Page images
PDF
EPUB

imprimis, et quantum in me eft, confulere debeam. Quo gravius neceffe eft feram quæ de Bremenfium et Suecorum præliis mutuifque cladibus ad nos perferuntur. Illud primum doleo, amicos utrofque noftros tam atrociter, tamque Proteftantium rationibus periculofè, inter fe decertare; pacem deinde illam monasterienfem, quæ reformatis omnibus fummo præfidio credebatur fore, ejufmodi peperiffe infœlix bellum ut nunc arma Suecorum in eos converfa fint, quos inter cæteros paulo ante religionis caufâ acerrimè defenderent: idque potiffimum hoc tempore fieri, cum pontificii per totam fere Germaniam reformatos ubique rurfus opprimere, et ad intermiffas paulifper injurias, vimque pristinam, redire palam dicantur. Cum itaque intelligerem dierum aliquot inducias ad Bremam urbem jam effe factas, non potui fane quin majeftati veftræ, occafione hac data, fignificarem quàm cupiam ex animo, quamque enixè Deum pacis orem, uti iftæ induciæ utrique parti feliciter cedant; utque in pacem firmiffimam ex compofitione utrinque commoda poffint definere: quam ad rem fi meam operam conferre quicquam, aut ufui fore, majeftas veftra judicaverit, eam vobis libentiffimè, ut in re Divino Numini proculdubio acceptiffima, polliceor atque defero. Interea majeftatis veftræ confilia omnia ut ad communem chriftianæ rei falutem dirigat Deus atque gubernet, quod idem non dubito quin et yos maximè velitis, animitùs exopto.

[blocks in formation]

Majeftatis veftræ ftudiofiffimus, OLIVERIUS, Prot. Reip. Angliæ, &c.

Magnificis ampliffimifque Confulibus ac Senatoribus
Civitatis Bremenfis.

Ex literis veftris per oratorem veftrum Henricum Oldenburgum ad nos datis, coortum civitati veftræ cum vicino potentiffimo diffidium, quafque exinde ad anguftias redacti fitis, eò majore cum moleftia ac dolore intelligo, quo magis Bremenfem civitatem, præter cæteras orthodoxa religione præftantem, diligo atque amplector; neque in votis quicquam habeo antiquius, quàm ut univerfum Proteftantium nomen fraterno confenfu atque concordia in unum tandem coalefcat. Lætari interim communem reformatorum hoftem

[blocks in formation]

hifce noftris contentionibus, et ferocius paffim inftare, certif fimum eft. Ipfa autem controverfia, cum decifionis noftræ non fit quæ vos jam nunc exercet, Deum itaque oro ut quæ cœptæ funt induciæ poffint foelicem exitum fortiri. Equidem quod petiftis, ad Suecorum regem ea de re fcripfi fuafor pacis atque concordiæ, Deo nimirum imprimis gratæ, meamque operam ut in re tam pia libens detuli, vos uti æquum animum, neque ab ullis pacis conditionibus, honeftis quidem illis, abhorrentem fuadeo geratis; veftramque civitatem divinæ tutelæ ac providentiæ commendo. Albâ Aulâ, O&. 26. 1654.

Amplitudinis veftræ ftudiofiffimus, OLIVERIUS Prot, Reipub. Angliæ, &c.

OLIVERIUS Protector Reip. Anglia Illuftriffimo Principi Tarenting, S. P.D.

