S. IX,

Nobiles praediales,

Consulto hic subiungimus nobiles, quos praediales vocamus, quod hi non multum dislimiles fint veteribus castri iobagionibus. Regum quippe imitatione non praelati folummodo; verum etiam potentiores regni dy, nastae, ac praesertim perpetui , liberique comites partem praediorụm fuorum quibusdam liberis hominibus locare sunt foliti, ea lege; vt primum dominorum fuorum arces tuerentur, tum vero indicto per regem bello, sub eorumdem fignis ad caftra proficiscerentur, Ex hoc praedialium hominum genere et praelati, et seculares dynaftas suas colligebant copias, quas ius noftrum banderia vocat (a). Atque haec banderia priuatorum domino, ruin dinstincta fuere ab illis, quae per perocbianos comites ex iobagionibus castri legi , atque e fingulis conitatibus fub eorum vexillo educi folebant. Archi-episcoporum episcoporum , et abbatum praediales, quod ad earum ecclesiarum, e quarum praediis viuebant, defensionem speciatim obftricti fuerant, peculiaria, et a praelatis , et a regibus, propeque pobilibus paria accepere prię uilegia; vt adeo praedialium nobilium appel

(a) Sigismundi decret. V. art. 1. Vladislai II.

decret, III, art. XX, et sequ.

latio eis propterea adhaeferit (a). Multum
nihilominus eorumdem conditio differebat a
nobilibus, nisi cum quis iam regui nobilis
idmodi praedialis conditionem est amplexus
(6). Ditio, quam praediales incolebant , se-
des dici confueuit. Huius generis funt ho-
diedum Strigoniensis ecclesiae sedes: Vere-
bely, Szentgyörgy, Vayka, Érsekléel. Ta-
lis olim fuit Colocensi archiepiscopo obnoxią
Sedes Sóltb, quae olim in Albensis comitatus
per vtramque Danubii ripam diffusi ambitu
continebatur (c). Poft cladem Mohatsia-
nam diu paftore fuo viduata ecclelia Colo-
censi, cum vna Albam regalem, omnemque
viciniam tenerent Ottomanni, ne praediales

Sedis Sóltb moderatore, iudicibus, tribunali. 1569. busque deftituti viuerent, A. 1569 publica

regni constitutione, Pestinenfis comitatus iu,

(a) In diploinate Belae IV. ecclesiae Strigoniensi
A, 1256 dato, dicuntur nobiles exercituantes. In

fpeci:n. Hierarchiae part. I. pag. 137.
(b) Do praedialibus consule cl. Kerchelich Histor.

eccles. Zagrab. pag. 50. Maximiliani inper. de

cret. II. art. XIV.
(c) Praediales sedis Sólth ad archiepiscopum Colo-

censem pertinuiffe cuin aliunde patet; tum vero
ex Petri de Varda archiepiscopi epistola CXV.
pag. 218. quod autem fedes Sólth intra coinitatus
Albensis limites fuerit, euidens est ex documentis
per docuiflinan Pray citatis in fpeciminc Hierar-
ebiae parte I. pag. 3o. not. (a) nominatim e lit-
teris euocacoriis A. 1518 , itaque ante claden Mo.
hatianam datis, ibidemque adductis.

risdictioni fuere adiuncti (a). Atque ex eo tempore abolito pedetentim sedis nomine , comitacus Solt bensis vocari coepit, vfque dum Pestinensi, et Piligensi articulariter vnitus, in regni comitatuum syllabum relatus eft (6). De ceterarum ecclesiarum praedialibus nil porro attinet dicere, quod nos eorum speci. men folummodo hic loci dare; non item elenchum texere conftituerimus,

$. X. Ciues castri, liberi , serui caftri, et hospi

tes,

Praeter eas, quas hactenus recensuimus, hominum in Hungaria degentium claffes superfunt adhuc nonnullae aliae, quas quoad licuerit illustrare aggredimur: vnde obscurio. ra quaedam et iuris, et historiae loca non parum luminis accipient. Agmen ducant ciues caftri: quo nomine intellige populum, qui aut caftrum regium, fi opportunum erat; aut eius viciniam insedit,, in vnamque coaluit societatem. Huic e caftri territorio tan,

