oblitus? quod, nifi bellum hoc novercale, vel Dacico, vel Sarmatico infeftius fit, debebis profecto maturare, ut ad nos faltem in hyberna concedas. Interim, quod fine tua moleftia fiat, Juftinianum mihi Venetorum hiftoricum rogo mittas; ego mea fide aut in adventum tuum probe affervatum curabo; aut, fi mavis, haud ita multo poft ad te remiffum. Vale.

Londino, Septemb. 23. 1637.

BENEDICTO BONMATTHEO Florentino.

8. Quod novas patriæ linguæ inftitutiones adornas (Benedicte Bonmatthæe) jam operi faftigium impofiturus, et commune tu quidem cum fummis quibufdam ingeniis iter ad laudem ingrederis, et eam fpem, quod video, eamque de te opinionem apud cives tuos concitafti, ut qui ab aliis quæ tradita jam funt, iis aut lucem, aut copiam, aut certe limam, atque ordinem tuo marte facile fis allaturus. Quo nomine profecto populares tuos quam non vulgarem in modum tibi devinxeris, ingrati nempe fint ipfi, fi non perfpexerint. Nam qui in civitate mores hominum fapienter norit formare, domique et belli præclaris inftitutis regere, illum ego præ cæteris omni honore apprime dignum effe exiftimem. Proximum huic tamen, qui loquendi fcribendique rationem et normam probo gentis feculo receptam, præceptis regulifque fancire adnititur, et veluti quodam vallo circummunire; quod quidem ne quis tranfire aufit, tantum non Romulea lege fit cautum. Utriufque enim horum utilitatem conferre fi libet, juftum utrique et fanc tum civium convictum alter ille folus efficere poteft; hic vero folus liberalem, et fplendidum, et luculentum, quod proxime in votis eft. Ille in hoftem fines invadentem, ardorem credo excelfum, et intrepida confilia fuppeditat ; hic barbariem animos hominum late incurfantem, foedam et inteftinam ingeniorum perduellem, docta aurium cen fura, authorumque bonorum expedita manu, explodendam fibi, et debellandam fufcipit. Neque enim qui fermo, purúfne an corruptus, quæve loquendi proprietas quotidiana populo fit, parvi intereffe arbitrandum eft, quæ res Athenis non femel faluti fuit: immo vero, quod Platonis fententia

1 3

Ifententia eft, immutato veftiendi more habituque graves in republica motus, mutationefque portendi, equidem potius collabente in vitium atque errorem loquendi ufu, occafum ejus urbis, remque humilem et obfcuram fubfequi crediderim: verba enim partim infcita et putida, partim mendofa, perperam prolata; quid nifi ignavos et ofcitantes, et ad fervile quidvis jam olim paratos incolarum animos haud levi indicio declarant? Contra, nullum unquam audivimus imperium, nullam civitatem non mediocriter faltem floruiffe, quamdiu linguæ fua gratia, fuufque cultus conftitit. Tu itaque, Benedicte, hanc operam reipublicæ tuæ navare modo, ut pergas, quam pulchram, quamque folidam à civibus tuis neceffario gratiam initurus fis, vel hinc liquido fpecta. Quæ à me eo dicta funt, non quod ego te quidquam horum ignorare cenfeam, fed quod mihi perfuadeam, in hoc te magis multo intentum effe, quid tute patriæ tuæ poffis perfolvere, quam quid illa tibi jure optimo fit debitura. De exteris jam nunc dicam, quorum demerendi, fi tibi id cordi eft, perfane ampla in præfens oblata eft occafio; ut enim eft apud eos ingenio quis forte floridior, aut moribus amoenis et elegantibus, linguam Hetrufcam in deliciis habet præcipuis, quin et in folida etiam parte eruditionis effe fibi ponendam ducit, præfertim fi Græca aut Latina, vel nullo, vel modico tinctu imbiberit. Egó certe iftis utrifque linguis non extremis tantummodo labris madidus; fed fiquis alius, quantum per annos licuit, poculis majoribus prolutus, poffum tamen nonnunquam ad illum Dantem, et Petrarcham, aliofque veftros complufcudos, libenter et cupide commeffatum ire: nec me tam ipfæ Athenæ Atticæ cum illo fuo pellucido Iliffo, nec illa vetus Roma fua Tiberis ripa retinere valuerunt; quin fæpe Arhum veftrum, et Fæfulanos illos colles invifere amem. Jam vide, obfecro, numquid fatis caufæ fuerit, quæ me vobis ultimum ab oceano hofpitem per hofce aliquot dies dederit, veftræque nationis ita amantem, ut non ullius, opinor, magis. Quo magis merito potes meminiffe, quid ego tanto opere abs te contendere foleam; uti jam inchoatis, majori etiam ex parte abfolutis, velles, quanta maxima facilitate res ipfa tulerit, in noftram exterorum gratiam, de recta linguæ pronuntiatione adhuc paululum quiddam adjicere. Cæteris enim fermonis veftri confultis

