perio praeerat, nequaquam inducere poflet, vt is durantibus adhuc vicennalibus cum Ferdinando induciis copias auxilio mitteret, sed neque Germaniae principes ftipulata prius et pecuniarum, et militum fubfidia praeftarent, ne tota belli moles in fe vnum de riuaretur, caefari demum pacem obtulit : con1624 fecta haec eft A. 1624. Viennae, iisdem quibus ante Nicolsburgi, conditionibus, nili quod Bethlenius resignato Oppolienfi, et Ratiboriensi ducatu, eius loco Bathoriani olim iuris arcem , dynastiamque Etsediam in Hun. garia (a) hereditario ad pofteros iure obtinuerit, vna autem fidem dederit, numquam se rebellibus contra caesarem fuppetias daturum, (a) De hac arce vide Mathiae II. decreti IV. art. S. IX. Poftremum cum Betblenio bellum pace termi. natur. Sic tum bello finis impofitus fuit, non item Betblenii fiue inconftantiae, fiue potentiam, opesque suas e ruinis Hungariae augendi cupiditati. Prima coniuge Susunna Károlyi de Nagy Károly sine fobole sublata , secundis fibi nuptiis iunxerat Catbarinan, Ioannis Sigismundi Brandeburgici electoris fororem: pupciasque regia plane pompa Catlouiae 1626. celebrauerat ; ad fponfam e tam illustri 1625 imperii domo consequendam caefaris potifli. mum opera, et interpositione vius fuit Beth, lenius , ad quod sibi praestandum vt eo ef, ficacius caesarem permoueret , vicissim fidem dederat , le apud Hungaros omni studio in id incubiturum, vt primogenitus caefaris fi. lius Ferdinandus III. in proximis anni 1625. 1625 comitiis, in regem Hungariae inauguraretur; neque ea in re fidem fefellit Betblenius, vt qni miffis Sopronium suo, prouincialium, que fuorum nomine legatis, vota caesaris quam cumulatißime expleuit, verum per id rursum non leuem nomini suo labem alpersit, cum nuptiaruin iplarum opporcunitate eo se flecti paffus fuit, vt coniuratorum in domum Austriacam imperii principum foederi acce. dere non dubitarit : perfidiam autem hanc foedo plane, ac Christiano principe prorsus indigno facinore cumulauit; nam vt eo maioribus viribus, certioreque fucceflus fpe 1 rem contra caesarem agere poffet , Sopbiun baflam Budensem modis omnibus eo pertrahere facegebat , vt is copias Ottomannicas (imperio fuo per Hungariam obnoxias in vnum contraheret, vnitisque fecum viribus 'caelarem aggrederetur; at cum Sophius inducias adhucdum durantes negaret line grauiffimo crimine ab fe infringi poffe: hominis Ottomanni vel Chriftianis ipfis in obferuanda pactorum fide constantia eo Betblenium ade. git, vt conficta áccufatione Bizantiuni trans milla innocentem laqueo 'praefocari, eidemque Murtezanem Bofiniae praefectum confi. liis suis fauentem furrogari impetrauerit, qui vt benefactori, cuius commendatione omnium maxime luerofam Hungariae praefecturam consecutus erat, gratum se exhiberet, con. tempta induciarum religione, valido cum ex. ercitu Betblenium postea adiuuit , caufae bel. lo eaedem, quae prius, praetendebantur, gentis libertates, et praerogaciuas minime ad ainussim obseruari : neque acatholicis facris plenum liberrimumque, vbi eis collibuillet, concedi religionis exercitium , verum troque hoc hamo paucos iam admodum ex Hungaris ad se attraxit Betblenius, plerique enim non Catholici modo, verum ipfi etiam acatholici hominem non tam gentis Hungaricae falutem, quam suas vnius vtilitates aucupantem deteftati, in caefaris fide conftantes perfeuerarunt. Praeterea copiarum caefarearum duces Wallensteinius , et Nicolaus Eszterházius fecunda vbique vfi fortuna, profligato cum Bohemis Mansfeldio , et Bethlenium et Murtezanem Budensem praefectum ad eas redegere angustias, vt honeftum vterque receptum bello praeoptauerit. Itaque tertio iam pax Posonii A. 1627. coaluit : 1627 qua quidem Betblenius impetrata dbi, here. dibusque suis arce, et dynastia Munkatsiensi ditior euasit , verum vna omnibus contra domum Auftriacam foederibus nuncium mittere debuit. Atque hoc denium tempore Hungariae a bello respirare licuit, non item Germaniae, vbi bellum paulo atrocius diuturniusque exarsit, neque enim fola iam religionis Protestantium causa agebatur ; nam cum suspicio effet Habsburgo Austriacum in Hispania, et Germania dominantem domum eo confilia sua dirigere, vt imperium Romano - Germanicum armis subiugatum, in monarchici regiminis formam redigeret, Galliae, Sueciae, Daniaeque reges ad deprimendam Auftriacorum potentiam, arctisfimami cum imperii principibus armorum focietatem iniere. Verum hoc etiam bello, quamuis difficil. limo, mira Numinis prouidentia, non vna vice triumphauit Ferdinandus II. neque tamen tricerinalis hujus incendii finem fpectare potuit, quod eius successor Ferdinandus III. celebri pace Westphalica anno 1648. restinxit (a). 1648 (*) Plura de hoc bello lege apud Kazi Histor. Hung. lib. III. et sequ. Keuenhüller. Annal. Ferdinandi P 3 Poft conclusam Polonii pacem, biennio tan. tummodo fuperftes Bethlenius improlis die 1629 XVI. Nouembris anno 1629. ex hac vita de ceflit. Vir insigni prorsus ingenio praeditus, |