Page images
PDF
EPUB

rum commoveremur? Et veftra quidem in orthodoxos, ubicunque locorum disjectos atque oppreffos, spectata pietas atque in multis ecclefiarum difficultatibus et adverfis rebus jam fæpe cognita eft. Ego certe, nifi me fallit animus, quavis in re potius, quàm ftudio et charitate erga fratres religionis caufà violatos atque afflictos, vinci fuftineam: quandoquidem ecclefiarum falutem atque pacem incolumitati etiam propriæ libens prætulerim. Quod igitur hactenus potuimus, ad Sabaudiæ ducem fcripfimus; fuppliciter penè rogantes, ut in hos homines innocentiffimos et fubditos et fupplices fuos placatiorem animum ac voluntatem fufcipiat, fuas fedes atque fortunas miferis reddat, priftinam etiam in religione libertatem concedat. Scripfimus præterea ad fummos Proteftantium principes et magiftratus, ad quos hæc maximè pertinere judicavimus, ut in Sabaudiæ duce exorando fuam conferre operam nobifcum unà velint. Hæc eadem, et plura, forfitan vos quoque feciftis. Nam exemplum hoc tam periculofum, et inftaurata nuper in reformatos tanta crudelitas, fi auctoribus bene cedat, quantum in difcrimen adducta religio fit veftram commonefacere prudentiam nihil attinet. Et is quidem fi flecti noftris omnium precibus et exorari fe paffus erit, præclarum nos atque uberem fufcepti hujus laboris fructum ac præmium reportabimus. Sin ea in fententia perftiterit, ut apud quos noftra religio vel ab ipfis evangelii primis doctoribus tradita per manus et incorruptè fervata, vel multo antè quàm apud cæteras gentes finceritati priftinæ reftituta eft, eos ad fummam defperationem redactos, deletos funditùs ac perditos velit, paratos nos effe commune aliquod vobifcum cæterifque reformatis fratribus ac fociis confilium capere, quo et faluti pereuntium juftorum confulere commodiffimè queamus, et is demum fentiat orthodoxorum injurias atque miferias tam graves non poffe nos negligere. Valete.

Civitatibus Helvetiorum Evangelicis.

Non dubitamus quin ad aures veftras aliquanto citius quàm ad noftras illa nuper calamitas pervenerit Alpinorum hominum religionem noftram profitentium, qui Sabaudiæ ducis in fide ac ditione cùm fint, fui principis edicto patriis fedibus emigrare juffi, ni intra triduum fatifdediffent fe Roma

nam

nam religionem fufcepturos, mox armis petiti et ab exercitu ducis fui occifi, etiam permulti in exilium ejecti, nunc fine lare, fine tecto, nudi, fpoliati, afflicti, fame et frigore moribundi, per montes defertos atque nives cum conjugibus ac liberis miferrimè vagantur. Multo eft minus cur dubitemus quin hæc, ut primum vobis nuntiata funt, pari atque nos tantarum miferiarum fenfu, eoque fortaffe graviore quo illorum finibus propiores eftis, dolore affecerint. Veftrum enim in primis orthodoxæ fidei ftudium egregium, fummamque in ea cum retinenda conftantiam tum defendenda fortitudinem, abundè novimus. Cum itaque religionis arctiffimâ communione fratres, vel potius unum corpus, cum his miferis vos pariter nobifcum fitis, cujus membrum nullum affligi fine fenfu, fine dolore, fine detrimento atque periculo reliquorum poteft, fcribendum ad vos hac de re et fignificandum cenfuimus, quanti noftrum omnium interesse arbitremur, ut fratres noftros ejectos, atque inopes communi ope atque auxilio, quoad fieri poteft, juvemus et confolemur; nec eorum tantummodo malis et miferiis removendis, verum etiam nequid ferpat latius, nequid periculi exemplo atque eventu vel nobis omnibus creari poflit, maturè profpiciamus. Literas nos quidem ad Sabaudiæ ducem fcripfimus, quibus, uti cum fubditis fuis fideliffimis pro clementiâ fuâ lenius agat, eofque jam prope perditos fuis fedibus ac bonis reftituat, vehementer petivimus. Et his quidem noftris, vel noftrûm potius omnium conjunctis precibus, exoratum iri principem fereniffimum, quodque ab eo tanto opere petivimus, facile conceffurum fperamus. Sin illi in mentem fecùs venerit, communicare vobifcum confilia parati fumus, qua potiffimum ratione oppreffos tot injuriis atque vexatos innocentiffimos homines, nobifqe chariffimos in Chrifto fratres, fublevare atque erigere, et ab interitu certiffimo atque indigniffimo confervare, poffimus. Quorum falutem atque incolumitatem pro veftra pietate vobis quam maxime cordi effe confido: Ego eam certe vel graviffimis meis rationibus, immò incolumitate propriâ, potiorem habendam effe exiftimem. Valete.

