fermo nefcio quis, Americanus credo, aut ne humanus quidem, quo cum fæpe leguleios noftros clamitantes audiverim, dubitare, fubiit quibus non effet humanum os et loquela, an et his ulli affectus humani adeffent; vereor certe ut poffit nos fancta juftitia refpicere, vereor ut querelas ullo tempore noftras aut injurias intelligat, quorum lingua loqui nefciat. Quapropter, auditores, fi nullum à pueritia diem fine præceptis et diligenti ftudio vacuum ire finamus, fi in arte, aliena fupervacanea otiofa fapienter omittamus, certe intra ætatem Alexandri Magni majus quiddam et gloriofius illo terrarum orbe fubegerimus: tantumque aberit quo minus brevitatem vit, aut artis tædium incufemus, ut flere et lachrymari promptius nobis futurum credam, ut illi olim, non plures fupereffe mundos de quibus triumphemus. Expirat ignorantia, jam ultimos videte conatus et morientem luctam; mortales præcipue gloria tangi, antiquos illos illuftres longa annorum feries atque decurfus eum celebrarit, nos decrepito mundi fenio, nos properante rerum omnium occafu premi, fi quid prædicandum æterna laude reliquerimus, noftrum nomen in angufto verfari, cujus ad memoriam vix ulla pofteritas fuccedat, fruftra jam tot libros et preclara ingenii monumenta edi quæ vicinus mundi rogus cremarit. Non inficior illud effe poffe verifimile; at vero non morari gloriam cum bene feceris, id fupra omnem gloriam eft. Quam nihil beavit iftos inanis hominum fermo cujus ad abfentes et mortuos nulla voluptas, nullus fenfus pervenire potuit? nos fempiternum ævum expectemus quod noftrorum in terris faltem benefactorum memoriam nunquam delebit; in quo, fi quid hic pulchre meruimus, præfentes ipfi audiemus, in quo qui prius in hac vita continentiffime acta omne tempus bonis artibus dederint, iifque homines adjuverint, eos fingulari et fumma fupra omnes fcientia auctos effe futuros multi graviter philofophati funt. Jam cavillari definant ignavi quæcunque adhuc nobis in fcientiis incerta atque perplexa fint, quæ tamen non tam fcientiæ, quam homini attribuenda funt; hoc eft, auditores, quod et illud nefcire Socraticum et timidam scepticorum hæfitationem aut refellit, aut confolatur, aut compenfat. Jam vero tandem aliquando quænam ignorantiæ beatitudo fua fibi habere, à nemine lædi, omni cura et molestia moleftia fuperfedere, vitam fecure et quiete, quoad poteft, traducere ; verum hæc feræ aut volucris cujufpiam vita est, quæ in altis et penitiffimis fylvis in tuto nidulum cœlo quamproximum habet, pullos educit, fine aucupii metu in paftum volat, diluculo, vefperique fuaves modulos emodulatur. Quid ad hæc defideratur æthereus ille animi vigor? Exuat ergo hominem, dabitur fane Circæum poculum, ad beftias prona emigret: ad beftias vero? at illæ tam turpem hofpitem excipere nolunt, fi quidem illæ five inferioris cujufdam rationis participes, quod plurimi disputarunt, five pollenti quodam inftinctu fagaces, aut artes, aut artium fimile quoddam apud fe exercent. Namque et canes in perfequenda fera dialecticæ non ignaros effe narratur apud Plutarchum, et fi ad trivia forte ventum fit, plane disjuncto uti fyllogifmo. Lufciniam veluti præcepta quædam musices pullis fuis tradere folere refert Ariftoteles; unaquæque fere bestia fibi medica eft, multæ etiam infignia medicinæ documenta hominibus dedere. Ibis Ægyptia alvi purgandæ utilitatem, hippopotamus detrahendi fanguinis oftendit. Quis dicat aftronomia expertes à quibus tot ventorum, imbrium, inundationum, ferenitatis præfagia petantur? Quam prudenti et fevera ethica fupervolantes montem Taurum anferes obturato lapillis ore periculofæ loquacitati moderantur; multa formicis res domeftica, civitas apibus debet; excubias habendi, triquetram aciem ordinandi rationem ars militaris gruum effe agnofcit. Sapiunt altius bestiæ, quam ut fuo cœtu et confortio ignorantiam dignentur; inferius detrudunt. Quid ergo? ad truncos et faxa. At ipfi trunci, ipsa arbusta, totumque nemus ad doctiffima Orphei carmina folutis quondam radicibus festinavere. Sæpe etiam myfteriorum capaces, ut quercus olim Dodoneæ, divina oracula reddidere. Saxa etiam facræ poetarum voci docilitate quadam refpondent: an et hæc afpernantur à fe ignorantiam? Num igitur infra omne brutorum genus, infra stipites et saxa, infra