Page images
PDF
EPUB

para, nunc fuis conviviis naufeam faciant. Contingit enim fæpenumero ingentia philofophorum volumina evolventi, et diurnis nocturnifque manibus obterenti, ut dimittatur incertior quam fuerit pridem. Quicquid enim affirmat hic, et fatis valido fe putat ftatuminare argumento, refellit alter nullo negotio aut faltem refellere videtur, atque ita pene in infinitum femper habet hic quod opponat, femper ille quod refpondeat; dum mifer interim lector hinc atque inde tanquam inter duas belluas diu divulfus ac difcerptus, tedioque prope enectus, tandem veluti in bivio relinquitur, huc an illuc inclinet plane anceps animi: ab utro autem ftet veritas, fortaffe (ne vera diflimulem) non eft operæ pretium ea, qua expedit, induftria explorare: quippe fæpius de re perquam minimi momenti maxima inter centurias philofophantium agitatur controverfia. Cæterùm videor mihi inaudire fubmuflitantes quofdam, quo nunc fe proripit ille? dum in errorem invehitur, ipfe toto errat cœlo: equidem agnofco erratum; neque hoc feciffem, nifi de veftro candore magna mihi pollicitus. Jam igitur tandem accingamur ad inftitutum opus: et his tantis difficultatibus dea Lua (quod ait Lipfius) me fœliciter expediat. Quæftio quæ nobis hodie proponitur enucleanda hæc eft, an interitu cujuslibet rei detur refolutio ufque ad materiam primam? Quod aliis verbis fic proferre folent, an ulla accidentia quæ fuere in corrupto maneant etiam in genito? hoc eft, an intereunte forma omnia intereant accidentia quæ in compofito præex titerant? Magna quidem eft inter multos haudquaquam obfcuri nominis philofophos hac de re fententiarum difcrepantia; hi dari ejufmodi refolutionem contendunt acerrimè, illi neutiquam dare poffe mordicus defendunt; hos ut fequar inclinat animus, ab illis ut longe latéque diffentiam tum ratione adductus, uti opinor, tum etiam tantorum virorum authoritate: hoc autem quo pacto probari queat, reliquum eft ut paulifper experiamur; idque fuccincte quoad poterimus, atque primo hunc in modum. Si fiat refolutio ad materiam primam fubinfertur inde effentiale iftud effa tum, nempe cam nunquam reperiri nudam, materiæ primæ perperam attribui; occurrent adverfarii, hoc dicitur ref pectu formæ, verum fic habento fcioli ifti formas fubftan tiales nullibi gentium reperiri citra formas accidentarias: fed hoc leve, nec caufæ admodum jugulum petit; firmiora his

adhibenda funt. Atque imprimis videamus ecquos habeamus veterum philofophorum noftrarum partium fautores; inquirentibus ecce ultro fe nobis offert Ariftoteles, cumque lectiffima manu fuorum interpretum fe nobis agglomerat ; quippe velim intelligatis auditores, ipfo duce et hortatore Ariftotele initum hoc prælium, et bonis avibus, uti fpero, aufpicatum. Qui quidem id ipfum quod nos arbitramur, innuere videtur, Metaph. 7, Text. 8, ubi ait quantitatem primò ineffe materia; huic perinde fententiæ quicunque refragabitur, poffum illi dicam hærefews ex lege omnium fapientium audacter fcribere. Quinimo alibi plane vult quantitatem materiæ primæ proprietatem, quod idem afferunt plerique ejus fectatores; proprium autem à fuo fubjecto avellentem quis ferat ipfa vel edititii judicis fententia : verum age, cominus agamus, et quod fuadeat ratio perpendamus. Affertio itaque probatur primo hinc, quod materia habet propriam entitatem actualem ex fua propria existentia, ergo poteft fuftentare quantitatem, eam faltem quæ dicitur interminata. Quid? quod nonnulli confidenter affirment formam non nifi mediante quantitate in materiam recipi, fecundo, fi accidens corrumpitur, neceffe habet ut his tantum modis corrumpatur,vel perintroductionem contrarii, vel per difitionem termini, vel per abfentiam alterius caufæ confervantis, vel denique ex defectu proprii fubjecti cui inhæreat priori modo nequit corrumpi quantitas, pofteaquam contrarium non habeat; et quantumvis habeat qualitas hic tamen introduci non eft fupponendum: fecundus modus huc non fpectat, utpote qui fit relatorum proprius; nec per abfentiam caufæ confervantis, ea enim, quam affignant adverfarii, eft forma; accidentia autem à forma pendere concipiuntur bifariam, vel in genere caufa formalis, aut efficientis; prior dependentia non eft immediata, forma enim fubftantialis non informat accidentia, neque intelligi poteft quod aliud munus exerceat circa ea in hoc genere caufa, ideoque tantummodo mediata eft, nimirum in quantum materia dependet à forma, et hæc deinceps à materia; modus dependentiæ pofterior eft in genere caufæ efficientis, à forma tamen an accidentia pendeant in hoc genere nécne, in ambiguo res eft: fed ut donemus ita effe, non fequitur tamen, depereunte forma juxta etiam perire