(a) Maximiliani imp. deeret. III. art. LII. habetur,

quoniam comitatus Szolnok exterior, et Albensis fedes Soltb a Turcis occupati carent vice-comite: et iudicibus nobilium

decretum eft,

vt in posterum comitatui Szolnok exteriori per Heuem Tiensem; Albenlis vero sedi Solth per Pestinensem,

iudicia administrentur.
(6) Leopoldi M. decret. A. 1659. art. 76.

tum terrarum assignatum fuit,

quantum ei. dem fuftentando fuffecturum credebatur. Ci. ues hi quaestui faciendo , opificiisque, non sine totius comitatus commodo, exercendis dediti, et a militia immunes, ciuilia folum censuum, ac tributorum ferebant onera : quae quidem pro temporum, rerumque adiunctis augeri, minuiue solebant. Ab hun iuscemodi caftri ciuibus plurium ciuitatum iacta funt fundamenta. Liberi etiam fuere homines ad caftrum spectantes, qui et a tribucis, et a feruitute immunes alia principi praestabant seruitia: ex his legebantur cur. lores, et nuncii, qui litteras, et . mandata vltro, citroque deferrent. Praelati pariter, magnates, ac nobiles idmodi liberos aluere conlimilibus addictos obfequiis. Serui caftri pon alii fuere , quam rustici, subditi, quos iobbagianes dixere, qui per villas ad caftrum spectantes dispersi, rus colere, tributa, et fructuum fuorum decimam, aut vicesimam partem terrae principi pendere, feruiles de nique operas , quas robottas dicimus, cum in excolendis agris regalibus, tum vero in caftro ipso locare cogebantur. Eodem feruo. rum nomine veniebant aliorum quoque terrestrium dominorum subditi , eademque erant obstricti feruitute. Erant hi partim pofteri eius populi, quem Arpado duce his in ditionibus per Hungaros subiugatum meminimus; partim autem bello capti, ac ex alie. nis regnis in seruitutem per Hungaros abftracti, Hofpites in iure noftro intelliguntur illi, qui variis e prouinciis sponte, ac libe

re in Hungariam aduenere. Quis enim eft , qui ignoret , iam inde a D. Stephani tempo. ribus (a) multas exterarum gentium, praesertim Germanorum, ac imprimis Saxonum colonias regum nostrorum inuitatu isthuc conuolaffe, cum vt desertas maiori ex parte Hungariae plagas frequeytes redderent ; cum vero, vt Hungaros artibus ad vsum vitae humanae neceffariis imbuerent. Regum exemplo, ceteri etiam dynaftae , ac nobiles ad praedia fua, villasque conftruendas certatim exteros euocabant (6). Quo autem hi eo libentius in Hungariam confluerent , humano fane, ac prouido confilio, eam et a D. Stepbano, et a reliquis poft eum regibus accepere cautionem, ne vllo vnquam tempore in feruorum, fubditorumque fortem deiici, ac in feruitutem redigi eosdem liceret (c): a feruilibus itaque operis immunes, folummodo a terra, quam non fine proprio vtique lucro fiue a rege, fiue a priuatis dominis ex

(a) Hospitum iam meminit D. Stephanus decret.

Lib l. cap. VI. (b) Plurima huius generis hospitam in Hungariam

euocatorum exempla reperies apud cl. Wagoer in analectis Scepufi faeri , et profani, nec non in

diplomatario Sarofienfi. (-) S. Stephani decret. Lib. II. cap. XX. et XXII:

Colomanni decret. Lib. I. cap. LXXX. Andreae II Bullae aureae art. XIX. ac denique in eiusdem literis, quas cl. Pray in Annal. reg. Hung. edidit pag. 233. ubi diserte statuitur : Hofpites cuiuscumque nationis fecundum libertatem ab initio eis concel am perpetuo teneri,