iuria,

ris, quam politica, et oeconomica in regno procuraretur, vt adeo multa ad eum diem perperam non fine multorum priuatorum inet communi patriae damno acta fu erint, clariffimi quique viri delecti funt, qui cum nominandis à caefare commiffariis con. fiderent, mutuisque confultationibus nouum militare, politicum, et oeconomicum fifte ma elaborarent, in proximis regni comitiis exhibendum (a). Quamuis hac quoque oc cafione pro regni, eiusdemque finium defenfione infurrectionem vltro obtulerint Hungari,longo tamen vfu edocti, clare iam fentire incipiebant, per folam infurrectionem non fatis patriae fecuritati profpectum effe, ac idcirco ftabilis legionariae tam Hungaricae quam Germanicae militiae,iufto numero in Hungaria alendae, neceffitatem agnouere, ne itaque fua milici huic deeffent ftipendia,tributumftabiliter deinceps dependendum toti regno impofitum fuit. Quod militaris tributi onus vt ex aequo diuidi poffet, fancitum eft, vt vniuerfum regnum in fuos circulos diuifum con'fcriberetur, atque ne fraudi, vel fauori locus effet, delecti vnius circuli magiftratus alterum circulum iuxta ideam iisdem in co mitiis probatam confcriberent (b). Ne deni que miles in falutem patriae excubans grauis, moleftusque regnicolis fieret, eiusdem licen tia certis legibus coercita, atque illud nomi

natim cautum, ne in nobilium curiis, caftel lis, et arcibus, parochorum, aliorumue beneficiatorum aedibus, aut fcholis hofpitium caperet (a). Turcis duorum prope feculorum interuallo in Hungaria dominantibus, multae illuftres olim familiae temporum iniquitate auitis bonis fuis fpoliatae erant, multi ex aduerfo feu Turcarum conniuentia, feu vi, aut dolo aliena rapuerant: illos, eiectis iam ex Hungaria Turcis, in integrum poftliminio reftitui, hos autem rebus non fuis deturbari, et Carolo caefari, et comitiis quam aequiffimum videbatur. Quem in finem tribunal ex Hungaris conftans iudicibus, quod commiffionem Neoaquifticam appellare placuit, Pofonii, Caffouiae, et Zagrabiae conftitutum fuit, cuius muneris erat, poffeffionum in quaeftionem vocatarum iura, titulosque dif cutere. Qui ius fuum argumentis lege praefcriptis demonftraffet, auita bona recuperabat, ea tamen conditione, vt partem aliquam fumtuum, quos augufta domus Auftriaca in bellum Turcicam profuderat, perfoluta aera rio caefareo determinata pecuniae fumma, farciret, quo fic immenfo aere alieno, quod tam diuturni belli feliciter gefti caufa contrahi oportuerat, fenfim femet aula Viennenfis expediret (b). Pro teftatorum, heredum, aut legatariorum fecuritate, variis iuris communis foleunitatibus, quae multis litibus oc

(a) Art. XLIII.

(b) Art. X.

cafionem praebuerant, antiquatis, fancitum, vt ad valorem teftamenti fatis effet, fi illud teftator, et quinque teftes per eum requifiti, infimul praefentes, nobilitari tamen, aut aequipollenti praerogatiua gaudentes, vel in cafu neceffitatis alii etiam honeftae conditionis, fubfcriptione fua, et figillis corroborarent, ac nonnifi teftatoris, fcripturae ignari, vices fextus teftis pariter requifitus et praefens obiret. Ad codicilli autem folennitatem nonnifi tres teftes fufficerent fublata infuper ad valorem teftamenti requifita iure communi heredis inftituendi nećeffitas. Statutum praeterea, vt priuilegiata teftamenta, vt funt: ad legata pia, inter li beros, apud milites, aut tempore peftis condita valerent, fi vel propria teftantis manu fcripta, et fubfcripta, vel nuncupatiua coram duobus teftibus facta fint. De cetero teftamenta in locis authenticis, vt funt capitula, conuentus, iudices regni ordinarii &c. condi folita priftino fuo in vigore funt relicta (a). Vt impia exaggeratarum foenerationum licentia coerceretur, fub capitalis fummae amiflione interdictum, plus quam fex a centum cenfus nomine, aut exigere, aut oblatum admittere (b). Cancellariae Hungaricae autoritas. vfitatis antea commiffionibus omnibus, quae ad faciliorem diuerfarum materiarum pertractationem inftitutae erant,

penitus abolitis, perpetuam his comitiis ftabilitatem obtinuit, non fecus, ac camera regia Hungarica, quae vt eo maiori cum aerarii regii vtilitate, bona coronae, vniuerfosque prouentus regios deinceps poffet procu rare, et caefari, et comitiis placuit introductum, obferuatumque fub Leopoldo caefare fiftema oeconomicum abolere , quapropter peculiaribus adminiftrationibus cameralibus quae Budae, Efzekini, Aradini, Szegedini pluribusque aliis in locis collocatae erant, publica conftitutione fublatis, vniuerfa res oeconomica camerae regiae moderationi, iu- · risdictioni, adminiftrationique eft concredi ta (a). Porro cum Rákotziani confoederati non vna vice vrferint, vt cancellarius aulicus Hungaricus alternis vicibus tam e facro, quam e feculari ordine nominaretur, idipfumque pace Szathmarinenfi cautum fuerit, fub hoc tempus poft longam annorum feriem primus e feculari ordine ad munus hoc euectus fuit C. Nicolaus Illésházi. Demum nequid ad publicum regni commodum inftitutum praetereamus, veredariae ftationes 1681 iam A. 1681. per Leopoldum caefarem introduci coeptae, noua conftitutione confirmatae funt. Quo autem et itinerantium, et rerum, ac literarum fecuritati eo amplius profpicere tur, fapienter decretum, ne veredariae ftationes aliis, quam poffeffionatis regni nobilibus, deinceps conferantur (b).

S. III.

Nonnulla in re ecclefiaftica decreta.

Res ecclefiafticas et fub Turcarum dominatu, et poftremo ciuili bello non mediocriter conuulfas peculiari ftudio complexus Carolus, vt honorifici illius tituli, quo Diuus Stephanus fucceffores fuos Hungariae reges exornatos, obftrictosque effe voluit (a), Summi videlicet ecclefiarum Dei in apoftolico boc regno patroni officia ad amuffim exple ret, folenne illud votum, quo fe A. 1693. 1693 propalam in bafilica Diui Stephani ad auitam religionem orthodoxam priftinae dignitati reftituendam, ad ecclefias fub Ottomannica feruitute defolatas, aut penitus euerfas reftau❤ randas, ad congruam fubfiftentiam parochis, animarumque curatoribus fubminiftrandam ad priftina denique iura poffeffionaria fub Turcis amiffa praelatis reddenda, Leopoldus M, obligauerat (b), fe primo quoque tempore foluturum fidem dedit. Quem in finem cetera inter decreuit, vt tam ecclefiaftici, quam religiofi, obtenta prius a fe venia, fua, ecolefiarumque fibi creditarum bona, feu in fifcum, feu ad priuatorum manus iniquitate temporum deuoluta, via iuris poffint vindi

(a) Decret. S Stephani lib. II. cap. I. et Tripart. part. 1. tit. XI.

(b) Timon in epitomne chronol. ad annum 1693: