudibus, et rapinis feliciter detectis, cum alia S. coronae bona, tum vero terras, et poffeffiones ad caftra regia comitatuum, veteri iure, et confuetudine pertinentes, in ius, ac proprietatem regis poftliminio vindicauit. Multa quoque ecclefiis, ac nobilibus per vim, aut dolum erepta, eadem tempeftate legitimis dominis funt reftituta. Atque hac in re tanta aequitate, et feueritate egit Beld, vt, fepofito omni partium ftudio, ne ipfos quidem clientes fuos a facienda inique poffefforum reftitutione immunes elle voluerit (a). Haec pro falute communi follicite, et conftanter agentem Belam regem tacita quaedam cura angebat, a qua fe quantocyus expedire cupiebat. Perturbata, vt toties meminimus, imperante Andrea II. re

(a) Idem cap. V, et X.

publica, venerat A. 1233. in Hungariam la- 1233 cobus Praeneftinus fedis apoftolicae legatus, fuam pariter ad euellenda communia malat operam collaturus, vir cetera pius, et facris fcientiis infigniter excultus, politicae nihilominus prudentiae, quae ad rectam fubditorum gubernationem pertinet, parum gnarus.. Hic quamdiu epifcoporum Hungariae confilio vfus fuit, multa in ecclefiae, regnique commodum fapienter, atque vtiliter conftituit, verum vbi fuo fe ingenio, et immodico ze lo abripi fiuit, quamplurima et iuribus, et moribus Hungaricis aduerfantia,freluctantibus nequicquam epifcopis, pertulitae infuper, fanetiones fuas omnes etiam leuioribus de rebus agentes,cum aliis cenfuris, tum ves ro latae fententiae excommunicatione firmauit. Cum igitur pleraque ex his mandatis obferuari ab Hungaris nequirent, vix quis quam feu ecclefiafticorum, feu fecularium fuit, qui non legati cenfuras pene quotidie fe aut negligere, aut certe incurrere debere meminiffet, vnde grauiffimi multis confcientiae remorfus funt oborti. Praetereà idem legatus conftitutiones et numero infinitas, et a juribus, praerogatiuisue regum Hungariae paffim abludentes confcripferat, eoque Be lam, iunioris tum adhuc regis dignitate fulgentem, adegit, vt fe, cum folium iure ple no aliquando confcenderit, ad eas omnes ad amuffim obferuandas, iurisiurandi religione iam tum obftringeret. Quapropter vt et fuae, et fubditorum fuorum confcientiae, quieti, ac libertati confuleret Bela, miffis