mauit, et quemadmodum pacis tabulis difer re cautum erat, tam quaeftoribus, quam opificibus exteris liberam conceffit in Hungariam commeandi facultatem, qua indulgentia, vix dictu eft, quantam breui tempore ad fe attraxerit vicinorum populorum fre. quentiam, qui iam tum Hungarici et coeli, et foli felicitatem prae Hungaris ipfis aefti mare nouerant. Creuit non mediocriter ex. terorum concurfus, poftquam Geifa; et Savoltae coniugis chriftianae, Gyulae Tranfiluanorum capitanei filiae precibus, et Ottonis II. hortatu adductus, Romano catholicis facerdotibus poteftatem fecit, chriftiana fa cra propalam miniftrandi cum aduenis, tum vero fparfis inter Pannones, et Morauos veteribus chriftianis: quo tempore verbi diuini praecones occafionem nacti funt, Euangelii placita Hungaris ipfis explicandi. Incubuere in pium hoc opus praeter fanctos Wolfgangum, Brunonem, et Piligrinum Laureacenfem archi- epifcopum, multi infuper clerici, monachique ordinis S. Benedicti, e vicinis Germaniae prouinciis magno numero huc conuolantes. Meffem labori apoftolico refpondiffe vel inde colligitur, quod S. Piligrinus Lanreacenfis, datis circa A. C. 973. ad Benedictum VII. papam litteris, 973teftatus fit, quinque ex nobilioribus Hungaris millia Chrifti fidem fuiffe amplexa; quare in iisdem litteris orauit pontificem, vt VII. epifcopos ordinaret qui ad priftinas ecclefiarum Pannonicarum fedes tot iam an

verbi diuini quibus pabulum praebituri (a). Produxit porro vitam Piligrinus vsque ad 992. A. C. 992.

§. XIII.

Quid a Graecis facerdotibus pro religione chriftiana actum in Hungaria? quid item a Latinis ?

Ex his fatis, vt opinor, liquet, vt progreffum poftea religionis inter Hungaros, ita etiam initia Latinis deberi facerdotibus. At enim laudem hanc eis inuidit Schuartz, vir a confcriptis magna eruditione complu ribus de re patria lucubrationibus celebris. Primus, inquam, hic Latinis diem dixit, totamque conuerfae ad Chriftum Hungariae gloriam Graecis afferere connifus fuit (b). Quo in argumento ita verfatus eft, vt maius longe Romano Catholicos acerbius infectandi quam veritatem illuftrandi ftudium prodide.: rit. Multos nihilominus, qui nouas opiniones absque delectu captant, ac de fcriptori bus ex auditu potius, quam e propria lectione iudicium ferunt, fententiae fuae patronos nactus fuit: qui hodiedum imperite: iactant, Hungaros chriftianitatem a Graecis

(a) Confule Cl. Katona pag. 514, et fequent.
•) In differtatione, in qua initia religionis chriftia-
nae inter Hungaros ecclefiae orientali adferun
tur. Halae Magdeburgicae A, 1740.

edoetos, ac ecclefiam Hungaricam principio fuiffe acepbalam. Nos ab ea, quam hactenus in operibus noftris conftanter non fine laude fectati fumus, fcribendi moderatione neque nunc recedendum arbitrantes, ab omni acerbitate abftinebimus; fatisque habemus intemerata fide, et candida narratione recenfere omne id, quod pro re christiana apud nos a Graecis, quod item a Latinis actum fuit. Illius, qui haec animo a partium ftudio libero ipfe legerit, erit, apud fe deinde conftituere, cuinam religionis chriftianae inter Hungaros initia, et qua ratione debeantur. Narrant igitur Curopalates, Cedrenus, et Zonaras fcriptores Graeci, Turcorum, quo nomine Hungari intelligendi funt, duces Bolofudem, fiue Bulchum, et Gyulam circa A. C. 943. baptifmum Conftanti- 943. nopoli fufcepiffe; illum quidem fanctae fidei nuncium mififfe, ac in praelio ad Aus guftam captum in furca vitam finiuiffe; Gyulam vero, erat hic Tubuti Trauffiluanarum partium capitanei ex Horca filio nepos, conftantem perfeueraffe; nec vnquam deinceps Byzantini imperii fines inuafiffe. Narrant infuper eadem occafione Hierotheum monachum a Theophilacto Conftantinopolitano patriarcha in Turciam, eam fcilicet, quae Gyulae parebat, miffum, multos a barbarico errore ad chriftianam religionem traduxiffe. Narrationem hanc, non eft prorfus, cur in quaeftionem vocemus, ex qua tamen haud fatis perfpicue colligi poffe videtur, religionis chriftianae inter Hungaros initia feu

