Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

regni Arpado duce fub iugum miffi, capitaneos inter, atque nobiles partitione, quauis in prouincia, feu comitatu placuit quas dam terras, ac praedia pro fupremi Hungarorum ducis vtilitate referuare, atque ad principem comitatus arcem regiam affignare (a), quae caftri regii feuda appellata funt. Huius generis terrarum, et praediorum pars pro fitu, ac opportunitate locorum armentis regiis, pecoribus, ac pecudibus cuiusuis generis alendis deferuiebat (b): pars ruricolis, regiis fubditis ad colendum data fuit; vnde hi principi aeque ac terreftri fuo domino, non tributa folum cunctis communia; verum etiam cenfum, ac decimas omnes pendere confueuerunt (c). Pars denique caftri

(a) Appofite prorfus in rem noftram M. Rogerius fub medium feculi XIII. fub Bela IV. rege feribens in carmine miferabili cap. X Eft, inquit, now ignotum, quod feptuaginta duos haber Hungaria comitatus, hos, id eft gubernationem eorumdem, reges Hungariae benemeritis conferebant, fine iniuria poffidentis, id eft faluo tam priuatorum dominorum, quam regis ipfius ibidem, vt aiunt possessorio, ex bis comitatibus, feu bonis comitatenfibus, babe bant delicias, diuitias, et honores; potentiam, altitudinem et munimen, fed per prodigalita.

tem etc.

[ocr errors]

(6) Bullae aureae Andreae II. A. 1222. cap. XXII. et XXIX. in codice iuris patrii.

(r) Colomanni regis decret. lib. I. cap. XXV. et LXXVIII. Bullae aureae cap. XXIX. Item decreto Andreae II. A. 1234. edito in Annal. reg. Hung, tom. I. pag. 234. quod nos in capita XXIII. diPALMA, P. I.

F

terrarum inter viros ad arma gerenda idoneos ea lege, et conditione diftributa erat, vt ab omni alia feu ruftica, feu ciuili feruitute liberi, militaribus folummodo obfequiis occuparentur: caftra regia cum feudis eo fpectantibus aduerfus quofuis hoftes defenderent (a), ac bello forte exorto fub comitis parochiani vexillo tam intra, quam extra regni fines non fecus atque ceteri ftipendio conducti militarent (b). Vnde et illud patet, banderium comitis parochiani e iobakionibus caftri olim fuiffe conflatum; veri enim regni nobiles, milites, atque feruientes fub folius regiae maieftatis vexillo ab bellum proficifcebantur. Ex hoc militum genere e fingulis comitatibus collecto indubium eft, iuftum exerci

geftum, paulo inferius in rebus Andreae II. §. XIII. edituri fumus cap. XVII. et XXI. (a) Teftem huius omni exceptione maiorem proferimus Simonem Kezam clericum, fcriptorem feculi XIII. fub Ladislao IV. rege in appendice II. pag. 120. Iabagines caftri funt pauperes nobiles, qui að regem venientes, terram eis tribuit, de caftri terris, vt feuda caftri, et caftrum guerrae tempore cuftodirent. Auctoris huius manufcriptum quoniam primus omnium publici iuris fecit Cl. vir Alexius Horanyi e fcholis piis, publicas ei eapropter gratias hoc loco agimus.

(b) Bullae aureae cap. VII. Clarius adhuc decreti Andreae II. A. 1234. cap. VII. quod fic habet: Nobis facientibus exercitum extra regnum, nobiles nobifcum ire non teneantur: nifi comites parochiani, fipendiarii, et iobagiones caftri, et qui ex officio debito tenentur, quibus amplas conceffimus poffeffiones.

tum potuiffe conflari: iidem hi iobakiones caftri comiti fuo parochiano praefto erant, ad ceteros comitatus incolas in officio continendos, ad tranquillitatem denique, ac fecuritatem publicam domi conferuandam. Cum igitur tanta effet e iobakionibus caftri vtilitas, D. Stephanus, monarchiae Hungaricae conditor, peculiari eos, ac prope pari nobilibus ceteris libertate donauit (a). Quapropter comitibus parochianis fub dignitatis fuae amif fione vetitum fuit, eximium hunc caftri populum opprimere, aut fpoliare (b): quin etiam ne praedia illis locari folita aliquando deficerent, ficque ipfi caftri iobakiones definerent, is fub Andrea II. regum munificentiae limes pofitus fuit, ne caftra comitatus, feudaque eidem affignata, inftar aliorum praediorum, atque terrarum alienare, ac in perpetuum aliis donare liceret (c). Manifefto id eft indicio, Andream II. regem, vt erat rerum fuarum incurius, atque prodigus, vtile illud regum fingulis in comitatibus dominium parum prouide inter clientes fuos dif

(a) Bullae aureae cap. XIX, iobagiones caftrorum teneantur fecundum libertatem a fancto rege Stephano inftitutam. Idem renouatur decreti A. 1234. cap. XV.