in hanc ufque diem id animi videtur fuiffe, fuis tantum ut fatsfacerent, de nobis nihil foliciti. Quanquam ille meo quidem judicio, et famæ fuæ, et Italici fermonis gloriæ, haud paulo certius confuluiffent, fi præcepta ita tradidiffent, ac fi omnium mortalium referret ejus linguæ fcientiam appetere: verum per illos non ftetit quo minus nobis videremini vos Italiy intra Alpium duntaxat pomoeria fapere voluiffe. Hæc igitur laus prælibata nemini, tota erit tua, tibi intactam et integram hucufque fe fervat; nec illa minus, fi in tanta fcriptorum turba commonftrare feparatim non gravabere, quis poft illos decantatos Florentina linguæ auctores poterit fecundas haud injuria fibi affererer quis tragoedia infignis, quis in comoedia feftivus et lepidus; quis fcriptis epiftolis aut dialogis, argutus aut gravis; quis in hiftoria nobilis: ita et ftudiofo potiorem quemque eligere volenti non erit difficile, et erit, quoties vagari latius libebit, ubi pedem intrepide poffit figere. Qua quidem in re, inter antiquos Ciceronem et Fabium habebis, quos imiteris; veftrorum autem hominum haud fcio an ullum. Atque hæc ego tametfi videor mihi abs te (nifi me animus fallit) jam primo impetraffe, quoties in iftius rei mentionem incidimus, quæ tua comitas eft, et benignum inge nium; nolo tamen id tibi fraudi fit, quo minus exquifite, ut ita dicam, atque elaborate exorandum te mihi effe putem. Nam quod tua virtus, tuufque candor, minimuin rebus tuis pretium, minimamque æftimationem addicit; iis ego, juftam volo, et exactam, cum rei dignitas, tum adeo mea obfervantia imponat; et certe hoc æquum eft ubique, quanto quis petenti faciliorem fe præbet, tanto minus concedentis honori deeffe oportebit. De cætero, fi forte cur in hoc argumento, Latina potius quam vestra lingua utar, miraris; id factum ea gratia eft ut intelligas quam ego linguam abs te mihi præceptis exornandam cupio, ejus me plane meam imperitiam, et inopiam Latine confiteri; et hac ipfa ratione plus me valiturum apud te fperavi fimul et illud, fi canam; et venerandam è Latio matrem, in filiæ caufa fuæ mecum adjutricem adduxiffem, credidi fore ejus authoritati, et reverentiæ, auguftæque per tot fæcula majeftati, nihil ut denegares. Vale.

Florentiæ, Septemb. 10. 1638.

9.

LUCE HOLSTENIO Roma in Vaticano.

