Page images
PDF
EPUB

filium adhiberi, fe infeiis, inconfultisue imandata pleraque in Hungariam expediri: querimoniae hae fingulis propemodum in comitiis repetitae non ante defierunt, quam poftquam communi ordinum regni voto, et caefaris autoritate dicafterium hoc perpetuitatem obtinuit. Mens quidem iam tum erat caefaris, vt illud in regni Hungarici centro, Budae collocaretur, at cum tot illuftribus fenatus huius membris commode capiendis opportuna ibidem adhuc deeffent hofpitia, dum ea pararentur, Pofonii interea fubfiftere iuffus fuerat, verum quod tum in effectum dari non poterat, feliciter iam perfecit, gentisque Hungaricae vota cumulate expleuit Iofephus II. auguftus rex nofter, qui dum 1784 haec fcriberemus A. 1784. confilium, et ca. meram regiam cum fuprema per Hungariam armorum praefectura Pofonio Budam tranftulit. In fenatum hunc lecti fuere praelati, magnates, et nobiles e diuerfis vaftiffimi re gni plagis acciti duo fupra viginti, qui praefide palatino, aut iudice curiae, regi fuo in moderanda Hungaria fint a confiliis ea lege, vt fenatores ad minimum duodecim conftanter praefentes adeffent, quorum confilia, vt rerum temporumue adiunctis effent accommodata, comitatibus, ciuitatibusque regiis lege publica impofitum, vt fideles, exactasque fingulis de negotiis informationes ftatis temporibus eo fubmitterent: quo fic fummi hi viri cunctis de rebus certiòres redditi, et malis mature profpicere, et ea, quae ad communem felicitatem faciunt, efficacius pof

fint promouere. Ne fua principi huic dicafterio deeffet autoritas, fancitum, vt a nullo alio tribunali aulico, fed a folo rege dependeat, fuas huic opiniones fcripto fubmittat, et fcripto pariter ab eodem refponfa accipiat: quae femel potioribus votis in fenatu hoc decreta effent, nemini immutare liceat: eius fidei, integritatique commiffa eft legum patriarum cuftodia, et accurata conftitutionum in publicis regni comitiis perlatarum obferuantia per vniuerfum regnum procuranda: illi denique tota rei politicae per Hungaricas ditiones adminiftratio cum poteftate concredita, vt hic praecipuus effet canalis, per quem fummus imperans toti corpori vigorem, falutemque infpiraret (a). Porro cum recta totius regni gubernatio ab accurata partium fingularum adminiftratione pendeat, comitatuum magiftratibus oppor tunae leges, praefertim de negotiorum fibi creditorum fideli pertractatione, de recto ordine, difciplinaque cuftodienda, de fua cuiuis fecuritate, iuftitiaque praestanda, de infima plebe, cui publicorum tributorum onus ferendum incumbit, aduerfus cuiusuis oppreffionem tuenda, de generalium congre gationum celebrandarum ratione, et rerum illic conclufarum autoritate, ac de idoneorum denique virorum ad publica comitatus munia obeunda delectu, funt praefcriptae ;

(a) Caroli VI. decret. II. art, XCVII. XCVIII. CI. CII. CVI et CXII,

poftremum hoc ad veterem morem reuocari placuit: vt nempe procomitis, iudicis nobilium, aliique magiftratus non aliis, quam nobilibus, ingenio, et doctrina confpicuis, ab omni partium, priuati commodi, auc lucri ftudio alienis, nulli clientela obnoxiis, ac copiofa denique re familiari prae ceteris locupletibus crederentur, quo fic eo maiore cum libertate munus fuum obire, fummi imperantis mandata executioni dare, ius denique, ac iuftitiam fummis aeque, ac infimis fpe, metuque fepofito, poffint adminiftrare. Vt autem ea, quae comitatibus praecepta, creditaque funt, eo diligentius, accuratiusque peragerentur, quemadmodum a D. Stephano inftitutum, pluribusque feculis apud Hungaros vfitatum erat, fupremi comites, nifi cum publicis regis, regnique muneribus auocantur, fuis in comitatibus ftabile domicilium figere, magiftratus comitatenfes confiliis fuis in commune bonum dirigere, resque omnes per fe ipfos moderari iuffi funt (a). His omnibus ad rectam totius regni gubernationem fumma cum prudentia, fapientiaque difpofitis, quodfi grauiffimorum negotiorum caufa generalia comitia aliquando celebrari oporteret, in his deliberandi, mentemque fuam omni cum moderatione promen. di ratio defcripta, omnisque de priuatis fingulorum negotiis difceptatio interdicta; ne autem diuturnior domo abfentia multis, prae