Theophylacto, feu Hierotheo deberi. Certe monachi huius praedicatio intra limites Tranffiluaniae conftitit, neque ad vicinam Hungariam, cui Zoltanus, ac Toxus fubin de praeerant, propagata fuit; quod altum de hoc apud Graecos non minus, quam Latinos feriptores fit filentium. Idem hoc filentium argumento eft, haud magna fuiffe religionis facrofanctae apud Tranffiluanos incrementa. Secus enim plures eo dimiffi fuiffent verbi Dei' praecones, quorum laudati fcriptores Graeci fuis locis meminiffent. Quid quod D. Stephani regis aetate quinquaginta, et amplius annis a Gyulae baptismo, et Hierothei praedicatione elapfis, adeo a Chrifti lege Tranffiluani fuo cum capitaneo Gyula iuniore abhorruerint, vt excuffo iugo, arma in D. Stephanum ea vnice de caufa mouere non dubitauerint. Illud itaque folum infigni rei chriftianae commodo ab Hierotbeo praeftitum fuiffe credi poteft, quod Gyulae filiam Saroltam chriftianae religionis placitis imbutam, facro fonte abluerit, quam, cum Geifae duci in matrimonium collocata erat, conftat fuiffe chriftianam (a). Eadem enim Ottonis caefaris conatus egregie adiuuit, virumque eo adduxit, vt faueret chriftianis. At enim facerdotes illos, qui ea tempeftate laetiffimo cum fucceffu chriftianitatis apud Hungaros fundamenta iecerant, Lati

(a) Colligitur id ex vita S. Adalberti in Actis SS. Aprilis Tom. III.

Latinos, atque ex Occidente accitos fuiffe coaeua monumenta omnia teftantur, nulliusque omnino Graeci facerdotis meminerunt, qui Geifae aetate fuam in Hungaria nauaffet operam. Quamquam fpectatis vtriusque ecclefiae, nondum ea aetate plene ab fe inui cem diffidentis, limitibus, certum eft, id neque accidere potuifle: Pannonicae enim ecclefiae inde a primis Chriftianitatis feculis, inter occidentales cenfebantur, partim Salisburgenfi, partim Laureacenfi metropolitano fubiectae; neque, obferuata tum vtriusque ecclefiae difciplina, alterius miniftri in meffem alterius inuolabant, quo fic et rectus ordo, et ecclefiarum iurisdictio falua manerent (a). Locus ipfe me admonet, vt hic ex tranfitu refellam illos, qui falfo exiftimarunt, poft medium feculi IX. a SS. Cyrillo, et Methodio orientalem ritum in Morauiam introductum, ftabilitumque fuif fe. Gemini hi Morauorum apoftoli ab Hadriano II. papa Roma dimiffi erant, ad dicandum Slauicis populis Euangelium, Slauicaque lingua, quae Cyrilliana audit, in facris peragendis vtebantur; quin tamen Graecum ritum fequerentur, id quod Lythurgiam Cyrillianam examinanti clarum eft. Aique haec funt, quae de religionis Chriftianae in Hungaria initiis hic loci commemoranda erant.

prae

(a) Vtiliter de hoc argumento confules Cl. Salagii eruditiffimum fane opus de ftatu Ecclefiae Panno nicae. Edit. Quinque - Ecclefiis.