CAP. XI.

De Adjuncto.

66

66

Adjunctum eft cui aliquid fubjicitur," vel quod affectum eft ad arguendum fubjectum. Doctrina adjuncti doctrinæ fubjecti per omnia refpondet. Cicero hoc argumentum adjunctum" et "conjunctum" vocat. Ab Ariftotele, accidens vocatur, nec male. Quicquid enim ulli fubjecto extrinfecus accidit, five fortuito five non, adjunctum ejus eft. Animi, corporifque, et totius hominis bona et mala, quæ dicuntur, adjuncta funt animi, corporis, hominis.

Cùm igitur adjunctum fubjecto præter effentiam accedat, non mutatur ejus acceffione vel deceffione effentia fubjecti, neque aliud inde fit fubjectum, fed alio duntaxat modo fe habet. Unde et modi, qui dicuntur, in adjunctis numerandi funt. Sic in caufis "procreare" et "tueri," modi, ut fuprà dictum eft, five adjuncta quædam vel efficientis vel efficiendi funt.

"Hoc argumentum etfi fubjecto eft levius, attamen eft copiofius et frequentius." Subjecto fuo levius eft, quia fubjectum prius eft, et adjuncti fui quodammodo caufa. Id quod de adjunctis non quibufvis verum effe docebitur. Hinc Ariftot. Phil. S. 1, " adjunctum fubjecto eft pofterius ratione, tempore, cognitione et natura:" quod etiam de omni adjuncto ita duntaxat verum eft, fi de tempore excipias, exiftentiam enim adjuncti non fpectat logica, fed mutuam quam cum fubjecto habet affectionem quæ utrobique fimul eft; ita ut fubjectum adjuncto non magis fit tempore prius quam adjunctum fubjecto; fublato igitur fubjecto, tollitur adjunctum, ut "mortuus non eft; ergo nec mifer eft." Hinc ftrepitur in fcholis, " ab est secundi adjecti, ad eft tertii adjecti, valet confequentia negando." Et pofito adjuncto, ponitur neceffario fubjectum; ut, "fi mortuus eft miser, certè neceffario mortuus eft." Quod et fcholæ fic balbutiunt; "ab est tertii adjecti, ad eft fecundi, valet confequentia affirmando."

7

mando." Eft autem adjunctum fubjecto copiofius et frequentius, quia unius ejufdemque fubjecti plurima adjuncta effe poffunt. Itaque quod de ejufmodi fignis ait Ovid. 2, de Remed.

Forfitan hæc aliquis (nam funt quoque) parva vocabit;
Sed quæ non profunt fingula, multa juvant.

Huc itaque referuntur figna, quæ ad effecta potius referenda funt; vímque arguendi perinde habent ut eorum caufæ certæ funt et cognitæ. Sic tumor uteri fignum eft gravida; incertum tamen, quia caufæ tumoris illius aliæ effe poffunt; lac mammarum multo certius, quia caufa certior et notior. Ejufdem generis funt figna phyfiognomonica, prognoftica aftrologorum et medicorum. Itaque ut caufæ et effecta fcientiam, fic fubjecta et adjuncta conjecturam ferè pariunt. Hoc genere argumenti Fannium Chæream Cicero pro Rofcio comodo cavillatur: et ab adjuncta corporis habitudine, figna malitiæ colligit : " nonne ipfum caput et fupercilia illa penitus abrafa olere malitiam, et clamitare calliditatem videntur? nonne ab imis unguibus ufque ad verticem fummum (fi quam conjecturam affert homini tacita corporis figura) ex fraude, fallaciis, mendaciis conftare totus videtur ?" Sic Martial. 1. 2, Zoilum ludit:

"Crine ruber, niger ore, brevis pede, lumine lufcus,
Rem magnam præftas, Zoile, fi bonus es."

