rebus accurate edocerent; quo, fi opus fo ret, laborantibus fuis confilio, & ope praefto effe poffet. Speciatim autem haec duci bus mandata funt: vt quocumque venirent, de induftria fpargerent, Arpadum magni Atilae nepotem adelle, eo confilio, vt terras olim ad Atilae imperium fpectantes vindicaret, incolas ab iniquorum dominorum tyrannide liberaret, ficque fato collapfum Scytharum in Europa imperium reftitueret. Quapropter feuere vetuerat Arpadus, ne fui maleficio aliquo ruricolas afficerent, quin potius & hos, & eorum dominos, qui fe vltro eius fceptro fubmififfent, in fidem reciperent, (a) in eos denique folum, qui fubeffe detrectarent, arma ftringerent. Poftquam ditione aliqua, feu pace, feu bello potiti effent, arcibus opportuno loco fitis, atque communitis, fuos cum coniugibus, & liberis praefidio imponerent, qui circumiacentis regionis fecuritati inuigilarent. Haec fere fuit fumma Arpadi ducis mandatorum; quibus quid huma nius, quid item ad ampliffima etiam regna breui tempore occupanda accommodatius cogitari poterat? Ex quo merito iam refellas omnes illos, qui Arpadianos Scythas caedibus, & incendiis vbique graffatos, maximam veterum incolarum partem barbarum in modum trucidaffe exiftimarunt. Certe cum gens haec nobiliffima folum nouarum terrarum dominium affectaret, ac ad easdem ad

(4) Hus facit Anonymi cap. XXIII,

uerfus quosuis hoftes tuendas crebro fe in armis fore praeuideret, ignorare vtique non poterat, ruricolis, feruisque fibi opus effe, quorum induftria, & labore ipfa viueret, atque ditefceret. Refert anonymus Belae regis notarius, cuius potiffimum fide in tota hac narratione nitimur, Magyaros ab Vngo caftro, feu Vnguár vocari coepiffe VnguaTos, ac demum Vngaros. Verum ego malim appellationem hanc inde effe deriuandam, quod poftquam adfitas Vngo flumini plagas cum caftro cognomine occupaffent, hoc qua, fi futurorum fucceffuum praeludio exultantes, Arpadum ducem, dominum Vngi, patria lingua Vng-Vr acclamauerint, cuius rei fama vt fit ad vicinos populos propagata, occafionem praebuerit Arpadianos Scythas, Vnguros, ingros & Vngaros appellandi. Quamuis porro Conftantinus Porphyrogenita eos conftanter Turcos vocet, apud ceteros tamen fcriptores Graecos paffim άυγγροι συγκρο ac addita interdum afpiratione dyypos, feu Hungari audiunt. Ipfi nihilominus Hungari, patrium fuum nomen Magyar deinceps etiam retinuere: quod cum Graeci efferre non poffent, Malapes id eft Mazaros fcripfere, quo nomine hodiedum a Turcis Hungaros appellari audies.

Laetiffimi Hungarorum fucceffus in nouis ditionibus fubiugandis.

Expeditioni tam prouide, fapienterque deferiptae, ni mirum eft, optatos refpondiffe fucceffus. Primi delecta cum militum manu praeire, fortunamque periclitari iuffi Ound feu Ond, & Retet capitanei: hic e Cumanis ex Magyaris ille Arpadi iudicio ad id defti nati: qui Bodrogo, & Tibifco fluminibus fuperatis, Vgotfienfi, & Szatmarienfi ditione fubiugata, opportunam id temporis ad Sainu fium arcem Szatmár vno impetu captam, fuorum praefidio communiuere. Alterum agmen duxit Borfo, Cumani capitanei Bunger filius, cuius aufpiciis ea prouincia, quae ab illius nomine Borfodienfis poftea dicta eft occupata fuit, omnis item regio ad montes vfque Carpaticos, qui Poloniam ab Hungaria feiungunt. Laetis his initiis recreatus Arpadus, promotis Vnguarino caftris, ad Szerentsum confedit. Hinc rurfus nouo cum militum fupplemento dimiffi Thofu pater Le belis, & Szabolts Eleudi filius, quidquid Ti bifco, Crifio, & alpibus Tranffiluanis concluditur terrarum, Menumorotho Biharienfi duci eripuere. Tubutum denique pater Horcae expeditum per fauces Mefzefienfes in Tranffiluaniam nactus iter, Geloo gentis duce victo, atque interemto, pulcherrimam eam, ditiffi mamue prouinciam Arpadi imperio fubiecit. Confimili fucceffu Grano, Vagoque flumini

