S. IV.

Ladislai IV. indoles deprauatur maximo religionis, et regni damno.

Veteranus gentis Hungaricae, validusque hoftis gloriofe proftratus, Sopronium cum ampliffimis, cultiffimisque ditionibus Hunga riae poftliminio reftitutum: ac crefcens denique per Auftriacarum prouinciarum acceffionem bellicofi principis Rudolphi Habsbur gici imperatoris potentia ftimulo effe debuerant Ladislao, vt tam belli, quam pacis artibus confirmandae, ac ad fummum florem prouehendae monarchiae Hungaricae curas fuas deinceps facraret. Verum ille, quafi nil fibi amplius pro communi falute, et fecuritate agendum fupereffet, mox a virtutis tramite ad profligatam viuendi rationem de. flexit, peffimisqué fuis moribus, et exem. plis Hungariam ad eum diem florentem, in ruinam impulit. Culpa deprauati optimi principis cum generatim Cumanis gentilibus, tum vero fpeciatim feniori reginae matri Elifabethae a plerisque tribuitur. Haec pro innato in populares fuos ftudio in bonorum prouentuumque reginalium adminiftratione ac in aulae fuae muniis non aliis fere, quam Cumanis, fibi fauguine coniunctis, quorum plurimi gentiles adhuc erant, vtebatur. His in reginae Elifabethae gratiam, liber ad regiam patebat aditus, cum his tamquam fuis, matrisque fuae propinquis, et crebrius, et familiarius vixdum pueritiam egreffus rex

agebat, qui blandiendo, et affentando tenerum, et grauioris confilii adhuc inopem illius animum ita fibi, gentique fuae deuincire nouerant, vt iam eos impenfius prae Hungaris ipfis diligeret, cum illis verfari, fua que inire confilia in deliciis haberet: qua in re adeo modum tenere non potuit, vt nobiliffimae gentis fuae Hungaricae moribus et inftitutis, non fine contemtus fignificatio ne abiectis, ipfo corporis cultu, et amictu fe Cumanum profiteri non erubefceret. Ita ille mature admodum partium nationis ftudio laborare coepit, quod vitium, vt in priuato homine non ferendum, ita fummo imperanti quam diligentiffime vitandum eft, qui pro communis fubditorum omnium patris officio, quosuis regni fui populos aequali beneuolentia profequi, aequali fingulorum commoda cura, et follicitudine complecti debet. Infelices profecto populos, inter quos non tam fidei, virtutis, ac meritorum, quam nationis, atque idiomatis difcrimen faciunt principes hac enim ratione fubditas inter gentes, atque prouincias foueri odia, eademque non fine reipublicae exitio in apertum aliquando erumpere incendium, plena eft exemplis quaeuis aetas. Sed neque hic ftitit Ladislaus, a quotidiano enim cum viris confortio, breui ad familiarem cum mulieribus quoque Cumanis confuetudinem gradum fecit: quarum illecebris adeo pedetentim irretitus fuit, vt Ifabellae reginae coniugis lectiffimae amores faftidiens, magnum fubinde Cumanarum pellicuin numerum in thorum

regium induxerit, quibuscum fanctiffimorum progenitorum fanguinem non fine totius regni offenfione, communem facere non fibi vel religioni, vel dedecori duxit (a). Inge. muit ad foedam regis fui deprauationem vniuerfa gens Hungara, opportunumque remedium a regina feniore matre auide praeftolabatur verum fruftra; auara nempe, et rerum fuarum in dies augendarum ftudiofa mulier, vt filium ad nouas donationes fibi idemtidem faciendas, ac ea etiam, quae non fine iniuria, partim ecclefiis, partim nobilibus rapuerat, confirmanda proniorem haberet, inordinatis illius cupiditatibus deteftanda prorfus indulgentia conniuebat, ficque priuatas vtilitates fuas, et officio matris Chriftianae, et filii regnique totius faluti antehabere non dubitauit: qua etiam arte immenfas opes, innumeraque vltra confuetam reginarum fortem, bona corrafit (b). Aliud quo

(4) Chronicon cap. LXXIX. Ifte enim rex Ladislaus filiam regis Caroli de Apulia in coniugium habebat, fed fpreto thoro coniugali filiabus adhaefit Cumanorum Aydua, Kupchech, et Mandula vocatis, ac alias quamplures in concubinas babebat, quarum amore cor eius eft merito deprauatum, et a fuis baronibus, et regni nobilibus odio habebatur. Vide item literas Nicolai III. pontificis in Annal. reg. Hung. pag. 342.