Tametfi multa in hoc meo Italiæ tranfcurfu multorum in me humaniter et peramice facta, et poffum, et fæpe foleo recordari; tamen pro tam brevi notitia, haud fcio an jure dicam ullius majora extitiffe in me benevolentiæ indicia quam ea quæ mihi abs te profecta funt. Cum enim tui conveniendi caufa in Vaticanum afcenderem, ignotum prorfus, nifi fi quid forte ab Alexandro Cherubino dictum de me prius fuerat, fumma cum humanitate recepifti; mox in musæum comiter admiffo, et conquifitiffimam librorum fupellectilem, et permultos infuper manufcriptos authores Græcos, tuis lucubrationibus exornatos, adfpicere licuit: quorum partim noftro fæculo nondum vifi, quafi in procinctu, velut illæ apud Maronem,

penitus convalle virenti

Inclufæ animæ fuperumque ad limen ituræ.

expeditas modo typographi manus, et parin pofcere videbantur; partim tua opera etiamnum editi, paffim ab eruditis avide accipiuntur; quorum et unius etiam duplici dono abs te auctus dimittor. Tum nec aliter crediderim, quam quæ tu de me verba feceris ad præftantiffimum Cardin. Franc. Barberinum, iis factum effe, ut cum ille paucis poft diebus axpóaua illud muficum magnificentia vere Romana publice exhiberet, ipfe me tanta in turba quæfitum ad fores expectans, et pene manu prehenfum perfane honorifice intro admiferit. Qua ego gratia cum illum poftridie falutatum acceffiffem, tute idem rurfus is eras, qui et aditum mihi fecifti, et colloquendi copiam; quæ quidem cum tanto viro, quo etiam in fummo dignitatis faftigio nihil benignius, nihil humanius, pro loci et temporis ratione largiufcula profecto potius erat, quam nimis parca. Atque ego (doctiffime Holfteni) utrum ipfe fim folus tam me amicum, et hofpitem expertus, an omnes Anglos, id fpectans fcilicet quod triennium Oxoniæ literis operam dederis, iftiufmodi officiis etiam quofcunque profequi ftudium fit, certe nefcio. Si hoc eft, pulchre tu quidem Anglia noftræ,

noftræ, ex parte etiam tux, didaná perfolvis; privatóque noftrum cujufque nomine, et patriæ publico, parem utrobique gratiam promereris. Sin eft illud, eximium me tibi præ cæteris habitum, dignumque adeo vifum quicum velis Eviar wasioa, et mihi gratulor de tuo judicio, et tuum fimul candorem præ meo merito pono. Jam illud vero quod mihi negotium dediffe videbare, de infpiciendo codice Mediceo, fedulo ad amicos retuli, qui quidem ejus rei efficiendæ fpem perexiguam in prefens oftendunt. In illa bibliotheca, nifi impetrata prius venia, nihil poffe exfcribi, ne ftylum quidem fcriptorium admoviffe tabulis permiffum; effe tamen aiunt Romæ Joannem Baptiftam Donium, is ad legendas publice Græcas literas Florentiam vocatus indies expectatur, per eum ut confequi poffis quæ velis facile effe; quanquam id fane mihi pergratum accidiffet, fi res tam præfertim optanda quæ fit, mea potius opella faltem aliquando plus promoviffet, cum fit indignum tam tibi honefta et preclara fufcipienti, non omnes undecunque homines, et rationes, et res favere. De cætero, novo beneficio devinxeris, fi eminentiffimum cardinalem quanta potest observantia meo nomine falutes, cujus magnæ virtutes, rectique ftudium, ad provehendas item omnes artes liberales egregie comparatum, femper mihi ob oculos verfantur; tum illa mitis, et, ut ita dicam, fummiffa animi celfitudo, quæ fola fe deprimendo attollere didicit; de qua vere dici poteft, quod de Cerere apud Callimachum eft, diverfa tamen fententia, iuara μED Xégow κεφαλὰ δὲ ὅι ἁπλεῖ ὀλύμπω. Quod cateris fere principibus documento effe poteft, trifte illud fupercilium, et aulici faftus, quam longe à vera magnanimitate difcrepantes et alieni fint. Nec puto fore, dum ille vivit, Eftenfes, Far nefios, aut Mediceos, olim doctorum hominum fautores, ut quis amplius defideret. Vale, doctiffime Holfteni, et fi quis tui, tuorúmque ftudiorum amantior eft illi me quoque, fi id effe tanti exiftimas, ubicunque fim gentium futurus, velim annumeres.

Florentiæ, Martii 30. 1639.