(a) Deereti cit. art. XVIII, LVI. LVHI. et LXXIII.

fertim egentioribus, grauis, moleftaque accideret, fapienter perlatum, ne comitia, nifi maximis de caufis, atque ex principis voluntate, vltra bimeftre protraherentur (a). Quo tam principis, quam priuatorum faluti, fecuritatique profpiceretur, neque vlli fpes impunitatis ad crimina ciuili praefertim focietati noxia perpetranda, audaciam praeberet, nobilibus non minus, quam ignobilibus idmodi criminum reis grauiffimae poenae funt conftitutae (b). His iisdem in comitiis cum ordines regni clare perfpicerent, Hungaricae gentis futuram felicitatem, et gloriam, a recta iuuentutis inftitutione pendere, partem hanc peculiari ftudio fibi curandam exiftimauere. Negotium itaque datum comitatuum magiftratibus, vt diligenter inuigilent, num a tutoribus pupilli, a parentibus autem filii, nobili loco nati, debitam, generique fuo conuenientem accipiant inftitutionem. Caefar vero maiorem in modum rogatus fuit, vt quemadmodum fuperioribus iam comitiis pías fundationes omnes fibi, qua regi apoftolico, fubiecerat, ita peculiari prorfus cura conuictus, pia multorum munificentia in nobilis, egentioris praefertim, iuuentutis commodum erectos, profequeretur, foliciteque infpici iuberet, num piae fundatorum menti iuuentutis in iisdem inftitutio refpondeat, quae cura fpeciatim confilio re

(a) Ibidem art. VII.

(6) Ibidem art IX. X. XI. et XII.

gio demandata fuit. Porro cum reftituta haud ita pridem Hungariae pace in nafcente tum domi republica literaria, praeter manfuetiores literas, nonnifi theologia, philofophia, et patrium ius confuetudinarium traderetur, comitiorum patres fupplices fuere caefari, vt aliarum quoque difciplinarum tam ciuili, quam militari ordini neceffariarum, ac omnium denique feientiarum, in celebrioribus Europae vniuerfitatibus explicari folitarum, magiftros conftitueret,, quorum ductu gens Hungara, armis fere ad eum diem dedita eruditionis etiam gloriam aliquando confe queretur. Ea res mirifice placuit caefari atque idcirco ordinibus regni praecepit, vt communicatis inuicem confiliis, defideratarum difciplinarum in Hungariam introducendarum, cathedrarumque ftabiliendarum mo. dum, rationemque diligenter defcriberent, ac fubinde confilii fui regii iudicio fubmitterent. Quid poftea pro re literaria ad fummum florem in Hungaria deducenda excogitatum, elaboratumque fuerit, nobis non conftat. Ceterum ne iuuentus nobilis ea, -quae in conuictibus, aut fcholis publicis vti liter didicerat, domeftico in otio peffumdaret, ac inftitutionem, quam optimam a moderatoribus acceperat, aliquando corrumperet, committi placuit comitatibus, vt difcolos quidem autoritate publica coercerent, de iis autem iuuenibus, qui praeclara ingenii, doctrinae, et probitatis darent fpecimina, confilio regio accuratam informationem fub. mitterent, vt ex his fubinde accedente prin

« PreviousContinue »