omnem naturæ ordinem licebit in illo Epicureorum non effe requiefcere? Ne id quidem: quandoquidem neceffe eft, quod pejus, quod vilius, quod magis miferum, quod infimum eft, effe ignorantiam? Ad vos venio, auditores intelligentiffimi, nam et ipfe fi nihil dixiffem, vos mihi tot non tam arguVOL. VI. O menta, menta, quam tela video, quæ ego in ignorantiam ufque ad perniciem contorquebo. Ego jam clafficum cecini, vos ruite in prælium; fummovete à vobis hoftem hanc, prohibete veftris porticibus et ambulacris; hanc fi aliquid effe patiamini, vos ipfi illud eritis, quod noftis omnium effe miferrimum. Veftra itaque hæc omnium caufa eft. Quare fi ego jam multo fortaffe prolixior fuerim, quam pro con fuetudine hujus loci liceret, præterquam quod ipfa rei dignitas hoc poftulabat, dabitis et vos mihi veniam, opinor, judices, quandoquidem, tanto magis intelligitis in vos quo fim animo, quam veftri ftudiofus, quos labores, quas vigi, lias veftra caufa non recufarim. Dixi, ARTIS LOGICÆ PLENIOR INSTITUTIO, AD PETRI RAMI METHODUM CONCINNAȚA, Adjecta eft Praxis Analytica, et PETRI RAMI Vita. LIBRIS Duobus, PREFATIO. Quanquam philofophorum multi, fuopte ingenio freti, contempfiffe artem logicam dicuntur, eorum tamen qui vel fibi, vel aliis propter ingenium aut judicium natura mi, nus acre ac perfpicax utiliffimam effe fibique diligenter excolendam judicarunt, optime eft de ea meritus, ut ego quidem cum Sidneio noftro fentio, Petrus Ramus. Cæteri fere phyfica, ethica, theologica logicis, effrænata quadam licentia, confundunt. Sed nofter dum brevitatem fectatus eft nimis religiofe, non plane luci, fed ubertati tamen lucis, quæ in tradenda arte, non parca, fed plena et copiofa effe debet, videtur defuiffe: id quod tot in eum fcripta, commentaria teftantur. Satius itaque fum arbitratus, quæ ad præcepta artis plenius intelligenda, ex ipfius Rami fcholiis dialecticis aliorumque commentariis neceffario petenda funt, ea in ipfum corpus artis, nifi ficubi diffentio, transferre atque intexere. Quid enim brevitate confequimur, fi lux O 2 aliunde aliunde eft petenda? Præftat una opera, uno fimul in loco artem longiufculam cum luce conjungere, quam minore cum luce breviffimam aliunde illuftrare; cum hoc non minore negotio multoque minus commode hactenus fiat, quam fi ars ipfa ut nunc fuapte copia fe fufe explicaverit. Quam artis tradendæ rationem uberiorem ipfe etiam Ramus in arithmetica et geometria aliquanto poft à fe editis, edoctus jam longiore ufu, fecutus eft; fuafque ipfe regulas interjecto commentariolo explanavit, non aliis explanandas reliquit. Quorum cum plerique nefcio an nimio commentandi ftudio elati, certe omnis methodi quod in iis mirum fit, obliti, omnia permifceant, poftrema primis, axiomata fyllogifmos eorumque regulas primis quibufque fimplicium argumentorum capitibus ingerere foleant, unde caliginem potius difcentibus offundi quam lucem ullam præferri neceffe eft, id mihi cavendum imprimis duxi, ut nequid præriperem, nequid præpoftere quafi traditum jam et intellectum, nequid nifi fuo loco attingerem; nihil veritus ne cui forte ftrictior in explicandis præceptis exiftimer, dum perpendenda magis quam percurrenda proponere ftudebam. Nec tamen iis facile affenferim, qui paucitatem regularum objiciunt Ramo, quarum permultæ etiam ex Ariftotele ab aliis collectæ, nedum quæ ab ipfis cumulo funt adjectæ, vel incertæ vel futiles, difcentem impediunt atque onerant potius quam adjuvant: ac fiquid habent utilitatis aut falis, id ejufmodi eft, ut fuopte ingenio quivis facilius percipiat, quam tot canonibus memoria mandatis, addifcat. Multoque minus conftitui, canones quidvis potius quam logicos, à theologis infercire; quos illi, quafi fubornatos in fuum ufum, tanquam è media logica petitos, depromant de Deo, divinifque hypoftafibus et facramentis; quorum ratione, quo modo eft ab ipfis informata, nihil eft à logica, adeoque ab ipfa ratione, alienius. Prius autem quam opus ipfum aggredior, quoniam ars logica omnium prima eft. fuifque finibus latiffime patet, præmittam quædam de arte generalia, deque artium diftributione; artem deinde ipfam perfequar: ad extremum, analytica quædam exempla, five ufum artis, exercitationis caufà, iis quibus opus eft, et in eo genere exercere fe libet, |