tam iuftitiae adminiftrationem iudicia octaualia ftatis temporibus plena cum autoritate . celebrentur. Vl. Quo regnum in tranquillo ftatu conferuetur, cunctis omnino regni or dinibus, oppidis item, villis, ac militibus li, berum fit religionis fuae exercitium. VII. Comes palatinus, et Illyrici banus plena fua, quam leges eis concedunt, autoritate, et iurisdictione fungantur. VIII. Confinibus regni praefidiis de apparatu bellico, et idoneo milite folerter profpiciatur. IX. Ciuitates non folum liberae, ac regiae, verum etiam montanae fuis in priuilegiis, iuribusque conferuentur. X. Sacrofanctum regni Hungarici diadema nullo vnquam praetextu, aut colore e regno efferatur, domique duo. rum coronae cuftodum, communibus fuffragiis citra religionis difcrimen lectorum, fi dei creditum afferuetur. XI. Limites cum vicinis prouinciis: Polonia, Morauia, Silefia, Auftria, Styria, Carinthia, et Carniolia, ex aequo definiantur. XII. Confoederatio Hungarorum cum Tranffiluanis, Bohemis, ac Morauis, pacificationis Viennenfis tempore inita, falua perfiftat. XIII. Nec pacem cum quoquam fancire, nec bellum mouere, nec exterum militem in Hungariam inducere fas fit, citra ordinum regni confenfum. XIV. Arces, et dominia: Pernstein, Kobelsdorf, Gins, Forchtenstein, Eisenstadt, et Hornftein (a) longa iam annorum ferie Au

(a) Hungaris: Borostyànkö, Kabold, Köszeg, Fraknó, Kismárton, Szarvkö.

ftriaco aerario, et iurisdictioni obnoxiae, aut absque litro omni, aut perfoluta inferiptionis fumma, Hungarico iuri poftliminio reftituantur. XV. Caftrum Lublyo cum XIII. oppidis Scepufienfibus, depofito pignoris pretio, e Polonorum manibus vindicentur. XVI. Milites Haidones, Haidonicalium oppidorum incolae, per Botskaium inftituti, ac per Mathiam certis immunitatibus donati, porro etiam eisdem fruantur. XVII. Denique Ferdinandus, Mathia rege in viuis agente, folo regis titulo contentus, ab omni regni adminiftratione abftineat, nec quidquam citra expreffam illius voluntatem conftituat (a). Hae fuére conditiones, queis Ferdinandus tum affentiri coactus fuit: equidem vt alias praeteream, profecto tertiodecimo loco pofita et regis, et regni fecuritati noxia fuit; cum enim regi nullum exterum ftatarium militem in regno tenere liceret, quid mirum eft, a Gabriele Bethlenio, eidemque adhaerenti'bus Hungaris vniuerfam propemodum Hungariam paucarum hebdomadarum fpatio occupatam, ac a Ferdinandi regis dominatu fuif fe abftractam.

(a) Diploma hoc infertum eft Ferdinan li II. decreti A. 1622. art. II. in codice iuris patrii.

S. V.

Mathias turbas domefticas morte praeuertit.

Sic tum Ferdinandus II. coronam Hungariae, multas fibi olim curas, et labores daturam, confecutus fuit, ac prouide fane euenerat, vt is viuo adhuc Mathia in ompium Auftriacarum prouinciarum fucceffione ftabiliretur, breui enim poft tempore, atrox tempeftas non illi foluminodo, verum toti vna auguftae domui Auftriacae interitum minitans apud Bohemos cogi coepit. Nam cum eius gentis acatholicis, de libero religionum a Catholicis facris alienarum exercitio, nullam coronationis fuae tempore cautionem dediffet Ferdinandus, atque ea in re concedenda deceffore fuo Mathia multo fore difficiliorem multis collegitfent indiciis, eo ipfo tempore, quo in Hungaria fumma totius gentis confenfione inaugurabatur, ad eumdem a folio Bohemico prohibendum, feditionem conciuere, quae nec Mathiae regis mandatis amplius coerceri, nec armis opprimi poterat: quin imo exul ceratis paulo vehementius animis, eo fubinde proceffere Bohemi, vt Friderico palatino comiti, acatholico principi coronam, regnumque Bohemiae clam obtulerint, qui poftquam coniuratis affenfum praebuit, prefla diu feditio in apertum erupit incendium, verum hoc minime amplius fpectare licuit Mathiae, vt qui die XX. Martii A. 1619, Viennae diem 1619 fuum obiit, primusque ex Auftriacis fibi, apud PP. Capuccinos ibidem fepulturae locuni

elegit. Praefuit Hungariae annos X. menfes IV. quam qua fupremus belli adminiftrandi imperator,multis annis inuicta fortitudine,et conftantia aduerfus nominis Chriftiani hoftes defendit, confiliis autem fuis Rudolphi fratris vice, vt gubernator fat longo tempore prouide, fapienterque moderatus fuit. Atque hac opportunitate, penitius perfpecta gentis Hungaricae indole, ac moribus, difficillimam populos regendi artem vfu ipfo condidicit. Infigni prudentiae, ac arduis in rebus quam promptiffime expediendis dexteritati coniunctum erat in Mathia fincerum quoddam in commoda publica, et reipublicae Hungaricae, vltra modum difcordiis laborantis, tranquillitatem procurandam ftudium, vnde factum, vt communis boni caufa, ab aulae Hifpanicae placitis, et decefforum fuorum in gubernando moribus fibi nonnumquam recedendum putauerit. Illius prouidentiae debemus tempeftiue exftinctam feceffionem Botskaianam qua occafione etfi nonnulla fummae maieftatis iura reftringi, diminuiue fiuerit, id tamen obtinuit • vt augufta domus in Hungariae, qua pene iam exuta erat, poffeffione irerum conftabiliretur. Neque praeclaris Mathiae laudibus id officere debet, quod Rudolpbum caefarem, germanum fuum ad cedendam fibi in ditionibus Auftriacis suc ceflionem, armorum potius oftentatione, quam vi adegerit: quis enim id illi iure vitio vertat, cum hereditarium ius, quod ipfa nafcendi conditione cenfecutus erat, aduerfus minifterii Madritenfis, in aulam Viennenfem pro

:

libidine dominantis, confilia, et machinationes, tueri, vindicareque voluit. Illud hic ex tranfitu notandum, Hungaros Mathia imperante irreparabilem iacturam paffos fuiffe, in clariffimo, doctiffimoque viro Nicolao Iftuáufi palatini locumtenente, qui, cum A. 1608. apoplectico ictu Pofonii perictus 1608 fuiffet, ab omni reipublicae adminiftratione eapropter abfolutus, priuatam deinceps egit vitam ad annum vfque 1615. Viri, fago non 1615 minus, quam toga incliti memoriam apud exteros aeque, ac domefticos hodiedum tuetur, ac porro etiam tuebitur hiftoria Hungariae, quam Petri Pazmani poftea cardinalis, et archiepifcopi Strigonienfis hortatu diligente calanio confcripferat, eidemque poftea legauerat (a).

S. VI.

Rerum facrarum fub Mathia viciffitudo. Matbiae II. regis nomen celebre imprimis reddidit pacificatio Viennenfis, cui tamquam bafi deinceps omnis rei Hungaricae guberratio inniti coepit, tum vero illud quam maxime, quod primus omnium Chriftianam alienorum & Catholica religione facrorum to

(a) Vide Cl. Pray praefationem ad Annalium reg, Hung, partem V.