Ferdinandi III. temporibus per Hungariam diftributas, nouis aliquot legionibus auctas duce Montecuculo in regni limitibus excubare iuffit, quo fic Turcarum irruptionem tempeftiue prohiberet, vtque omnem Rákotzium in Hungariam vfque perfequendi occafionem eisdem tolleret, prouido fane confilio, Munkatsium, Regetzium, et reliquas Rákotziani iuris in Hungaria arces omnes per Germa nos milites occupari, infiderique voluit. Haec caefaris cautio grauiffimas Turcis iniecit fufpiciones, quafi caefar eo confilio id ageret, vt Rákotzio in principatum repofito Tranffiluania, a clientela Turcica abstracta, ad priftinam S. coronae Hungaricae fubiectionem reuocaretur. Hae Turcarum fufpiciones non mediocriter auctae funt per ea, quae deinceps in Tranfiluania agebantur. Achatius Bartsai, incertum, qua de caufa, a Turcis cuftodiae datus, poftquam recuperata libertate fibi, patriaeque redditus fuit, coepit patronorum fuorum fidei diffidere; cum aute multorum popularium animos a fe alienari, ac Ioanni Keményio viro bellicofo adhaerere cerneret, vt erat quietis, quam belli amantior, eo demum fe permoueri paf. fus fuit, vt, prouincialibus ab obedientiae fibi debitae lege folutis, principatum A. 1660 1660. in Keményium vltro trabftulerit. Hic vt dignitatem tueretur, miffis Bizantium legatis confirmari fe flagitauit: at cum porta Ottomannica mutationi huic, fe inconfulta factae, allentiri tergiuerfaretur, Keményius A. 1661 1661. Leopoldi caefaris, atque Hungariae

regis patrocinium implorauit, fancte pollici.. tus, fe vniuerfa cum gente in facrae coronae Hungaricae clientela, fide, atque obedientia perpetuo perfeueraturum, fi modo caefareis copiis aduerfus Turcas adiuuaretur. Leopoldus eam Tranffiluaniae in fidem recipiendae occafionem minime negligendam ratus, prolixe omnia addixit, moxque Montecuculo in mandatis dedit, vt quantum fpectata copiarum Germanicarum paucitate liceret, Keményio opem ferret, ante omnia autem aliquot Tranffiluaniae fortalitiis oppor tuno loco pofitis Germanicum militem praefidio imponeret, quem etiam in finem confentiente Keményio, Claudiopolis, Köuarinum, Déua, Fogarafium, Szamos-Viuarinum, pluraque alia munimenta per caefareos occupata funt. Haec caefaris agendi ratio cum vehementer Turcis difpliceret, Bartsaium in arce fua Görgenyienfi priuatam agentem vitam in fpem recuperandi principacus erigere, ac opportunorum auxiliorum pollicitatione ad bellum Keményio inferendum excitare funt connifi; occulta haec confilia vbi Keményius didicit, ad perfonae, dignitatisque fuae fecuritatem plurimum intereffe putauit, vt ae mulum nouas, daturum turbas e medio tolleret, ac reapfe Bartsaium fub amicitiae fpecie ad familiare colloquium prope pagum Ké pás euocatum, per immiffos fatellites immitem in modum die XII. Maii A. 1661. ob- 166i truncari, germanum vero illius Andream Fogarafinum abftractum laqueo praefocari curauit. Hunc habuit exitum princeps Bar

