1 1 ipfis belli foribus difcedere voluerint, nifi grauior alia ratio Hungaros ad id confilii pertraxiffet. Erat nempe incredibile prorfus apud Hungaros ea aetate gloriae, famaeque bellica virtute comparandae ftudium: partim e propriarum virium confidentia partim ex aemulatione ortum: communis tum domi obtinuerat opinio ad Ottomannos ex Hungaria penitus profligandos, citra exte rarum copiarum fubfidium, folos Hungaros, Dalmatas, et Croatas fufficere, modo proprio fibi more, et inftituto, ac fub gentis fuae ducum aufpiciis bellum gerere finerentur; quapropter et ab expeditionis, et a victoriae communione exterarum nationum auxilia excludi voluere; aegre alioquin fe rebant, id vulgo ferri quod non omnis iam Hungaria Turcicam fubierit feruitutem, Germanicarum potiffimum copiarum, ducumque virtuti effe adfcribendum. Cum igitur patriae non modo fortiter propugnatae, ve rum etiam propitio coelo, a iugo Turcico certo certius eliberandae gloriam fibi foli vindicatam cuperet geus Hungara, nemini iam mirum videri debet, externarum copiarum e regnò emigrationem tanta animorum contentione, tamque conftanter fuiffe poftulatum. Ne quis autem haec ingenio noftro comminifci nos puter, teftem omni exceptione maiorem proferimus Nicolaum comitem a Zrinio, fortiffimum illius aeui heroem, qui in tricennali bello Germanico maximis fub ducibus fcientiam militarem condidicerat multiplicibusque aduerfus Gallos, et Suecos praeliis perpolinerat, domi autem pro Dalmatiae, Croatiaeque bani munere tam illu-. ftria et peritiae militaris, et fortitudinis ediderat documenta, vt Ottomanni, vel nomine eius audito, terrore corriperentur (a). Hic igitur communem eam populárium fui. temporis opinionem elegante libello Hunga rice conferipto ad pofterorum memoriam transmifit: (b) multis, grauibusque rationibus in medium adductis ibidem oftendere nititur, Hungariae, vt vt tum attrita, oppreffaque erat, vires, citra externarum fuppetiarum adminicula ad Ottomaunos e regno eiiciendos, fatis fuperque fufficere, modo o mnes, et finguli excuffo torpore, fincera erga patriam caritate accenfi, vnanimi voluntate in opus tam grande confpirent: vt enim heroi fortiffimo res patriae, populariumque fuorum ftudia optime fuere perfpecta, militari plane libertate conqueritur, aeui fui Hungaros a prifca maiorum fuorum virtute vfque adeo iam defeciffe, vt nil fere praeter idioma cum his commune haberent am (a) Nicolaus Zrinius in heroicaé virtutis fuae prae plius (a). Quapropter pro eo, quo ad liberandam e diuturna feruitute fua patriam fe rebatur, zelo in id toto opufculo incubuit vt popularibus fuis ea fuggereret media, quae fi amplecti vellent, debellandis Chriftiani no, minis hoftibus breui temporis interuallo pa res euaderent: confilia haec, quia a clariffimo, peritiffimoque belliduce, cui et res patriae, et Turcarum vires optime exploratae effe debebant, funt profecta, in lectoris idmodi mercium curiofi gratiam, fumma fide, compendio hic explicanda exiftimamus: autor itaque fuit popularibus fuis Zrinius, vt praeter confiniarium militem, pro recepto tun more e regis aerario alendum, alias infuper ftabiles copias confcriberent, quibus arma, annona, ac ftara ftipendia non ex aerario regio, fed ex regni ordinum liberalitate, et munificentia praeberentur: quod nouum onus, vt leuius ferre poffint, luxum qui iam tum apud fummos, et infimos inualuerat, apud primores cumprimis corrigendum fuafit, vt eorum exemplo, et imitatio (4) Verba funt Zrinyii. Ollyan mefzfze eftünk mi moffani Magyarok a régiektől, hogy ha elö jönének mostan a' más Világról azok a' ini vitéz Eleink, fem ini; fem ök minket meg-nem ismérnének, mert nyelvünköú, fzólláfunkon kivül, mivel hafonlithattyuk magunkat azokhoz? Ugy hogy bizonyára mondhatnák nékünk: Vox quidem vox Iacob, manus autem,manus Efau. Tsúfsága lectünk a' mni nemzetünknek és inagunknak, Ellenségeinknek pedig, valaki valahonnan jó reánk, prédájává. - ne, inferiores quoque ad temperantiam in victu, cultuque corporis fectandam pertrahantur: nacionalis huius militiae numerum pro rerum, temporumque adiunctis augendum minuendumue elle: pacis tempore, vt minimum IV. mille pedites, equites autem VIII. mille, cum belli metus effet, duplum, horum conftanter per regnicolas ali, ac fub fignis cenferi oportere. Equites peditibus potiores effe voluit Zrinius propterea, quod Turcis tunc per Hungariam fparfis, nec fatis femper religiofe inducias colentibus, illi celerius eo, quo opus effet, aduolare, laborantibusque opem ferre poffint, quam pedites. Ab'illuftri hac militia domeftica prae. datores, fures, feditiofos, facinorofos, ac a vitae licentia notatos homines in perpetuum arcendos, ex aduerfo autem tirones idoneos magno cum delectu autorandos effe, maiorem in modum commendauit Zrinius: tiro nes autem hos minime in otio relinquendos, fed Romanorum imitatione a prima adolefcentia in armis, et laboribus continuo exercendos, feueraeque difciplinae militari affues faciendos effe; neque enim victoriam a copiarum multitudine, fed virtute, peritiaque pugnandi pendere, quemadmodum conftat Alexandrum M. cum exigua Macedonum probe in armis excultorum manu, innumerabi les hoftium copias debellaffe, id ipfum Hungaros, vbi difciplinam, et artem militarem fibi familiarem fecerint, fibi de Turcis aliquando polliceri poffe. Quapropter cum fato quodam euenerit, vt clariffimis ducibus, qui Bohemico, Bethlenianoque bello floruerant, iam demortuis, vix quisquam fcientiae militaris peritus Zrinii iudicio domi reperiretur, exteros militares praefectos quam plurimos oblato liberaliori ftipendio accerfendos elle, a quibus tirones domefti ci ad artem militarem, melioremque pugnándi rationem follicite inftituantur: porro exteros inter, ob fidem, animi conftantiam laborum tolerantiam, ac fcientiae hilitaris peritiam ceteris populis omnibus e Scotia oriundos antetulit Zrinius; ab his commendauit Heluetos, Belgas, Italos, ac Germanos denique, non tamen e vicinis Hungariae prouinciis, fed ex imperio Romano-Germanico accitos. Quod ad difciplinam militarem attinet, huius leges maturo, confilio, et vnanimi ordinum regni affenfu dictandas, fanciendasue effe, quae toti militiae Hungaricae fint communes, et maximo cum rigore deinceps obferuentur. Haec fi in effectum deducere placeat, abunde Hungariae fecurirati profpectum iri, nam praeter regias confiniarias copias, bello iniminente, quatuor fupra viginti millia Hungarorum difciplina, arteque militari infignium in promptu futura: vnde illud etiam non leue commodum enafcetur, vt cum generalis infurrectio per fingulos comitatus imperata fuerit, delecti e nationali militia et gregarii, et praefecti militares, fingulis infurgentium turmis admifceantur, paucarum hebdomadarum fpatio nouos commilitones fuos rem militarem edoctori. His rite conftitutis, fi infuper ido neo |