fuerit (a). Verum iniquiflima omnium nobi.
litati fuere tempora Vladislai II. et Ludoui-
ci II. Tum enim potentiores quidam puta Za-
poliani et Batborii, ac plures alii, opprime-
re nobiles, eorum poffesfiones violenta manu
inuadere , ac diripere, egentiores denique
fub iugum mittere non fibi vel pudori, vel
religioni ducebant, legesque fanctiflimas ad.
uerfus hanc licentiam latas nihili pendebant:
quia vero ab vtroque rege , et ignauo, et
yiribus deftituto, nullum inueterato iam ma-
lo remedium adferebatur funeftiflima 0-
mnium magnates inter, et nobiles discordia
exarfit; quae nouis in dies fomentis animata,

non prius , quam cum communi illo patriae 1526. excidio A. 1526. ad Mohatsium exstincta de

fiit: qua de re plura suo loco candide, vt fo-
lemus, narraturi fumus. De nobilium Hun-
garorum seu officiis, feu praerogatiuis nil
attinet dicere: quod haec , vt superius me-
minimus , cum praelatis , et baronibus, at-
que magnatibus regni eis fing communia.
Sunt infuper omnium omnino regni magistra-
tuum, et dignitatum capaces, ac illud no-
minatim iterata regni constitutione fancitum
habemus, vt perfonalis praefentiae regiae in
iudiciis locumtenens, ex equeftri semper no.
bilium ordine crearetur (6). Haec fere funt,
quae de vetere nobilium , quos poffeffionatos

(@) Mathiae Coruini decret. IV. A. 1478. art. VII.
>) M. Theresiae decret. II. art. VI. decret III.
art. V.

Υ

dicimus, ftatu hic loci infinuanda videban. tur: huic fubinde, praesertim sub Sigismundo imperatore , aliud nobilium genus adiungi coepit, quos armaliftas vocant, quod hi citra bonorum, et iurium poffeffionariorum collationem , regum gratia inter nobiles relati, armorum infignibus exornari foleant: cuius generis literae regiae armales appellantur (a).

S. VII. Quartus status liberae, ac regiae civitates. Poftremo regni ordine comprehenduntur libesae, regiaeque ciuitates, quarum fingulae in concreto, vt aiunt, acceptae, iisdem, quia bus nobiles , gaudent praerogaciuis, iisdemque fubfunt oneribus.' Quare nobilium in, star suos ad caftra mittebant equites , peditesque, fpeciatim autem machinas bellicas hominesque illis dirigendis idoneos (6). Ci, uicates regiae proprium funt regis noftri pe. culium, atque ea inter bona cenfentur, quae S, coronae bona appellamus (c). Earum ori, go haud dubie ad D. Stephanum monarchiae Hungaricae patrem referenda eft, quem conftat Albae - regalis fuilse conditorem, Pri, mi ciuitatum incolae potiffimum Gerinani, et Itali fuere, ad opificia cuiusuis generis, et

(a) Verbötzius tripart. part. I. t. VI.
(6) Vide Cl. Kaprinai Hung, diplom. part. II. pag.

160, 492, et sequ.
(c) Vladislai II. decret VII. anni 1504. art. III,

mercimonia exercenda, quauis aetate in Hungariain euocati (a). Collocabantur hi ad principem cuiusuis comitatus arcem, aut, fi haec angustior fuit, haud procul inde, vbi opportunior litus videbatur. Crescente aedi. um, et incolarum numero , quae prius villae, oppidaque fuerant , liberarum regiarumque ciuitatum fyllabo adfcribebantur. Ante Belae IV. aetatem, et pauciores, et negligentius communitae fuere ciuitates Hungaricae; atque haec fere caufa fuit, quod , fi Albam

regalem demas , vniuersae prope ciuicates 1241. A. 1 241. per Tartaros folo aequatae fuerint.

