Page images
PDF
EPUB

1

gnifici plane operis bafilicam coronidis loco adiecit. In hoc eodem loco nobilium conuictum, vt iam alibi meminimus, pauperibus adolefcentibus victum, et amictum praebiturum, magno et patriae, et religionis commodo excitauit; maximis haec omnia fumptibus cardinali Pazmano ftetiffe, nemo eft, qui in dubium reuocet, quae profecto in ea temporum iniquitate per eum praeftari potuiffe, etiamnum admiramur, fed enim ha bent hoc mentes ad magna natae, vt norint magnificentiam cum frugalitate coniungere, nihilque honeftius habeant, quam facultates, et opes moderata parfimonia comparatas in patriae vtilitatem, religionis incrementum ac vnde plurimum vtraque emolumenti ca pit, in literarum commodum generofe profundere. Hoc cum animo effent plerique poftea Hungariae antiftites, in memoratis et literarum, et religionis adminiculis affatim procurandis egregie cardinalem Pazmunum imitati funt, vt adeo mirum non fit, priftinam religionem apud Hungaros poftliminio caput fuftuliffe, atque multorum quotannis ad auita facra redeuntium acceffione, ad ean, quam hodie cernimus, amplitudinem peruenille (a). Haec hic loci commemorari oportuit, vt quorum laudabili parfimonia, atque munificentia tam religionis propagandae, quam literarum prouehendarum adminicula apud

nos

(a) Vide Kazi Hiftor, lib. II, pag. 131.

nos olim fubminiftrata, ftabilitaque fuerint, non ingrati intelligamus, vna autem bene ficii a maioribus noftris nobis praeftiti magnitudinem agnofcamus: quod cum in multis adhuc Germaniae, Galliae, Italiaeque gymnafiis adolefcentes ipfi, qui ftudiis vacare volunt, moderatoribus fuis ftipendia dependere cogantur, ficque egentiores multi, praeclaro licet ingenio praediti, nifi mecaenatum fubfidiis adiuuentur, ab audiendis praelectionibus maximo reipublicae literariae damno arceantur, apud nos in Hungaria euiuis liber ad fcholas publicas aditus pateat, omnigena rumque difciplinarum magiftri, maiorum noftrorum liberalitate perpetuo prouifi ftipendio, citra vllam mercedem, gratuitam quibusuis difcipulis praeftent operam.

$. XVI.

Caefar filium fuum primogenitum in Hungäa ria inaugurari procurat.

5

Lam inde a pace Nicolsburgi cum Bethlenio inita, animo voluebat caefar, qua ratione id apud Hungaros efficeret, vt primogenitum fuum Ferdinandum huius nominis III. fe adhuc viuente, in regem eligi, inaugurarique procuraret. Multi iam inde a Rudolphi imperatoris temporibus ab augufta domo Au

[blocks in formation]

ftriaca alienati, huic caefaris voluntati obftabant, id malentes, vt non prius, quam demortuo patre, de filio rege creando ageretur ad quod tempus fi res tota aliquando recideret, tantas procellas, tempeftatesque tum enafci poffe fagaciter praeuidebat caefar, vt domus Auftriaca illis opprimendis. impar, regni poffeffione decedere cogeretur. Quapropter vt prouidum futurorum principem, patremque decebat, expeditam filio ad folium viam praeparaturus, clam ita cum Bethlenio transegit, vt is fuos ad comitia Hungarica oratores mitteret, qui eius nomine Hungaros, ad fibi ea in re fauendum, permouere fatagerent. Mors Stanislai Thurzo 1625 palatini, calendis Maii A. 1625. demortui, accelerandis ex. lege comitiis occafionem praebuit (a), quae etiam ad diem VIII. Septembris e. a. Sopronium conuocata funt. Hic prima caefaris cura fuit, vt Nicolaum comitem Efzterházi, tum iudicem curiae, cuius conftantem in fe, auguftamque domum fidem multiplicibus argumentis exploratam habebat, ad fupremam palatini dignitatem promoueret; neque ea in re difficiles habuit regni ordines quamuis enim generis antiquitate, meritisque illuftres, ac diuerfarum religionum candidati quatuor pro recepto more propofiti fuerint, fine mora nihilominus omnium vota mira confenfione in Efxterbázium confpirarunt, quam fuam volun

(a) Decret, A. 1668. art, IIE,

tatem exquificis plane verborum formulis co mitiorum decreto praeter morem inferi voluere: (a) Primus, et ante omnes alios occurrit comes Nicolaus Efzterházi de Galantha;· sui ob luculenta, et plus quam euidentiffima erga fuam maieftatem, patriam dulciffimam; et nobiliffimam nationem Hungaricam merita, partumque per fe nomini, et familiae fplendo rem, iam pridem debitam palatinalis autoritatis, et eminentiae praerogatiuam communibus. votis, atque fuffragiis detulerunt, nil ambigentes, quin caefar talem; totque nominibus de boc inclito regno optime meritum, eo loco fit babiturus, quem conditio VII. coronationis tempore acceptata (b), declarat. Creato, quem Caefar optauerat, palatino, expedita iam erant omnia primus cardinalis Pazmanus cum in priuatis fermonibus, tum vero propalam in comitiis, Ferdinandi IL caefaris in Hungaros, qui feditioni nomen dederant, clementiam commemorauit, tum vero feditiones, bellaque domeftica, quae a morte caefaris interregni tempore merito timeri poterant, neruofa oratione explicuit, con clufit demum, non aliter malis his obuiari poffe, quam fi primogenitum caefaris filium quantocyus regem conftituerent, fine mora patri in folio fucceffurum: id cum Bethlenii quoque oratores nomine principis fui ma

(4) Decreti A. 1625. art. II. (6) Decret A. 1622. art. II.

R

[ocr errors]

iorem in modum Hungaris commendarent, ita plerorumque animi in partem caefaris inclinati funt, vt cum Efzterbázius palatinus eodem de argumento differere coepiffet, vniuerfi, qui aderant, vocem fuftulerint Ferdinando III. Hungariae regi vitam, felicitatemque precantes; id iam folum petebatur, vt is iureiurando interpofito caueret, fe XVII. capita ab ordinibus regni fibi propofita, conftanter poftea in regno, fideliterque obferuaturum (a); quod vbi die XXVII. Nouembris ab eo praeftitum fuiffet, paucis poft diebus allata ex arce Pofonienfi corona per cardinalem Pazmanum vnctus, coronatusque fuit. Habuit caefar poftea gratiam omnibus, qui in difficili eo negotio ad effectum deducendo fuam illi prae ceteris nauarunt operam, nominatim autem Nicolaum Efzterházi regni palatinum, in multiplicium meritorum praemium, perpetuum, comitem Frakno creauit, quo tempore arx illa fua cum ditione, quae iam inde ab Elifabethae, Ladislai pofthumi matris, temporibus ab Auftria pignoris titulo tenebatur, per. foluto Auftriacis per palatinum litro, non modo domus Efzterháziae iuribus, verum etiam fubinde Hungariae finibus poftliminio

de

(a) Decreti Ferdinandi III. A 1638. art. I. quae quidem conditiones eaedem funt cum illis, ad quas feruandas ipfe Ferdinandus II. femnet coronationis fuae tempore obftrinxerat, vt videre eft deereti A. 1622, art. H.

« PreviousContinue »