bus

bus circumfitae plagae ad Morauaṁ vsque,
partim admota vi, partim fpontanea inco
larum deditione in Hungarorum poteftatem
conceffere; id quod Hubae capitanei, et
duorum Arpadi agnatorum Zuardi, ac Kudi-
chae ductu perfectum fuit. Haec inter Ar
padus expeditiore jam paffu pone Tibifci lit
tora meridiem verfus progrediens, poftquam
Salanum Bulgarum, regionis Danubio, et
Tibifco conclufae dominum, memorabili
praelio victum, non inde modo, verum
etiam e Sirmio eieciffet dominationem
fuam ad Sauum vfque protulit. Vnde cum
parte exercitus viam relegens, traiecto Da-
nubio, ad veterem Budam confedit, futuram
deinceps ducum Hungarorum fedem. Hinc
rurfus promoto meridiem, et occidentem
verfus bello, tota qua late patet transdanu-
biana regio cum magna interamnenfis Pan-
noniae parte, nouorum dominorum iugum
fubiit. Secundos vbique victoriarum curfus
aliquanto tempore Menumorotbus Biharienfis
dux retardauit. Caftri enim Bihar, paludibus
circumdati, firmitati confifus
firmitati confifus, diu induci
non potuit, vt oblatam fibi ab Arpado gra-
tiam , atque amicitiam amplecteretur : at
poftquam deriuatis improbo labore aquis,
Bihario potitos vidit Hungaros, defperata
iam victoria, pacem per legatos ab Ar-
pado petiit; quam vt eo certius con-
fequeretur, filiam vnicam auitarum ditio-
num heredem Zoltano, Arpadi filio, vxorem
obtulit. Mirifice ea legatio placuit Hunga
ris, quod videbant ampliffimis regionibus

fefe citra bellum potituros. Nec fua eos fpes fefellit; mortuo quippe non multo poft Menumorótbo, tota filiae hereditas, quae ad Marufium vfque pertinebat, Hungarici imperii finibus acceffit. Poftquam denique regio illa, quae a Marufii ripis ad Danubium protenditur, Graecis, Bulgarisque edomitis Hungaris fe fubdidit, Arpadus omnium, quas. vno Hungariae vocabulo compellamus, terrarum fefe dominum circumfpexit : id quod 897. circa A. C. 897. euenit. Haec plurium annorum fpatio, et labore gefta funt, quae nos compendio hic loci recenfuimus; quorum vberior cognitio aliunde repetenda (a).

S. IX.

Arpadus regnum Hungariae fuos inter partitur.

Arpadus ampliffimo regno hunc in modum potitus, promiffa, quae feu Pater Almus in Scythia; feu ipfe Vnguarini fuis fecerat, quam cumulatiffime expleuit, cum regnum eos inter, quorum virtute, et fanguine aquifitum erat, partitus fuit. Ante omnia fummi principis neceffitati, et dignitati profpectu

(a) Copiofe haec explicantur in anonymo Belae regis notario. In chronico M. Turotzii, apud Innocentium Defericium de Initiis, et Maioribus Hungar. apud Georgium Pray in Annal. Veter. Heng. ac denique apud Stephanum Katona in hiftoria critica primor. Hung. ducum.