Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

coelum oculis, ac manibus liberatori fuo vitam, et felicitatem a Deo deprecati funt; hoc fpectaculo, haud fcio, an Nicolaus Elz terházius aliud aliquod in vita fiue iucundius, fiue gloriofius habere potuerit. Ceterum bellum hoc haud diuturnum fuit, cum enim Bethlenius baffam Budenfem, qui cunctis per Hungariam Turcis fummo cum imperio praeerat, nequaquam inducere poffet, vt is durantibus adhuc vicennalibus cum Ferdinando induciis copias auxilio mitteret, fed neque Germaniae principes ftipulata prius et pecuniarum, et militum fubfidia praeftarent, ne tota belli moles in fe vnum deriuaretur, caefari demum pacem obtulit: con1624 fecta haec eft A. 1624. Viennae, iisdem

quibus ante Nicolsburgi, conditionibus, nifi quod Bethlenius refignato Oppolienfi, et Ratiborienfi ducatu, eius loco Bathoriani olim iuris arcem, dynaftiamque Etsediam in Hungaria (a) hereditario ad pofteros iure obtinuerit, vna autem fidem dederit, numquam fe rebellibus contra caefarem fuppetias da

tùrum.

(a) De hac arce vide Mathiae II. decreti IV. art.

S. IX.

Poftremum cum Bethlenio bellum pace termi

natur.

[ocr errors]

Sic tum bello finis impofitus fuit, non item
Bethlenii fiue inconftantiae, fiue potentiam,
opesque fuas e ruinis Hungariae augendi
cupiditati. Prima coniuge Sufanna Károlyi
de Nagy Károly fine fobole fublata, fecundis
fibi nuptiis iunxerat Catharinam, Ioannis
Sigismundi Brandeburgici electoris fororem:
nuptiasque regia plane pompa Catfouiae
1626. celebrauerat; ad fponfam e tam illuftri 1625
imperii domo confequendam caefaris potifli-
mum opera, et interpofitione vius fuit Beth
lenius, ad quod fibi praeftandum vt eo ef,
ficacius caefarem permoueret, viciffim fidem
dederat, fe apud Hungaros omni ftudio in
id incubiturum, vt primogenitus caefaris fi
lius Ferdinandus III. in proximis anni 1625, 1625
comitiis, in regem Hungariae inauguraretur;
neque ea in re fidem fefellit Bethlenius, vt
qui miffis Sopronium fuo, prouincialium,
que fuorum nomine legatis, vota caefaris
quam cumulatiflime expleuit, verum per id
rurfum non leuem nomini fuo labem afperfit,
cum nuptiarum ipfarum opportunitate eo fe
flecti paffus fuit, vt coniuratorum in domum
Auftriacam imperii principum foederi acce
dere non dubitarit: perfidiam autem hanc
foedo plane, ac Chriftiano principe prorfus
indigno facinore cumulauit; nam vt eo ma-
ioribus viribus, certioreque fucceffus fpe

[ocr errors]

rem contra caefarem agere poffet, Sophium balfam Budenfem modis omnibus eo pertrahere fatagebat, vt is copias Ottomannicas imperio fuo per Hungariam obnoxias in vnum contraheret, vnitisque fecum viribus caefarem aggrederetur; at cum Sophius inducias adhucdum durantes negaret fine grauiflimo crimine ab fe infringi poffe: hominis Ottomanni vel Chriftianis ipfis in obferuanda pactorum fide conftantia eo Betblenium ade git, vt conficta accufatione Bizantium trans milla innocentem laqueo praefocari, eidemque Murtezanem Boffniae praefectum confiliis fuis fauentem furrogari impetrauerit, qui vt benefactori, cuius commendatione omnium maxime lucrofam Hungariae praefecturam confecutus erat, gratum fe exhiberet, contempta induciarum religione, valido cum exércitu Bethlenium poftea adiuuit, caufae bello eaedem, quae prius, praetendebantur, gentis libertates > et praerogatiuas minime ad ainuffim obferuari: neque acatholicis facris plenum liberrimumque, vbi eis collibuiffet, concedi religionis exercitium, verum troque hoc hamo paucos iam admodum ex Hungaris ad fe attraxit Betblenius, plerique enim non Catholici modo, verum ipfi etiam acatholici hominem non tam gentis Hungaricae falutem, quam fuas vnius vtilitates aucupantem deteftati, in caefaris fide conftantes perfeuerarunt. Praeterea copiarum caefarearum duces Wallenfteinius, et Nicolaus Efzterházius fecunda vbique vfi fortuna, profligato cum Bohemis Mansfeldio, et

