ret(a). Sapientissima haec mandata princi. pio a Bafta diligenter obseruata fuifle dubia tari nequit: verum longiore cenipore in prouincia commoratus , poftquam rem ciuilem pon minus, quain militarem sumnjo cum im. perio illic procurare coepit , feu suopte in. genio, seu mulciplici nonnullorum inconftan. tia paulo vehementius irritatus, aduersus ou mnes prudentiae leges ita auare, et aspere magiftratum geffit, vt Nicolaus Istuánfi, ocu. lacus eorum cemporum teftis, praecipuam secucae poftea Botskaianae feceflionis caufam illi vni adfcribere non dubitauerit (b). Praeter plurima contra folennem a caesare cautionem Transliluanis dacam, aduersus patrias leges, gentisque immunitates , in ciuili gubernacione pro arbitrio acta, praecer exag. gerata tributa pro ftipendiis militum ab mnibus nullo difcrimine exacta , quo Transfiluanis ad excutiendum iuguin modum omnem, neruumque fubtraheret , quotquot locuple. tiores féu ciuitates, seu nobiles , atque dy. naftas compererat', hos vario praetextu, copiofo auro, et argento mulctabat: ignorabat fcilicer Basta, in ea demum ciuitate fubdi. tos libenter fummi imperantis iugum pati, vbi opes, facultatesque per industriam pa rare C) Ex literis Mathiae archiducis ad Danidem comi. tem ab Vngnad in Baftae caftris agentem datis, redditis rare , eisdemque fecure frui licet. Aliud quoque acerbitatis genus in gentem contu. meliae omnis impatientem exercuit: nobilis limos quippe viros.contemtim habere : gentis mores, et propriam ei pacriae viuendi confuetudinem amaris falibus traducere, hoRestissimos quosque conuiciis lacettere, mil pensi habuit. Supremi ducis exemplo, et impunitate animaci milites , praesertim cum ftipendia deerapt, velut in hoftili prouincia fpoliis, rapinis, atque omni iniuriarum genere incolas diuexabant : vt ii milites,non iam vt amicos, fidelesque vitae , rerumque suarum propugnatores, sed tamquam immanissimos hoftes auersarentur; haec quidem ad Rudolpbum caefarem plus simplici vice, et feorfim a multis, et communi totius gentis nomine delata fuere, additis precibus, vt crudeli hoinine e provincia euocaco, Wayuodaque constituto priftiuis ex legibus, et moribus prouinciam gu: bernari iuberet : quae cum surda aure caesar accepisset, eousque odia Transsiluanorum crevere, vt vpa iam omnium vox effet, modo Baftae iugum poflet excuti, quauis conditione Turcis potius effe feruiendum, quod hi annuo XV. mille aureorum cribuco contenti, nullis vltra vectigalibus, aut militiae alendae oneribus prouinciales premere consueuerint. Cellerat quidem ad extremum communibus torius genciš querelis caefar, sed tum , cum malum jam incurabile evaserat, reuocatoque e Transliluania Baftae , Iacobum Barbianum fuffecerat, eo prorsus tempore, quo clarifli. mum belliducem in Tranfliluania retineri I PÁLNA P.III. pauldque validioribus copiis instrui oporte. bat, vt Stephanum Bocskai ab occupanda pro1605 uincia prohiberet : ac reapse A. 1605. rursus Basta in Transsiluaniam redire jutlus, Bots: S. XI. Perturbatus id temporis Hungariae status. In Hungaria quoque diu iam glifcebat ignis reipublicae noxia, ac idcirco effectu impossibilia euaferant: fpeciatim autem querebantur, plerosque regni episcopatus, baronacus, comitatus honores, ac ipfam adeo palatini di. goicatem multis iam annis vacare: Dalmatiae, et Croatiae bani , generalium item regni capitaneorum in re militari potestatem arcrif fimis limitibus effe circumscriptam, totamque rem bellicam per extéros militiae duces, ac praefectos administrari. Senatui, fiue confilio regio, Posonii agenti exiguam conceffam elle autoritatem, negocia Hungarica per mi. piftros homines exteros, rerum, iurium, et consuetudinum patriae rudes, ac inexpertos non fine priuato multorum, et communi to. tius regni damno tractari: ampliflimos S. coronae prouentus , facerdotiorum tot vacantium redditus, tributa, et vectigalia publica, gratuitaque subsidia, maligne admodum per quaestores regios adminiftrari, nilque fere ad inftauranda, ac rebus ad defensionem neces. fariis opportune inftruenda finitima Turcarum ditioni munimenta , aut confiniariorum mili. tum stipendia inde impendi: ob peffimam de. nique omnium reipublicae partium administrationem, adeo regni ftatum effe perturbatum, vt nifi generali reformatione promptum malis remedium adferatur, illud fuapte concidere, ac hoftibus in praedam cedere oporteat. Haec cum copiose, et faepius Rudolpbo fuillent propofita, commissionem e clero, magnatibus , nobilibusque confatam Pofovii cogi iuflit, quae praelide Ernesto archiduce, de curandis reipublicae vulneribus delibera ret: at cum archidux nulla quidquam deci. dendi poteftate elfer instructus, ac quidquid ibi conftitueretur, caefareorum ministrorum examini submitti oporteret, commissio illa re infecta dissoluta fuit. Cum itaque animorum apud Hungaros aegritudinem magis iam in dies crefcere fenfittet: Matbias archidux, cae fari perfuafit, ve generalia regni comicia ad . 1593 diem XXV. Ianuarii A. 1593. indiceret, id quod ille cumulate praeftitit, cum Matbiam ipsum plena agendi , concludendique poceltate instructum, vice sua eisdem praefecit: ac reapfe in his comitiis , id operam dedit Mathias, vt falua caefaris dignitate quamplu. rinis Hungarorum querimoniis fatistierec. Principio enim ex datis ad fe comiciorum responlis, paulo vehementiore calamo exaratis, exulceratos admodum omnium animos fatis aperte cognouerat: sic die XIII. Februarii e. a. his verbis vfi fuere : „ Si infectis rebus hinc difcedatur, alioquin fere iain w desperati , extrenia necessitate coacci , ad „, extrema descendere cogentur : vnde non „ ipfa niodo Hungaria , verum et voiuerfa » Europa periclitecur ,. Sed Matbias, cui excelfa Hungarorum indoles optime perspecta fuerat, ita cum prudencia, et moderatioDe fua exasperatos ordinum animos ad quierem reduxerat , vt has etiam minas mitigare poftea, excufareque ftuduerint (a). Praerer haec, (@) Pleraque ex his debemus mutuis Marbiam inter , et congregatos in comitiis regai ordines fcriptis, |