liberos ex arce dimifit omnes , verum etiain aliquot e fidißimis suorum cohortes addidit, qui eos a Castaldi militum vi in itinere tue. rentur. Hac in Turcas beneuolentia vltra modum offensus Castaldus, paulo grauioribus non multo poft'agitari coepit suspiciovibas, poftquam Martinusius vetuit, ne vniuersus miles caefareus in hyberna per Transiluadiam distribueretur, quod metuere se diceret, ne primo ftatim recuperatae prouinciae anno, incolae tot copiarum alendarum one. re grauari, Ferdinandi imperium faftidire inciperent. At Castaldus multo aliter rem in. terpretatus, pro certo libi perfuaferat id agere Martinusium, vt excluso milite caefareo 80 tutius res novas moliri, regnumque Solimanni tutelae rursus resignare poffet. Nil itaque iam de proditione dubitans, necem homini clam inferre decreuit, cuius haec fuit opportunitas : expugnata Lippa cum in Transfiluaniam regrediuntur praecipui belliduces , Martinufius accepto, de decreta iam fibi a Iulio II. papa Romana purpura nuncio laetus, fuique fecurus, Castaldum ad fe Aluintzium deduxit , ac honoris caufa in nobiliore aediun parte collocauit. Nocte tranquille exa.. cta, Marcus Antonius caedis minister Martinusii, tum officium diuinum recitantis, conclaue subit, oratque, vt commendatitias, quas a Castaldo ad Ferdinandum obtinuerat, liceras suo pariter calculo roboraret; ille nil duli metuens, arrepta fine mora penna , animui, oculos, manumque ad scribendum intendit; cum ecce Marcus educta, quam fub

veste occaluerat , fica geminam ei infligit
plagam, alteram in iugulo, in fummo pecto-
re alteram : eo ftrepitu , et clamore exciti
accurrunt socii, hunique proftratum multis
vulneribus trucidant: neque Martinisii ephe.

bo puero pone adftanti parcicum: caedes haec 1551 patrata fuit eodem anno 1551. die XVII. De

cembris. Occisi thefauros plane regios, ar-
gentique, et auri casi, ac inculi vim incre-
dibilem Castaldus occupauit, partimque in
fuos vfus, partim in militum ftipendia con.
uertit, praeter id, quod quisque priuatim ra-
puerat. Corpus occisi antiftitis illic relictum,
ac septuaginta ipsos dies insepultum, Alben-
fes demum canonici ad eccleliam luam tranf.
tulere : caedis porro ministri omnes, vt poft-
ea obferuatum fuit, violento mortis genere
interiere (a). Ferdinandus , quo se coram
domefticis aeque, ac exteris purgaret , ge.
minis literis Martinusii perfidiae, et pro-,
ditionis argumenta complexus, iure caelun
pronunciauit (b). Erat Georgius Martinusius
ingenio, prudentia , negotiorumque tractan-
dorum dexteritate summis aeuo suo miniftris
comparandus, vt Ferdinandus crebro diceret,
nil le prorsus Ioanni Zápolyae regi inuide.
re, quam vnum cucullatum, qui galeatis de-
cem millibus potior effet (C): fuit ad aras

(a) Iftuánfi lib. XVII. Bethlen lih. IV.
6) Bethlen loc. cit. Aanal. reg. Hung. ad h. a. et

sequ.
6) louius lib. XXXIX. Iftuánfius lib. cit.

facerdos pius, ftrenuus dux in castris, in aula fagax, et indefessus minister , quae tria ita copulaile fercur, vt fingulorum officii partes quam cumulatissime expleuerit. Hunc exitum fortaffe a Diuina Nemesi promeritus, quod per tutelam Turcicam tot mortalium millibus calamitatem confciuerit(a).

S. XXII.

Transsiluanorum a Ferdinando secessio. Martinusii caedes paulo grauiores apud Transfiluanos exciuit motus: illi etiam, qui eius potentiam antea oderant, aegerrime tu. lerunt, virum tot nominibus illustrem S.R.E. cardinalem, et electum regni Hungariae pri. matem, cuius industriae debebatur nuperna Transliluaniae cuni Hungaris coniunctio, v. nius hominis, eiusdemque gloriae aemuli arbitrio permiffum, nulloque feruato iuris ordine, nec accufatum, nec conuictum, fuille necatum : verebantur insuper , ne Castaldus consimili feueritate in ceteros regni primores vteretur, quem metum augebat inconsulta illius cum prouincialibus agendi ratio; quamuis enim Ferdinandus veteri gubernandi

(a) Eins vitam Parisiiis A. C. 1715. editam habése

Historie du Ministere da C. Martinusius.

, . mi.
60 FERDINANDVS I. IMP.
1552 ratione resticuta, A.C.1552. Wayuodam nomi-

bauerit Andrean Báthori de Somlýó (a) buic-
que ob sinistrar valetudinem magiftratu ce.
denti , fuffecerit Stepbanum Dobó de Ruszka,
et Franciscum Kendi de Szentiuány, prohi
beri tamen non potuit, quin Castaldus in o-
mnes fe se adminiftrationis politicae partes
violente ingereret. Cetera inter, prouinciam
bellis superioribus exhauftam , tum fame, ac
pette denique afflictam, et copiofi militis a
lendi onere, et immoderatis autoritace sua
impofitis vectigalibus diuexare non definebat:
liti in statiuis, er. liybernis concella, qui
contra, quain piillimus caelår praeceperat,
ftipendio suo non contentus, tapiaas velut
in hostico exercere, matroulas, et virgines
foedare, conuiciis, verberibus, ac omni in
iuriarum genere mileros incolas afficere in
more habuit (b): qui de his corain Castaldo ,
cererisque ducibus conqueri, gentis immuni.
tates, legurnque sanctiones obcendere ausus
erat, continuo refractarius, rebellisque pro-
nunciarus fuit: quibus , aliisque propé qua:
driennio tuleratis, adeo praecipuorum animi
a Ferdinandi regimine alienati sunt, vt de
reuocanda ad regnum Ifabella deliberare coe

(a) Bethlen lib. IV. pag. 181. Annales reg. Hung.

ad h. a.
(6) Confer. Ifuánfii lib. XVII. ac Decreta comitio-

råm A. 1553. art.V. A. 1554. art: II. IV. V. par.
fimque alia.

perint. Ita nempe optimi etiam principes prouinciarum amittendarùm difcrimen adeunt, dum conftituti ab eis magiftråtus aduersus'omnes prudentiae, humanitatis, ac iuftitiae leges crudeliter diuexant subditos, quos principio praefertim mitiffime habere, lentisque pallibus nouo iugo alluefacere oporterët, desperata meliore fortuna , irricati animi fa cile ad res nouas moliendas excitantur, prae. sertim fi potentior adlit vicinus , qui perdu. ellium conatus adiuuare et velit, et possit, Atque iftud erat, quod Transiluajorúm les cellionem accelerauit : vbi Petrus Petroui. tfius , cui intima erat cum Turcis coniunctio, illos certos reddidit', Solimannum nullis fumtibus parciturum , quo eiectis e Transliluapia Ferdinandeis Isabella iterum rerum potiatur,

$. XXIII.

Isabella regno restituta. Neque aliter fe res babuit. Turcae enim dudum id iam in arcano fuo confilio confti. tuerant, vt vires omnes iutenderentur ad Tranlliluanos ab Hungaris separandos, fovendasque constanter inter vtrosque popu. los fimultates : quare poftquam Solimannus de TranMluaniae motibus ex Petrouitsio edoctus fuiffet, Ferdinandi legato inducias

1