tsaius, fato meliore dignus, qui fi ab aemu lorum impetitionibus, factionibusque domefticis femet extricare potuiflet, vt erat clementi, excelfoque animo, Tranffiluaniam magna cum laude in pace gubernaturus fuiffet. Bartsaii caede Bizantium perlata, ac in diuano propofita, omnium purpuratorum fententia fuit, totis viribus prohibere, ne Ioannes Keményius caelari clientela obftrictus in principatu fe fe conftabiliret, quodfi id negligeretur, porta Ottomannica Tranf filuaniae dominatu in perpetuum exueretur: Aid enim, vt alibi meminimus, dudum iam in diuano fancitum erat, ne idmodi principem Tranffiluanis imperare paterentur, qui cum caefare, qua Hungariae rege, amicitian coleret. Leopoldus autem maiorum fuorum imitatione, in eo fibi elaborandum putauit, vt princeps primum, tum vero vniuerfa Tranffiluania ad S. coronae Hungaricae clien telam, et obfequium poftliminio reduceretur. Itaque Turcae priusquam caefareus exercitus nouis legionum Germanicarum acceffio. nibus in immenfum augeretur, confilia fua effectui daturi, Ali baffam numerofo inftru1661 ctum exercitu ineunte autumno A. 16616 in Tranffiluaniam irrumpere iuffere, qui exuto, exautoratoque Keményio alium principem eligi procuraret. Plenam difcriminis dignitatem cum magnates plerique, per Ali bassam euocati, deprecati fuiffent, Saxonum potif fimum commendatione Michael Apafi princeps per Turcas declaratus die XX. Nouembris e. a. folenni ritu inauguratus fuit. Cer

1

tatum poftea fuit Apafium inter Turcicis, et Keményium caefareis adiutos auxiliis. At quia Montecuculus, parte copiarum per Hungariae praefidia diftributa, adeo exiguum in caftris habebat militem, vt falua regni Hungarici finium fecuritate, non plus ter mille equitibus Keményio fuppetias mittere potu erit; Turcae autem Tranffiluaniam in obfequio retinere certi, totis viribus rem fuam agebant; Keményius die XXIII. Ianuarii A. 1662. prope paguniNagy-fzölös hoftium mul- 1662 titudine obrutus, ac in fuga per equos contritus occubuit. Cuius caput, a reliquo corpore recifum, Apafius in fignum victoriae ad fultanum transmifit; fublato hunc in modum aemulo liber Apafius, miffis Viennam oratoribus, orabat caefarem, vt ad lites omnes cum Turcis praecidendas, bellique certo cer tius fecuturi fomitem exftinguendum, Germanicas copias e Tranffiluaniae praefidiis quan tocyus educeret. Caefar ex aduerfo per Franeiscum Szent-Györgyium Vacienfem epifcopum legatum fuum maiorem in modum Apafio autor fuit, vt, diffuta fenfim Turcica fo cietate intimam fecum iniret amicitiam: quod cum Kutzukius baffa, Turcicus apud Tranfiluanos minifter, in omnia noui principis, prouincialiumque confilia intentus fubodoratus fuiffet, legatum caefareum aduer fus iura gentium Temesuarinum abripi iuflit, vbi etiam vir clariffimus in, carceris fqualo re paulo poft vitam pofuit: Apafio vero nomine fultani, omne literarum, confiliorumque cum caefare commercium feuere inter

A

dictum fuit. Atque haec Viennenfis, et Bizantinae aularum circa

lia, atque molimina anffituaniam confi.

bello, quod paulo poft

erupit, occafionem dedere. Turcae enim caelarem ad educendas e Tranffiluaniae praefidiis, atque limitibus copias vel inuitum adacturi, iam tum in fanctiore fuo confilio bellum in Hungariae vifcera transferre decreuerant: vt autem Viennenfis aulae miniftros incautos fallerent, caefareo Bizantii oratori certiffimam prorogandarum in plures annos induciarum fpem fecerunt, cuius literis, et nunciis vfque adeo delufus fuic praecipuus tum Leopoldi minifter Lobkouitzius, vt quamuis Montecuculus et noua militum fupplementa, et neceffarium belli apparatum idemtidem vrferit, nil tamen minus, quam de apparando bello Viennae cogitatum fuerit.

S. IV.

Diffidia domeftica fopita potius, quam exftincta.

Ad hanc in bello apparando lentitudinem accedebant non leuia regnicolas inter, ac caefarem diffidia, externi potiffimum militis caufa fufcitata: cum caefar Turcas in Tranffiluania pro libidine cuncta agere videret, de Hungariae falute follicitus tantum abeft