(b) Poffidebat Elifabetha regina ducatum Boffniae, et Machouiae, Poleganum, Valcouienfem, plu. resque regni comitatus, ac denique terram Scepufienten. Vt videre eft in Aunal. reg. Hung. Tom. 1. pag. 350. et 353. In Analect, Scepus, Part, L pag. 299,

1

1

que tum euenerat, quod inuiti, ac folius ve ritatis amore commemoramus: erant nonnulli de clero, quibuscum rex familiarius agere confueuerat, qui ne gratiae regiae iacturam facerent, ac pinguiora regni facerdotia fibi promererentur, facri fui officii immemores, damnabili diffimulatione fua, regem in arrepto tramite confirmabant, qui etiam ea de caufa fubinde per legatum pontificium anathemate fuere percuffi, Ex effufa regis libidine, quantum religioni facrofanctae dedecus, quantum item ecclefiae, et regno Hungarico damni illatum fit, pronius eft cogitando affequi, quam verbis defcribere: mox enim fuarum mulierum gratiam aucupaturus rex, exclufis ex aula Hungaris, magnum Cumanorum numerum ad aulica munera, et obfequia admouit, iisdemque et cameras, et prouentus regios adminiftrandos commifit. Regio in fe fauore animati gentiles Cumani, omiffa legis euangelicae, ad quam antea adftringebantur, fufcipiendae cura, verbi Diuini praecones e fuis terris exterminauere: gentilium inftigatione, et exemplis, corru pti quamplurimi ex illis, qui baptifmum iam Tufceperant, ad patrias rediere fuperftitiones, neque hic quieuit Cumanorum audacia, vltra iam progreffi, Hungaras puellas elegantiore praefertim forma praeditas, vi etiam adhibita a parentibus abftractas partim matrimonio fibi iungebant, partim inter pellices adlegebant: pueros quoque Chriftianos a paren tibus egentioribus ablatos non familiae modo fuae, verum etiam ritibus adfcribere in more

habebant. Haec quia conniuente rege Im pune agere licebat, fenfim Hungaris ipfis in Hungaria praeualere, ac ad dominatum afpi rare coeperunt. Itaque diuifis agminibus regnum omne percurfantes, ecclefiarum, praelatorum, ac nobilium terras, et praedia ar mata manu inuadere, atque in fuam ditio. nem redigere aufi funt: quo tempore innumeros Chriftianos mancipiorum inftar feruituti fuae addixere. Quotidianis his rapinis adeo Cumanorum opes, et potentia creuit, vt locupletiffimos quofque ex Hungaris diui. tiis anteirent: quibus omnibus eam breui autoritatem funt adepti, vt quamplurimi ex Hungaris, quo eorum beneuolentiam, ac per eos regis gratiam confequerentur, cum alios profanos Cumanorum ritus, tum vero amictum ipfum adoptauerint. Atque ex his compendio per nos narratis, facile quisque intelliget, quam merito chronica noftra La dislaum IV. Chunum appellauerint (a).

§. V.

(a) Haec de pluribus excerpfimus: Ex chronico noftro cap. LXXIX. et fequ. Ex literis epifcopi Olomucenfis A. 1273. ad Gregorium X. pontili. cem datis. Ex literis ipfius regis Ladislai A. 1279. calendis Iulii. Nicolai item III. eodem anno V. idus Decembris fignatis, ac denique Ladislai regis A. 1280. Quas omnes infpice in Annalibus reg. Hung. Tom. I. ad annos cit,