Perspectus ex literis tuis ad me datis religionis amor tuus, et in ecclefias reformatas pietas eximia, ftudiumque fingu lare, in ifta præfertim generis nobilitate ac fplendore, eoque fub regno in quo deficientibus ab orthodoxa fide tot funt nobiliffimis quibufque fpes uberes propofitæ, tot firmioribus incommoda fubeunda, permagno me planè gaudio ac voluptate affecit. Nec minus gratum erat placuiffe me tibi ea ipfo religionis nomine, quo tu mihi dilectus atque charus inprimis effe debes. Deum autem obteftor ut quam de me fpem ecclefiarum et expectationem effe oftendis, poffim ei aliquando vel fatisfacere, fi opus erit, vel demonftrare omnibus, quàm cupiam non deeffe. Nullum equidem fructum laborum meorum, nullum hujus quam obtineo in repub. meâ five dignitatis five muneris, nec ampliorem exiftimarem, nec jucundiorem, quàm ut idoneus fim, qui ecclefiæ reformatæ vel amplificationi vel incolumitati, vel quod maximum eft, paci inferviam. Te verò horter magnopere ut religionem orthodoxam, qua pietate ac ftudio à majoribus acceptam profiteris, eadem animi firmitate atque constantia ad extremum ufque retineas. Nec fanè quicquam erit te tuifque parentibus religiofiffimis dignius, nec quod pro tuis in me meritis quanquam tuâ causâ cupio omnia, optare tibi melius aut præclarius queam, quàm fi fic te pares atque inftituas, ut ecclefiæ, præfertim patriæ, quarum in difciplina

tam

tam felici indole tamque illuftri loco natus es, quanto cæteris præluces, tanto firmius in te præfidium fuis rebus conftitutum effe fentiant. Vale.

Albâ Aulâ, die Aprilis, 1655.

OLIVERIUS Protector Reipub. Anglia Sereniffimo Principi IMMANUELI Sabaudia, Duci Pedemontii Principi, Salutem.

Sereniffime Princeps;

Redditæ funt nobis Genevâ, necnon ex Delphinatu aliis que multis ex locis ditioni veftræ finitimis literæ, quibus certiores facti fumus, regalis veftræ celfitudinis fubditis reformatam religionem profitentibus, veftro edicto atque authoritate imperatum nuper effe, uti triduo quàm hoc édictum promulgatum erit fuis fedibus atque agris excedant pœnâ capitis, et fortunarum omnium amiffione proposita, nifi fidem fecerint fe, derelicta religione fua, intra dies viginti catholicam religionem amplexuros: Cumque fe fupplices ad celfitudinem veftram regalem contuliffent, petentes ati edictum illud revocetur, utque ipfi, priftinam in gratiam recepti, conceffæ à fereniffimis majoribus veftris libertati reftituantur, partem tamen exercitus veftri in eos impetum feciffe, multos crudeliffime trucidâffe, alios vinculis mandâffe, reliquos in deferta loca montefque nivibus coopertos expuliffe, ubi familiarum aliquot centuriæ eo loci rediguntur, ut fit metuendum ne frigore et fame brevi fint miferè omnes perituræ. Hæc cum ad nos perlata effent, haud fane potuimus quin, hujus afflictiffimi populi tanta calamitate audita, fummo dolore ac miferatione commoveremur, Cum autem non humanitatis modo, fed ejufdem religionis communione, adeoque fraterna penitus neceffitudine cum iis conjunctos nos effe fateamur, fatisfieri à nobis neque noftro erga Deum officio, neque fraternæ charitati, neque religionis ejusdem profeffioni poffe exiftimavimus, fi in hac fratrum noftrorum calamitate ac miferia folo fenfu doloris afficeremur, nifi etiam ad fublevanda eorum tot mala inopinata, quantum in nobis eft fitum, omnem operam noftram conferamus. Itaque à veftra imprimis celfitudine regali majorem in modum enixè petimus et obteftamur, ut ad inftituta fereniffimorum majorum fuorum, conceffamque ab iis omni tem

[blocks in formation]