Westmonafterio, Maii 19, 1655.

Superfcript.

O. P.

Illuftribus atque ampliffimis Dominis, Helveticorum Pagorum Proteftantium et Confœderatarum Civitatum Confulibus ac Senatoribus, Salutem.

Sereniffime

Sereniffimo potentiffimoque Principi LUDOVICO Gallia Regi.

Sereniffime potentiffimeque Rex;

Ex literis majeftatis veftræ, quibus illa ad meas quinto et vigefimo Maii proximi datas refcribit, facilè intelligo nequaquam fefelliffe me eam opinionem, qua mihi quidem perfuafum erat, cædes illas immaniffimas, barbaramque eorum hominum ftragem, qui religionem reformatam in Sabaudia profitentur, à cohortibus quibufdam veftris factam, neque juffu veftro neque mandato accidiffe. Quæ quantum majeftati veftræ difplicuerit, id vos veftris militum tribunis, qui hæc tam inhumana fuo folo impetu injuffi perpetraverant, ita maturè fignificâffe, deque tanta crudelitate ducem ipfum Sabaudiæ monuiffe, pro reducendis denique iftis miferis exulibus unde pulfi funt, veftram omnem gratiam, neceffitudinem, authoritatem tanta cum fide atque humanitate interpofuiffe, majorem equidem in modum fum lætatus. Ea nempe fpes erat, illum principem voluntati ac precibus majeftatis veftræ aliquid faltem hac in re fuiffe conceffurum. Verùm cum neque veftro, neque aliorum principum rogatu atque inftantia, in miferorum caufa quicquam effe impetratum perfpiciam, haud alienum ab officio meo duxi, ut hunc nobilem virum, extraordinarii noftri commiffarii munere inftructum, ad Allobrogum ducem mitterem; qui tantæ crudelitatis in ejufdem nobifcum religionis cultores, idque ipfius religionis odio adhibitæ, quo fenfu afficiar, uberiùs eidem exponat. Atque hujus quidem legationis eo feliciorem exitum fperavero, fi adhibere denuò et adhuc majore cum inftantia fuam authoritatem atque operam majestati veftræ placuerit; et quemadmodum fideles fore illos inopes dictoque audientes principi fuo ipfa in se recepit, ita velit eorundem incolumitati atque faluti cavere, ne quid iis hujufmodi injuriæ et calamitatis atrociffimæ innocentibus et pacatis deinceps inferatur. Hoc cum in fe juftum ac verè regium fit, necnon benignitati veftræ atque clementiæ, quæ tot fubditos veftros eandem illam religionem fequentes ubique falvos et incolumes præftat, fummè confentaneum, à majeftate veftra, ut par eft, non poffumus quin expectemus. Quæ hac fimul operâ, cum univerfos per fua regna Proteftantes, quorum ftudium erga vos fummaque fides

maximis

maximis in rebus perfpecta jam fæpe et cognita eft, arctiùs fibi devinxerit, tum exteris etiam omnibus perfuafum reddiderit, nihil ad hoc facinus contuliffe regis confilium, quicquid miniftri regii atque præfecti contulerunt. Præfertim fi majeftas veftra pœnas ab iis ducibus ac miniftris debitas repetiverit, qui authoritate propria, fuaque pro libidine, tam immania patrare fcelera funt aufi. Interea cum majeftas veftra factum hoc inhumaniffimum, quo dignum eft odio, averfari fe teftetur, non dubito quin miferis illis atque ærumnofis ad vos confugientibus, tutiffimum in regno fuo receptum atque perfugium fit præbitura; nec fubditorum fuorum cuiquam, ut contra eos duci Allobrogum auxilio adfit, permiffura. Extremum illud eft, ut majeftatem veftram, quanti apud me fua amicitia fit, certiorem faciam: Cujus rei neque fructum ullo tempore defuturum confirmo. Albâ Aulâ, Julii 29. 1655.