[blocks in formation]

accidentia, propterea quod caufæ illi recedenti, fuccedit è veftigio alia fimilis omnino fufficiens ad confervandum eundem numero effectum abfque interruptione: poftremo, quod non ex defectu proprii fubjecti in nihilum recidit quantitas aliáque id genus accidentia, probatur quia fubjectum quantitatis eft aut compofitum, aut forma, aut materia; quod compofitum non fit, ex eo liquet, quod accidens quod eft in compofito attingit fimul fua unione et materiam et formam per modum unius, at vero quantitas non poteft ullo modo attingere animam rationalem, dum hæc fpiritualis fit, et effectus formalis quantitatis, hoc eft extenfionis quantitativæ minime capax; porro quod forma non fit fubjectum ejus, ex fupradictis fatis eft perfpicuum: reftat igitur ut materia fola fit fubjectum quantitatis, atque ita præciditur omnis interitus illatio in quantitate. Quod pertinet ab id quod vulgo affertur de cicatrice, argumentum efficaciffimum effe cenfeo: quis enim mihi fidem adeo extorqueat, ut credam eam in cadavere plane diverfam effe ab ea quæ fuit nuperrime in vivo, cum nulla fubfit ratio, nulla neceffitas corrigendi fenfus noftri, qui raro quidem hallucinatur circa proprium objectum; citiufque ego et facilius audirem de larvis, deque empufis mira commemorantem, quam cerebrofos hofce philofophraftos de accidentibus fuis de novo procreatis ftulte et infubide obgannientes. Etenim calorem, cæterafque animalis qualitates intenfibiles et remiffibiles eafdem prorfus pernovimus in ipfo mortis articulo, et poft mortem itidem; quorfum enim deftruerentur hæ, cum aliæ fimiles funt producendæ ? huc accedit, quod fi de novo procrearentur, ad tempus non adeo exiguum durarent, neque etiam repente ad fummum pervenirent intenfionis gradum, fed paulatim et quafi pedetentim. Adde quod vetuftiffimum fit axioma, quantitatem fequi materiam, et qualitatem formam. Potui quidem, immo ac debui huic rei diutius immorari, ac profecto nefcio an vobis, mihimet certe ipfe maximopere fum tædio. Supereft ut jam ad adverfariorum argumenta defcendamus, quæ faxint mufæ, ut ego in materiam primam fi fieri poteft, vel potius in nihilum redigam. Quod ad primum attinet, Ariftotelis teftimonium, quod dixerit in generatione non manere fubjectum fenfibile, occurrimus illud intelligi debere de fubjecto com

pleto

pleto et integro (i. e.) de substantiali compofito, quod testatur Philoponus antiquus et eruditus fcriptor. 2. Quod inquit Arift. materia eft nec quid, nec quantum, nec quale; hoc non dicitur quod nulla quantitate aut qualitate efficia tur, fed quia ex fe, et in entitate fua nullam aut quantitatem aut qualitatem includat. Tertio, ait. Arift. deftructis primis fubftantiis deftrui omnia accidentia, quod fane futurum non inficiamur fi ipfi corruptæ fubinde fuccederet alia. Poftremo, formam inquit recipi in materiam nudam; hoc eft, nuditate formæ fubftantialis. Adhuc incrudefcit pugna, et nutat victoria, fic enim inftaurato prælio incurfant, materia quandoquidem fit pura potentia, nullam habet effe præterquam illud quod emendicata forma, unde non fatis ex se valet ad fuftentanda accidentia, nifi prius ad minimum natura conjungatur formæ à qua To siva acceptum ferat; huic errori fic mederi folent, materiam primam fuum habere proprium effe, quod licet in genere fubftantiæ fit incompletum, cum accidente tamen fi conferatur effe fimpliciter haud incommode dici poteft. Quinetiam objiciunt materiam refpicere formam fubftantialem ut actum primum, at accidentia ut actus fecundarios. Refpondeo, materiam refpicere formam prius ordine intentionis, non generationis aut executionis. Glifcit jam atque effervefcit contentio, et tanquam ad internecionem dimicaturi urgent nos acrius hunc ad modum: omnis proprietas manat active ab effentia ejus cujus eft proprietas; quantitas autem hoc nequit, quia hæc dimanatio eft aliqua efficientia, materia autem fecundum fe nullam habet efficientiam, cum fit mere paffiva; ergo, &c. Refpondeo, duobus modis poffe intelligi naturalem conjunctionem materiæ cum quantitate, ratione folum potentiæ paffivæ intrinfecus natura fua poftulantis talem affectionem; neque enim ulla impellit neceffitas, ut omnis innata proprietas fit debita fubjecto ratione principii activi; namque interdum fufficit paffivum, quo modo multi opinantur motum effe naturalem cælo. Secundo potest et intelligi per intrinfecam dimanationem activam, cum in fe habeat veram et actualem effentiam. Sed nec adhuc omnis amiffa fpes victoriæ; iterum enim facto impetu adoriuntur, inferentes deo formam media quantitate in materiam recipi, quoniam ineft materiæ prius: nos è contra aperte reclamamus huic fequelae, et nihilominus quo omnia poffimus falva red

M 3

dere,

dere, hac utimur diftinctione, recipi formam in materiam media quantitate ut difpofitione, feu conditione neceffaria, verum nullo modo tanquam potentia proxime receptiva formæ. Ultimò, fic arguunt, fi quantitas infit materiæ foli fequitur effe ingenerabilem et incorruptibilem; quod videtur repugnare, quia motus per fe fit ad quantitatem. At nos utique largimur confequentiam, quippe revera quantitas eft incorruptibilis quoad fuam entitatem, licet quoad varios terminos poffit incipere et definere effe per conjunctionem et divifionem quantitatis, neque enim eft per se motus ad quantitatis productionem, fed ad accretionem ; et nec eo fit quafi nova quantitas incipiat effe in rerum natura, fed eo quod una quantitas adjungatur alteri, et quæ erat aliena fit propria. Poffem equidem plura argumenta ultra citroque proferre, quæ tamen tædii levandi gratia prætermitto; hic igitur fatius eruit receptui canere,

1

« PreviousContinue »