(b) Bullae aureae cap. XIV. fiquis comes

[ocr errors]

de

ftruxerit populos caftri fui, conuictus fuper hoc coram omni regno dignitate fua turpiter fpolietur, cum reftitutione ablatorum.

(c) Bullae aureae cap. XVI. ac decreti Á. 1234. cap. XIV.

tribuiffe, qua de re etiam M. Rogerius indubitatum perhibet teftimonium (a). Porro caftri iobakiones conditionarii folum fuere praediorum fibi a rege datorum poffeffores ; non item domini; eademque, fi fagum exuerant, amittebant: ac idcirco conditionarii appellabantur: at poftquam multiplicibus bellis multo pro rege et patria fufo fanguine aemula nobilibus edidere virtutis fpecimina, reges viciffim non otiofi meritorum fpectatores, quoties occafio fe obtulit, iobakiones hos cum regalis praedii, conditionate ad id tempus poffeffi, portione, a militari caftri feruitute exemptos in verorum regni nobilium, militum, atque feruientium fuorum caetum translatos, eisdem libertate, et praerogatiuis exaequatos voluere (b). Quae liberalitas

(a) Miferabilis carminis eap. X. Per prodigalitatem quorumdam progenitorum fuorum, iura comitatuum, intellige poffeffionaria, eránt adeo diminuta, vt meritis, et demeritis perfonarum non difcuffis, eisdem poffeffiones, villas, et praedia ad comitatus, feu ad caftrum regium comitatense pertinentia, in perpetuum contuliffent: ex quo viros militares comites parochiani non baberent, ad banderium nempe fuum iufto numero colligendum, et cum incederent, fimplices milites propter diminutionem comitataum putarentur: adeo fcilicet per feudorum caftri regii alienationem, diminutus erat iobakionum caftri numerus vt ne ad comitandum quidem pro more, et decoro comitem parochianum fufficerent.

(a) Sic Bela IV. viuente adhuc patre fuo A. 1224.

quemdam Radus nomine, et numerofam eius

cum a pluribus fucceffiue regibus continuata fuiffet, ita fenfim iobakiones caftri nobilium ceterorum fyllabo funt inferti, vt quarto decimo Chrifti feculo ipfa eorumdem appellatio defierit. Atque ex his non incongrue deduxeris nobiles illos, quos decreta regum vnius feffionis nobiles vocant (a). Hi enim non, caftrorum, villarum, atque poffeffionum; fed vnius folum feffionis e regali praedio fibi donatae domini euafere. Iobakionibus caftri affinis fuit conditio Vduarnicorum: quorum origo potiffimum D. Stephano regi debetur. Is enim a Chriftianae legis manfuetudine alienum exiftimans, vt exteri faepe cum coniugibus, et liberis bello capti, nullo difcrimine feruilem mancipioruin fubirent conditionem; eos, qui honefto domi fuae loco nati erant, partim depofito litro, partim pro

[ocr errors]

cognatarum turbam, qui ex conftitutis iam fub D. Stephano rege iobakionibus caftri Goritza ortum ducebant, ab eiusdemn caftri feruitute exemtos, ac eo fpectantis terrae Klokoche proprietate donatos, nobiles creauit. Literas iplas vide apud Cl. Kerchelich in Notitiis praeliminaribus pag. 190. Stephanus item V. A. 1269. Nicolaum, et Michaelem de Gofzrun iobakiones caftri ferrei vna cum terra eorum, in numerum feruientium nobilium transtulit. Ia fpecimine heraldicae Hang. pag. 87.

(a) Meminit huius generis nobilium Sigismundi decret. V. A. 1435. art. III. Vladislai II. decret. IV. A. 1500. art. XXIX. Ludouici II. decreti Budenfis An. 1523. art. XX. ac paffim dein eeps pofteriorum reguin conftitutiones.

« PreviousContinue »