V

Bethlenium et Murtezanem Budenfem praefectum ad eas redegere anguftias, vt honeftum vterque receptum bello praeoptauerit. Itaque tertio iam pax Pofonii A. 1627. coaluit: 1627 qua quidem Bethlenius impetrata fibi, heredibusque fuis arce, et dynaftia Munkatsienfi ditior euafit, verum vna omnibus contra domum Auftriacam foederibus nuncium mittere debuit. Atque hoc demum tempore Hun gariae a bello refpirare licuit, non item Germaniae, vbi bellum paulo atrocius diuturniusque exarfit, neque enim fola iam religionis Proteftantium caufa agebatur; nam cum fufpicio effet Habsburgo-Auftriacam in Hifpania, et Germania dominantem domum eo confilia fua dirigere, vt imperium Romano - Germanicum armis fubiugatum, in monarchici regiminis formam redigeret, Galliae, Sueciae, Daniaeque reges ad deprimendam Auftriacorum potentiam, arctiffimam cum imperii principibus armorum focietatem iniere. Verum hoc etiam bello, quamuis difficillimo, mira Numinis prouidentia, non vna vice triumphauit Ferdinandus II. neque tamen tricennalis huius incendii finem fpectare potuit, quod eius fucceffor Ferdinandus III. celebri pace Weftphalica anno 1648. reftinxit (a). 1648

[ocr errors]

(4) Plura de hoc bello lege apud Kazi Hiftor. Hung. lib. III. et fequ. Keuenhüller Annal. Ferdinandi II. Tomo XII. Bougeant in hiftoria Gallice fcripta, ac in tribus voluminibus edita Parifiis A. 1727.

P 3

S. X.

Bethlenii mors, et memoria.

Poft conclufam Polonii pacem, biennio tantummodo fuperftes Bethlenius improlis die 1629 XVI. Nouembris anno 1629. ex hac vita deceffit. Vir infigni prorfus ingenio praeditus, ac ob politicam non minus, quam militarem prudentiam, inter primos, qui aliquando Tranfiluaniae praeerant, principes collocandus. Certe fubditos regendi artes illi optime perfpectas fuiffe, vel inde coniicias quod prouinciam perpetuis ante turbis, et feditionibus domefticis agitari folitam, per XVI. annos tranquille gubernauerit; libenter etiam hic loci commemoramus eximium illius ad populares fuos in omni literaturae genere excolendos ftudium, quod Martia fuorum ingenia ab otiofa vitae ratione, quae priuatarum factionum, coitionum, diflidiorum, ac turbarum in republica mater elle folet, ad amanda literarum ftudia traducere, ficque non folum iam armis gerendis idoneos formare, verum tales via fibi, fuccefforibusque parare cuperet, qui ea, quae ad falutem gentis procurandam quoquo modo faciunt, intelligant, ac cum ad fanctiorem reipublicae fenatum peruenerint, confilia rebus, et temporibus accommodata, maturaque deliberatione caftigata promant. Certe Bethlenius viros literatos nullo non tempore impenfe fouit, multosque ex eis e Germania in Tranffiluaniam euocauit, vt eorumdem o

« PreviousContinue »