Page images
PDF
EPUB

petuis, atque liberis comitibus dicta fufficiant, quibus peculiarem hanc dignitatem vtcunque per nos in luce pofitam exiftimamus,

§. VI.

Tertius regni ordo nobilium.

Variis magnatum claffibus compendio expli eatis, tertius regni noftri ordo nobilium paucis attingendus. Nobiles Hungari olim milites dici confueuerunt (a), qua quidem appellatione, fane quam honorifica, non quaeuis arma gerentium turba, fed veri, ac primi ordinis nobiles, caftrorum, oppidorum, ac villarum terreftres domini intelligebantur. Erant hi illorum Hungarorum, qui Arpada duce regnum hoc non fine fanguine adepti funt, pofteri heredes, et fucceffores. Fidem in vetuftis diplomatibus, regis feruientes (b), et exercituantes vocantur, idque propterea, quod, vt diplomata loquuntur, fub regiae maieftatis vexillo feruire, militare, ac exercitua re tenebantur (c). Id quod praecipuum fem

(a) S. Stephani regis decretor. lib. I. cap. IV. (b) Hodiedum nobilium iudices, Hung. Szolga-bíró id eft feruientium iudices audiunt.

ac

(c) Ladislaus IV. in diplomate Petro filio Beten A. 1278. dato hac phrafi vtitur, te in caetum, confortium regni noftri nobilium, nobifcum fub vexillo noftro more exercituantis famulantium, de noftra benignitate regia duximus adfcribendo coniungendum. Editum eft in fpecimine Herald,

per fuit nobilitatis Hungaricae munus, et officium, ac vnica fere via, qua gloriam, et opes confequerentur. Iam inde ab Arpadi ducis temporibus, militiae robur omne in nobilibus fitum fuit. Militabant autem, quin quidquam feu a rege, feu ex aerario publico ftipendii acciperent. Donec nobilibus facultates fuppetebant; donec in virtutis praemium, liberalius per reges donabantur; donec intereuntium familiarum bona bene meritis diuidebantur; illuftre hoc, citra ftipendia, militandi onus cum gaudio tolerabant nobiles; at poftquam propagato familiarum numero, redditus, ac poffeffiones eorum, per continuas filios inter, ac nepotes partitiones, vltra modum diminuta funt; poftquam ex bonis, feu per notam; feu per defectum ad manus regias deuolutis, nil in nobilium ordinem deriuari coepit; poftquam haec non tam pro merito, quam pro beneplacito principis fere inter potentiores diuidi confueuerunt: tum enim vero pulchrum illud propriis ftipendiis militandi officium, multis paulo grauius; pauperioribus autem nobilibus etiam impoffibile euafit. Quare cum bellum extra patriam, et longiore tempore protrahebatur; quibus copiofiora domi erant latifundia, immenfo aere alieno fe familiamque fuam onerare; alii autem, qui,

Hung. pag. 89. Confimilia lege in litteris Ludonici M. A. 1356. Mathiae litterato, filio Vermes, datis. Ibidem pag. 94.

bus anguftior res domeftica fuit, omni iam fumtu deficiente, ne fame in caftris enecarentur, non fine reipublicae damno, defertis fignis, domum ante tempus reuerti cogebantur. Senfit Hungaria prae ceteris celebrem illam Ierofolymitanam expeditionem cum Andrea II. rege A. 1217. fufceptam, in qua 1217. regis, regni, priuatorum, cum magnatum, tum vero imprimis nobilium facultates omnes funt exhauftae. Malo huic fane quam grauiffimo obuiam itum eft in comitiis fub eodem rege A. 1222. celebratis: vbi lege publica 1222. fancitum fuit, vt nobiles deinceps nonnifi intra fines regni proprio fumtu militiam facerent; quamprimum hos exceffiffent, a rege ftipendia acciperent, atque infuper eorum, qui bello occubuiffent, filii debitam parentum virtuti mercedem acciperent (a). At que haec militandi ratio per plura deinceps fecula obtinuit non fine immortali nobilitatis Hungaricae gloria. Pulcherrimus hic nobilium ordo, et autoritate, et opibus floruit vfque ad Mathiae Coruini tempora: quo imperante, continuis fiue contra Fridericum imperatorem, fiue contra Bohemos, et Polonos bellis, ita paucorum annorum fpatio nobilitas exhaufta fuit, vt eadem egeftatis fubleuandae caufa, ab adeundis generalibus comitatuum congregationibus, publica regni conftitutioue, pro quinquennio abfoluenda

[ocr errors]

(a) Bulla aurea Andreae II. regis art. VII. et X. Al berti decret. art. III.

fuerit (a). Verum iniquiffima omnium nobilitati fuere tempora Vladislai II. et Ludouici II. Tum enim potentiores quidam puta Zapoliani et Bathorii, ac plures alii, opprimere nobiles, eorum poffeffiones violenta manu inuadere, ac diripere, egentiores denique fub iugum mittere non fibi vel pudori, vel religioni ducebant, legesque fanctiffimas aduerfus hanc licentiam latas nihili pendebant: quia vero ab vtroque rege, et ignauo, et viribus deftituto, nullum inueterato iam malo remedium adferebatur funeftiffima 0mnium magnates inter, et nobiles difcordia exarfit; quae nouis in dies fomentis animata, non prius, quam cum communi illo patriae 1526. excidio A. 1526. ad Mohatfium exftincta defiit: qua de re plura fuo loco candide, vt folemus, narraturi fumus. De nobilium Hungarorum feu officiis, feu praerogatiuis nil attinet dicere: quod haec, vt fuperius meminimus, cum praelatis, et baronibus, atque magnatibus regni eis fint communia. Sunt infuper omnium omnino regni magistratuum, et dignitatum capaces, ac illud nominatim iterata regni conftitutione fancitum habemus, vt perfonalis praefentiae regiae in iudiciis locumtenens, ex equeftri femper nobilium ordine crearetur (b). Haec fere funt, quae de vetere nobilium, quas poffeffionatos

(a) Mathiae Coruini decret. IV. A. 1478. art. VII. () M. Therefiae decret. II. art. VI. decret III. art. V.

dicimus, ftatu hic loci infinuanda videbantur: huic fubinde, praefertim fub Sigismundo imperatore, aliud nobilium genus adiungi coepit, quos armaliftas vocant, quod hi citra bonorum, et iurium poffeffionariorum collationem, regum gratia inter nobiles relati, armorum infignibus exornari foleant: cuius generis literae regiae armales appellantur (a)

§. VII.

Quartus ftatus liberae, ac regiae ciuitates. Poftremo regni ordine comprehenduntur liberae, regiaeque ciuitates, quarum fingulae in concreto, vt aiunt, acceptae, iisdem, quibus nobiles, gaudent praerogatiuis, iisdemque fubfunt oneribus. Quare nobilium inftar fuos ad caftra mittebant equites, peditesque, fpeciatim autem machinas bellicas hominesque illis dirigendis idoneos (b). Ciuitates regiae proprium funt regis noftri peculium, atque ea inter bona cenfentur, quae S, coronae bona appellamus (c). Earum ori, go haud dubie ad D. Stephanum monarchiae Hungaricae patrem referenda eft, quem conftat Albae-regalis fuiffe conditorem. Primi ciuitatum incolae potiffimum Germani, et Itali fuere, ad opificia cuiusuis generis, et

(a) Verbötzius tripart. part. I. tit. VI.

(b) Vide Cl. Kaprinai Hung, diplom. part. II. pag. 160. 492. et fequ.

(c) Vladislai 11. decret VII, anni 1504. art. III,

« PreviousContinue »