Page images
PDF
EPUB

peftatem, quam vt eam tam cito viribus fuis poffet diffipare, rurfum primorum Hun gariae, ac nominatim Toannis Gubaflotzii Vacienfis epifcopi, viri et probi, et docti de motibus Hungariae fedandis opinionem exquifiuit. Hic datis die XXII. Ianuarii A. 1678. literis refpondit, ac eadem fere, quae 1678 biennio abhinc in conuentu Viennenfi proceres Hungari fuggefferant, repetiit (a). Sed et tum aulae caefareae cancellarius pronum iam ad clementiam Leopoldi animum a fequendis Hungarorum confiliis auertit, dum denique caefar ipfe, vt paulo inferius narraturi fumus, neceffitati parendum putauit.

§. XIV.

Tökölianae feditionis origo, et progreffus

Vt feceffio Tököliana clarius intelligeretur, iuuat eam paulo altius repèrere. Fuit Eme ricus comes Tököli patre Stephano Tököli de Kézmárk viro admodum locuplete, matre autem Maria Gyulafi de Rátót, Samuelis Gyulafi, et Annae Bethlen de Iktár filia in lucem editus. Patre Stephano praecipuo Veffelenyianae coniurationis capite A. 1670. 1670

(a) Vide Kazi Hift. Hung. Tom. III. lib. XII. pag. 260.

e viuis fublato, pueritiam egreffus Emeri cus fuga in Tranffiluaniam euafit, vbi caftro Vaida Hunyad cum ampliffima dynaftia, et opimis aliis latifundiis, partim a matre Gyulafia, partim a Francisco Rédei teftamento fibi legatis potiebatur, cumque interea in Hungariam citatus, caefari parere detrectaf. fet, cuncta eius bona, in Hungaria fita, fifco fuere addicta. Adolefcentem ingenio prom ptum cum ceteris Hungaris exulibus beneuole admodum habuit princeps Apafius et fponte fua, et Ludouici XIV. regis Galliae commendatione, qui vt domus Auftriacae vires diftraheret, turbas Hungariae ftudiofe alere, augereque non definebat. Certe huic potiffimum Tököliana feceffio fua debet et in itia, et incrementa, nam et ingentem pecuniae vim Tökölianis fubminiftrabat, et Toannem Sobiefzki Poloniae regem, marchionis Bethunii legati fui opera eo adduxit, vt is non contemnendis militum fuppetiis factiofos aliquamdiu adiutum iuerit, demum praeter vfitatum antea morem, in Tranffiluaniam quoque ad Apafium principem oratorem mifit, traductoque ad partes fuas Michaele Teleki, praecipuo tum aulae Tranffiluanicae adminiftro, id perfecit, vt Apafius contra datam olim fidem copias fuas coniuratis coniunxerit (a). Sic cùm effent res comparatae, bellum

(a) Habuit Ludouico XIV.gratiamTökölius, cum nuinmos cudi qutauit, qui aduerfa parte hanc referebant epigraphen: Ludouicus XIV rex Galliac, auerla vero: Protector, et patronus regni Hungariae.

bellum per plures annos iam Michale Telekio, iam Stephano Veffelényio ductoribus in Hungaria geftum fuit, dum denique tota illius adminiftrandi moles A. 1678. Tökölio 1678 commiffa fuit, qui, adductis fecum e Tranf filuania vicenis armatorum millibus, feruentem iam tum feditione fuperiorem Hungariam inundauit, crefcenteque in dies coniuratorum numero, montanas Hungariae ciuitates, atque aurarias omnes caefari eripuit.

Quis caedes, populationes, aedium facrarum fpoliationes, ceteraque eo tumultu patrata enumeret? neque enim tantus erat caefarearum copiarum in Hungaria numerus, vt Tökölianis poffet refiftere, ac in id folum caefareis ducibus incumbendum fuit, vt praecipua regni fortalitia, valido militum praefidio communita, in poteftate retinerent. Vnum erat in votis Tökölio, vt Helenae Zriniae, Petri Zrinii filiae, quam Franciscus I. Rákotzius in ipfo aetatis flore A: 1676. 1676 fublatus gemina cum fobole, cognomine videlicet filio Francisco JI. et Iuliana filia viduam reliquerat, nuptiis potiretur. Captus erat impotens fui iuuenis et ingenio, et ra ra adolefcentis matronae forma, ac praeterea immenfis Rákotzianae domus opibus, atque thefauris inhiabat, quos, tutelae fpecie occupatos, in ciuilis belli vfum conuerteret. Atque hac de caufa nuptiis his fe fe oppofuit caefar, ipfa etiam demortui Francisci Rákóczi genitrix Sophia Báthori, mulier aeuo fuo praeftantiffima, multumque Caefari aeftimata nurum quoad vixit, ab Z

PALMA P. III.

ineundo eo connubio efficaciter prohibuit importunumque illum procum machinis bel licis non raro a Munkatsini moenibus remouit. Ceterum caefar, etfi molitiones Tökölii principio contempferat, poftquam tamen ferociffimi iuuenis potentiam vltra modum in. creuiffe vidit, honeftiffimis conditionibus oblatis, eumdem ad quietem, er obfequium reuocare ftuduit: verum quia Tökölius non publica patriae commoda, fed priuata fua prae oculis habuit, Gallorumque, atque Turcarum promiffis fretus, Hungariae prin cipatum fpe iam deuorauerat, omnia cae faris, et proborum virorum ftudia in irritum abiuere.

"

$. XV.

Quies regno reftituitur per comitia Sopronienfia. Caefar tam multiplices infelicis Hungariae tragoedias pertaefus, exulantisque tot annorum interuallo tranquillitatis reuocandae cupidus, Hungariae procerum, generalia regni comitia fuadentium, votis demum fubfcripfit, eademque ad diem XXVIII. Aprilis anni 1681 1681. Sopronium indixit. Omnes, et finguli regni ordines, ne Tökölio quidem excepto, eodem euocati funt, oblatis etiam fi qui comparere aliter vererentur falui conductus literis, data infuper poteftate, libere fuam cuique promendi fententiam, ido

.

neaque ad pacem toti Hungariae poftliminio reftituendam remedia communibus confiliis praefcribenda. Confluxere ex omnibus prouinciis regni ordines opinione plures, vt pene vnus e primoribus defideraretur Tokolius, necquicquam, vt libere veniret, per literas faepius rogatus. Poft diuturnas, vt pronum eft arbitrari, octo menfium difceptationes, quid demum ad domefticos motus fopiendos, finceramque caput inter, et membra vnionem reuocandam; eo rerum articulo faciendum cenfuerint patres, e cómitiorum conftitutionibus licet intelligere. Nos paucas folüm ex his, quae ad praefens inftitutum faciunt, commemorabimus. Ante omnia Paulo C. Efzterházi de Galantha po tioribus votis palatinatum adepto, atque fic praecipua hac dignitate priftinae iurisdictioni reftituta, non folum gubernatoris, verum etiam locuintenentis regni magiftratus in perpetuum eft abolitus (a). Dalmatiae, quoque, et Croatiae banus Nicolaus C. Erdödi poteftatem omnem muneri fuo propriam recepit (b). Sancitum, vt regni ordinum iura, praerogatiuae, diuorum regum diplomati bus ftabilitae, ac ipfius etiam Leopoldi cae faris decretis innouatae in integrum reponantur (c). Omnibus ad fidem, et obfequi. um redeuntibus, etiam actu exulantibus,

[merged small][ocr errors][merged small]
« PreviousContinue »