Majeftatis veftræ ftudiofiffimus, OLIVERIUS Prot. Reip. Angliæ, &c.

Eminentiffimo Domino Cardinali MAZARINO.

Eminentiffime Domine Cardinalis;

Cùm nobilem hunc virum cum literis, quarum exemplar hic inclufum eft, ad regem mittere neceffarium ftatuissem, tum ei, ut eminentiam veftram meo nomine falutaret, fimul in mandatis dedi, certasque res vobifcum communicandas ejus fidei commifi: Quibus in rebus eminentiam rogo vestram, uti fummam ei fidem habere velit, utpote in quo ego fummam fiduciam repofuerim.

Albâ Aulâ, Julii Eminentiæ veftræ ftudiofiffimus, 29. 1655. OLIVERIUS, Prot. Reipublicæ Angliæ.

OLIVERIUS Protector Reip. Anglia, Sereniffimo Principi FREDERICO III. Dania, Norwegia, &c. Regi, Salutem.

Quam fevero nuper et inclementi edicto, Allobrogum dux Immanuel fuos ipfe fubditos Alpinarum vallium incolas, innoxios homines et religionis cultu purioris jam multis ab feculis notos ac celebres, religionis caufà finibus patriis exegerit, et, occifis permultis, reliquos per illa defertiffima

loca

loca malis omnibus et miferiis inopes ac nudos expofuerit, et audiffe jamdudum arbitramur majeftatem veftram, et graviffimum ex ea re, prout tantum reformatæ fidei defenforem ac principem decuit, dolorem percepiffe. Siquidem pro inftitutis chriftianæ religionis quæ mala atque miferias pars aliqua noftrorum patitur, earum fenfu penitus eodem tangi omnes debemus; et fanè omnibus nobis et univerfo Proteftantium nomini hujus facti eventus atque exemplum, quid periculi oftendat, nemo veftra majeftate, fi nos ejus pietatem atque prudentiam rectè novimus, melius videt. Scripfimus itaque libenter, ut quem dolorem ob hanc fratrum innocentiffimorum calamitatem, quam fententiam, quod judicium de re tota veftrum effe fperamus, idem planè et noftrum effe fignificemus. Itaque ad ducem Sabaudiæ literas dedimus, in quibus uti miferis atque fupplicibus parcat, illudque atrox edictum porrò effe ratum ne finat, magnopere ab eo petivimus. Quod fi majeftas veftra cæterique reformatorum principes fecerint, ut jam feciffe credimus, fpes eft leniri poffe fereniffimi ducis animum, et hanc iram fuam tot faltem vicinorum principum interceffioni atque inftantiæ condonaturum; fin perfeverare in instituto fuo maluerit, paratos nos effe teftamur, cum majestate vestra, cæterifque religionis reformatæ fociis, eam inire rationem, quâ tot miferorum hominum fubvenire quamprimum inopiæ, providere faluti ac libertati, pro virili parte nostra poffimus. Veftræ interea majeftati bona omnia atque faufta à Deo Opt. Max. precamur.

Westmonafterio, Maio, 1655.

OLIVERIUS Prot. Reipub. Anglia, &c. Ampliffimis Confulibus et Senatoribus Civitatis Genevenfis, Salutem.

Summum dolorem noftrum quem ex maximis et inauditis Proteftantium calamitatibus valles quafdam Pedemontanas incolentium percepimus, quos Allobrogum dux tanta crudelitate perfequutus eft, jampridem vobis expofuiffemus, nifi id magis operam dediffemus, ut eodem tempore intelligeretis tantis eorum miferiis non affici nos folum, verum etiam de fublevandis iis atque folandis, quantum in nobis eft, profpicere. Quapropter eleemofynas per hanc totam rempublicam

3

« PreviousContinue »