pore et confirmatam fubditis fuis Vallenfibus libertatem, velit animum referre. In qua concedenda atque confirmanda, quemadmodum id præftiterunt, quod Deo per fe gratiffimum proculdubio eft, qui confcientiæ jus inviolabile ac poteftatem penes se unum effe voluit, ita dubium non eft quin fubditorum etiam fuorum meritam rationem habuerint, quos et in bello strenuos ac fideliffimos, et in pace dicto femper audientes, experti fuiffent. Utque ferenitas veftra regalis in cæteris omnibus et benignè et gloriosè factis avorum fuorum veftigiis optimè infiftit, ita in hoc nolit ab iifdem difcedere etiam atque etiam obfecramus; fed et học edictum, et si quod aliud inquietandis reformatæ religionis causâ fubditis fuis rogatum fit, uti abroget; ipfos patriis fedibus atque bonis reftituat; conceffa jura ac libertatem priftinam ratam is faciat; accepta damna farciri, et eorum vexationibus finem imponi jubeat. Quod fi fecerit regalis celfitudo veftra, et rem Deo acceptiffimam fecerit, miferos illos et calamitofos erexerit et recreârit, et à fuis omnibus vicinis, quotquot reformatam religionem colunt, maximam gratiam inierit; nobifque potiffimum, qui veftram in illos benignitatem atque clementiam obteftationis noftræ fructum arbitrabimur. Quod et ad omnes officiorum reddendas vices nos obligaverit; nec ftabiliendæ folùm verum etiam augendæ inter hanc remp. veftramque ditionem neceffitudinis et amicitiæ fundamenta firmiffima jecerit. Neque verò hoc minus ab juftitia veftra et moderatione animi nobis pollicemur: quam in partem Deum Opt. Max. oramus uti mentem veftram et cogitationes flectat: vobifque adeo veftroque populo pacem, ac veritatem, et fucceffus rerum omnium felices, ex animo precamur.

Albâ Aulâ, Maio, 1655.

OLIVERIUS Protector Reipub. Anglia, &c. Sereniffimo
Principi Tranfylvania, Salutem.

Sereniffime Princeps;

Ex literis veftris fexto-decimo Novembris 1654, ad nos datis, fingularem erga nos benevolentiam veftram atque ftudium perfpeximus; et internuntius vefter, qui illas nobis literas dedit, de contrahenda nobifcum focietate et amicitia

voluntatem

voluntatem veftram ampliùs coram expofuit. Nos certè occafionem hanc effe datam, unde noftrum quoque erga vos animum, et quanti celfitudinem veftram meritò faciamus, declarare atque oftendere poffimus, haud mediocriter fanè gaudemus. Cum autem veftra in rempublicam chriftianam præclara merita laborefque fufcepti ad nos ufque famâ pervenerint, et hæc omnia certiùs, et quæ amplius rei christianæ vel defendendæ vel promovendæ caufà in animo habeatis, celfitudo veftra fuis literis communicata nobis amiciffimè voluerit, ea uberiorem infuper lætandi materiam nobis attulere: Deum nempe iis in regionibus excitâffe fibi tam potentem atque egregium fuæ gloriæ ac providentia miniftrum; qui, cum virtute atque armis tantum poffit, de religione communi Proteftantium tuenda, cui nunc undique malè et dictum et factum eft, nobifcum unà fociare confilia cupiat. Deus autem, qui utrifque nobis, tametfi locorum intervallo tam longè disjunctis, eundem religionis orthodoxa defendendæ ftudium atque animum injecit, dubium non est quin earum præcipue rationum author nobis futurus fit, unde et nobis, et inter nos, et reformatorum reliquis principibus ac civitatibus, hac in re maximo effe adjumento atque ufui poffimus, occafionibus certè omnibus intenti, fi quas Deus obtulerit, iis quod ad nos attinet, eodem Deo benè juvante, non deerimus. Interea celfitudini veftræ fine fummo dolore commemorare non poffumus, quantâ inclementiâ dux Allobrogum fubditos fuos Alpinarum quarundam vallium incolas, orthodoxam religionem retinentes, perfequutus fit. Quos non folùm feveriffimo edicto, quotquot Romanam religionem fufcipere recufàrunt, fedes avitas bonaque omnia relinquere coëgit; verùm etiam fuo exercitu adortus eft, qui multos crudeliffime concidit, alios barbarè per exquifitos cruciatus necavit, partem verò maximam in montes expulit fame et frigore abfumendam, exustis domibus, et fiqua eorum bona ab illis carnificibus non fint direpta. Hæc ut ad vos jamdudum nuntiata funt, et celfitudini veftræ tantam crudelitatem graviter difplicuiffe, et veftram opem atque auxilium, quantum in vobis eft, illis miferrimis, fiqui tot cædibus atque miferiis adhuc fuperfunt, non defuturum, nobis facilè perfuadetur. Nos literas duci Sabaudiæ, ad deprecandum ejus infenfum in fuos animum, jam fcripfimus; ficut et Gallorum regi, idem

ut

« PreviousContinue »