Subjectorum porro modis, adjunctorum refpondent modi. Quemadmodum igitur fubjectum erat recipiens vel occupans, ita adjunctum eft receptum vel occupatum. Receptum vel in fubjectum recipitur, vel ad fubjectum: quod in subjectum recipitur, vel fuftinetur ab eo, vel in eo continetur aut collocatur: quod fuftinetur, eft adjunctum infitum, five inhærens.

Primus ergo modus eft adjunctorum inhærentium five infitorum. Omninòque qualitates (qualitas autem eft qua res qualis dicitur) fubjectis præter caufas, i. e. formas externas (quæ etiam qualitatibus numerantur) adjunctæ; five propriæ fint, quæ omni folique fubjecto femper conveniunt, ut homini rifus, equo hinnitus, cani latratus; five com

munes,

munes, quæcunque non funt eo modo propriæ. Propria autem quatuor modis vulgò dicuntur: foli, fed non omni; ut homini proprium eft mathematicum effe, fed non omni: omni, fed non foli; ut bipedem effe homini: omni et foli, fed non femper; ut homini canescere in senectute: omni, foli, et femper; ut rifibilem effe homini: hoc demum verè proprium eft et reciprocum; ita ut omnis homo fit risibilis, et omne rifibile, proprie dictum, fit homo. Adjun&tum itaque proprium etfi natura eft pofterius fubjecto, adeoque levius, tempore tamen fimul eft, nobisque ferè notius; pofitoque adjuncto proprio, ponitur fubjectum, et contrà: fubjectum enim adjuncto proprie eft modo quodam effentiale, adjunctumque à forma fubjecti fluit: habet igitur à forma fubjecti, non ab natura fua, quòd fubjectum ponit et tollit.

Communis etiam qualitas eft feparabilis vel infeparabilis : ut aquæ frigus, qualitas eft feparabilis; humiditas verò infeparabilis; utraque autem communis. Atque iftæ qualitatum diftinctiones, communium et propriarum, feparabilium et infeparabilium, ad judicium faciendum valde funt utiles, ut fecundo libro facile perfpiciemus. Ad hunc modum refertur etiam quantitas, qua res magnæ vel parvæ, multæ vel paucæ dicuntur; et paffio, qua res aliquid pati dicitur; adeoque motus, ad rem motam fi referatur, hujus loci eft. Hactenus de adjuncto quod in fubjecto fufti

netur.

Secundus modus eft adjunctorum quæ continetur in fubjecto, ut locatum in loco: atque huc etiam fitus locorum refertur; nifi fi cui ad primum potius modum referendus videatur: cùm fitus paffio fit quedam rei locatæ, et ad priorem modum fic pertineat. Atque hæc de adjunctis quæ in fubjectum recipiuntur.

Tertius modus eft adjunctorum quæ recipiuntur ad fubjectum; quæ vulgò circumftantiæ nuncupantur, quia extra fubjectum funt. Huc "tempus" refertur, duratio nempe rerum præterita, præfens, futura. Sic etiam Deus dicitur qui eft, qui erat, et qui futurus eft, Apocal. 1, 8, et 4, 8. Deo tamen ævum five æternitas, non tempus attribui folet: quid autem eft ævum proprie, nifi duratio perpetua, Græcè dov, quafi del av femper exiftens. Sed quod fuperioribus capitibus de motu et loca, idem nunc de tempore monen

ων

dum

dum eft; non pertinere ad logicam quid fit tempus philofophari, fed quo in genere argumenti ponendum fit, hic nempe in adjunctis. Huc etiam referuntur divitiæ, paupertas, honor, infamia, veftitus, comitatus, et ejufmodi quicquid adeffe, adjacere, circumftare, aut citra vim caufæ antecedere, concomitari, fequi, ut fuprà in fubjecto diximus, dici poteft; vel, ut Cic. in Top. Quicquid ante rem, cum re, post rem, dummodo non neceffariò, evenit.