Quapropter his e regno digrellis, Bela IV. et veteres ciuitates, et quas ipfe nouas condi fecerat, muris, et turribus circumdari procurauit. Plurimae nihilominus natales fuos, aut incremenca debent Sigismundo imperatori : is, vt erat publici commodi ftudiosus princeps, nil fiue ad vtilitatem , siue ad fecuritatem regni opportunius exiftimabat, quam fi plurimae ciuitates regiae moenibus cinctae erigerentur , in quibus artes , et mercimonia vigerent, ad quas belli tempore plebs circumlita fe poffet recipere (6)." Princeps adhuc sub ducibus Hungariae ciuitas fuit Strigonium , vbi D. Stepbanus et primam lucem

(A) Cl. K'aprinai cit. loc. pag. 155. Apud Cl. Wa

guer in analectis Scepusii sacri , et profani passim

idmodi exempla reperies. (6) Sigismundi decret. A. 1405. in praefat. Itein

eiusdem diploma Cibinienfi ciuitati concessum in diplomatario Sarofienfi pag. 174.

afpexit, et facrum fufcepit diadema , atque idcirco etiam metropolitanam sedem collocauit. Condita fubinde Alba - regalis , a conftante regum incolatu , inauguratione, ac sepultura celebris euafit , primatumque tenuit per tria , et amplius fecula : at poftquam Ludouicus M. ftabilem in monte Budenfi fe. dem detixit, Noua Buda deinceps totius re. gni metropolis effe coepit. Creuit illa maximis breui tempore incrementis. Primum enim antiftites, et illustriores regni familiae splendidas illic fibi aedes erexerant, vt regi suo eo commodius praefto effent. Collocata mox ibi camera regia, et officina monetaria: ciuitates regni omnes Budensium mensuris, et ponderibus vti iuffae: erectum illic' mercium cum domefticarum tum exterarum monopolium: id quippe Ludouicus M. Budenfi vrbi priuilegium dederat, vt exteri quaeftores: Itali, Germani, Poloni, Bohemi, et Graeci merces suas omnes Budam deveherent, hinc subinde per sparsos in Hungaria quaeftores redimendas; ex aduerfo Hungari merces domesticas Budenfibus cederent, quas exteri deinde ab his acciperent. Sic cum commercium omne Budae, tamquam in centro fitum effet, facile quisque perfpiciet , quantum vrbem hanc lucrifacere, quantum item, et incolarum numero, et opibus, et aedibus crescere oportuerit. Sigismundus imperator ceterarum regni ciuitatum commodo profpecturus; priuilegium hoc A. 1405. 1405, ita temperauit , vt prima quidem eius pars de exterorum mercibus porto etiam obtine.

ret, domesticas autem quouis in loco lice.
ret venumdare (a). Illud quoque olim ob-
feruarum reperio , vt cuilibet prope ciuitati,
proprium ellet quaestus genus, climati, et
foli indoli accomodatum : aliae, ex his ele.
gantiori telae conficiendae (b) ; aliae curri-
bus conftruendis (c), aliae denique aliis pea
culiari ftudio non fine lucro vacabant. Ar-
gumentum hoc de yetere ciuitatum Hungari.
carum commercio infigniter illustrari poffet;
si vetuftiora singularum priuilegia in publi-,
cum ederentur : ex quibus vna ea, quae
olim apud Hungaros obtinuit, commercii ra-
tio in luce poneretur : cuius quidem vim
praecipuam in ciuitatibus regiis ficam fuiffe
in confeflo est. Ceterum fatalis illa clades.
Mohatsiana , et quae hanc consecuta est per
centum fexaginta et amplius annos seruitus
Ottomavnica, vt toti Hungariae, ita fpecia-,
tim ciuitatibus regiis exitium attulit. Quae-
dam ex his, vt Buda, Pestinum, Strigonium,
et Albaregalis , aedibus multiplici incendio,
absumtis , caesis , aut dilapfis veteribus inc.
colis propemodum euersae nil nisi inane
pristini splendoris sui nomen retinuere : vt
adeo poft eiectos Leopoldi M. auspiciis e re-
gno Ottomannos, nouas eo colonias e vici.

(a) Sigisinundi decret. minus art. XI.
b) De Barttenfium findone vide Cl. Kaprinai. Hung.

diplomat. part. II. pag. 390,
() De Kelinarkienfium curribus mázás szekér, et

aliis. Vide Cl. Wagaer analectorum Scepusii part, I.
pag. 55. 219. 223,