Quo circumftantiæ genere, "Dido venatum proficifcens, magnifice 4 Æneid. depingitur:

"Oceanum interea furgens Aurora reliquit.
It portis, jubare exorto, delecta juventus:
Retia rara, plage, lato venabula ferro," &c.

1.

In hoc exemplo Dido eft fubjectum: cujus adjuncta adjacentia five circumftantiæ variæ hic enumerantur: "Tempus, oceanum interea," &c. 2. "Comitatus," nimirum" delecta juventus, equites," principes "Pœnorum.” 3. Inftrumenta (quæ quatenus ad habentem referuntur) adjuncta; et hujus quidem modi funt," retia, plagæ, venabula, canes, fonipes." 4. Habitus five veftitus, "Sidonia chlamys, purpurea veftis," &c. Atque hæc de adjuncto recepto.

Quartus modus eft adjuncti occupati. "Et" enim "adjunctorum ad fubjecta, quibus occupantur, ufus item mag

nus."

Hoc argumento "Plato miferas civitates auguratur, quæ medicorum et judicium multitudine indigeant, quia multam quoque et intemperantiam et injuftitiam in ea civitate verfari neceffe fit." Quia nempe in effectis intemperantiæ fanandis, medici; in effectis injuftitiæ vindicandis, judices tanquam adjuncti occupati in fubjecto fuo occupante verfantur.

"Sed categoria" five locus argumentorum "confentaneorum fic eft, unde quidvis alteri confentaneum, vel idem vel unum dici poffit: omnéfque modi unitatis et (ut ita dicam) identitatis huc funt tanquam ad primas et fimplices fontes referendi.”

Ad explicandum confentaneorum in comparationibus ufum hæc claufula adjecta eft. Námque ut confenfionis VOL. VI. Q

omnis

omnis duorum in uno tertio, ita et unitatis modo hinc funt petendi. Quot autem modis plura dicuntur inter fe confentire, tot etiam modis dicuntur unum et idem: absolute fcilicet aut modo quodam : abfolute unum vel idem caufa et effecto; modo quodam unum et idem fubjecto et adjuncto. Caufa vel efficiente vel materia vel forma vel fine. Sic plures ftatuæ efficiente funt eædem, fi ejufdem artificis; materia, fi ex eadem, auro fcilicet aut ebore; forma, fi effigies ejufdem, Alexandri puta vel Cæfaris; fine, fi ad eundem ornandum. Sic fubjecto idem funt adjuncta duo vel plura in eodem fubjecto; adjuncto idem funt plura fubjecta quibus idem adjungitur: ut duæ vel plures res albæ vel nigræ, albedine vel nigredine idem funt.

CAP. XII.

De Diverfis.

"Argumentum confentaneum expofitum eft" in caufa et effecto, fubjecto et adjuncto.

Altera fpecies argumenti artificialis, primi, fimplicis, diffentaneum, fequitur. Et fequi debet: ut enim affirmatio negatione, fic confenfio prior eft diffenfione; prior autem non natura folum, verùm etiam ufu et dignitate. Ad affirmatione enim et confenfione, ut fcientia omnis, ita ars omnis atque doctrina deducitur.

"Diffentaneum eft quod diffentit à re" quam arguit. Ab altero nempe fui generis ac nominis diffentaneo. Nam in hoc genere argumentorum, argumenta inter fe affecta eodem nomine, ideóque plurali numero enunciantur, eadém que definitione et doctrina explicantur.

"Sunt autem diffentanea inter fe æquè manifefta: alterumque ab altero æqualiter arguitur; tametfi fua diffenfione clarius elucefcant."

Hæ duæ funt proprietates diffentaneorum communes. Primum n. in confentaneis caufæ effectis, fubjecta adjunctis, priora, notiora, firmiora, præstantiora fuerunt: in diffentaneis alterum altero neque prius neque notius; fed natura fimul, in illa nempe diffenfione, et æquè nota, æquè firma