leguntur,tum quidem averfationem pene naturalem, et fi quid ultra eft innati odii pariunt lectoribus. Sæpius ego, auditores, cum mihi forte aliquoties imponeretur neceffitas inveftigandi paulifper has argutiolas poft retufam diutina lectione et animi et oculorum aciem, fæpius inquam ad interfpirandum reftiti, et fubinde penfum oculis emenfus quæfivi miferum tædii folatium; cum vero plus femper viderem fupereffe, quàm quod legendo abfolveram, equidem inculcatis hifce ineptis quoties præoptavi mihi repurgandum Augeæ bubile, fœlicemque prædicavi Herculem, cui facilis Juno hujufmodi ærumnam nunquam imperaverat exantlandam. Nec materiam hanc enervem, languidam, et humi ferpentem erigit, aut attollit floridior ftylus, fed jejunus et exfuccus rei tenuitatem adeo conjunctiffime comitatur, ut ego utique facile crediderim fub trifti Saturno fcriptam fuiffe, nifi quod innocua tunc temporis fimplicitas ignoraret prorfus offucias iftas, et diverticula, quorum hi libri scatent ubique. Mihi credite, juvenes ornatiffimi, dum ego inanes hafce quæftiunculas nonnunquam invitus percurro, videor mihi per confragofa tefqua, et falebras, perque vaftas folitudines, et præruptas montium anguflias iter conficere; propterea nec verifimile eft venuítulas, et elegantes mufas pannofis hifce, et fqualidis præeffe ftudiis, aut deliros horum fectatores in fuum vendicare patrocinium; immo exiftimo nullum unquam fuiffe iis in Parnaflo locum, nifi aliquem forte in imo colle angulum incultum, inamcnum, dumis et fpinis afperum, atque horridum, carduis, et denfa urtica coopertum, à choro et frequentia dearum remotiffimum, qui nec emittat lauros nec fundat flores, quò denique Phoebeæ citharæ nunquam pervenerit fonus. Divina certe poefis ea, qua cœlitus impertita eft, virtuté obrutam terrena fæce animam in fublime exufcitans, inter cœli templa locat, et quafi nectareo halitu afflans, totamque perfundens ambrofia, cœleftem quodammodo inftillat beatitudinem, et quoddam immortale gaudiam infufurrat. Rhetorica fic animos capit hominum, adeoque fuaviter in vincula pellectos poft fe trahit, ut nunc ad mifericordiam permovere valeat, nunc in odium rapere, nunc ad virtutem bellicam accendere, nunc ad contemptum mortis evehere. Hiftoria pulchre concinnata nunc inquietos animi tumultus fedat et componit, nunc delibutum gaudio reddit, mox évocat lachrymas, fed mites eas et pacatas, et quæ mæstæ nefcio quid voluptatis fecum afferant. At vero futiles hæ, nec non ftrigofæ controverfiæ, verborumque velitationes in commovendis animi affectibus, certe nullum habent imperium; ftuporem duntaxat et torpedinem accerfunt inge nio; proinde neminem oblectant, nifi qui agreftis, et hir futi plane pectoris eft, quique ex arcano quodam impetu ad lites et diffidia proclivis, et infuper impendio loquax à recta et fana fapientia abhorret femper atque avertitur. Amandetur itaque cum fuis captiunculis fane, vel in montem Caucafum, aut ficubi terrarum cæca dominatur barbaries, ibique fubtilitatem fuarum et præftigiarium ponat officinam, et pro libitu de rebus nihili torqueat et angat fe, ufque dum nimia folicitudo, veluti Prometheus ille vultur cor exe derit, penitufque abfumpferit. Sed nec minus infrugifera funt, quam injucunda hæc ftudia, et quæ ad rerum cognitionem nihil prorfus adjutant. Ponamus enim ob oculos omnes illos turmatim cucullatos vetulos, harum præcipue captionum figulos, quotufquifque eft qui ullo beneficio lo cupletaverit rem literariam? Citra dubium profecto cultam et nitidam, et manfuetiorem philofophiam afperitate impexa deformem pene reddidit, et veluti malus genius, humana pectora fpinis et fentibus implevit, et perpetuam in fcholas intulit difcordiam, quæ quidem foelices difcentium progreffus mirum in modum remorata eft. Quid enim? ultrò citróque argutantur verfipelles philofophaftri? hic fuam undique fententiam graviter firmat, ille contra magna mole labefactare adnititur, et quod inexpugnabili argumento munitum exiftimes, id ftatim adverfarius haud multo negotio amolitur. Hæret interea lector, tanquam in bivio, quò divertat, quò inclinet anceps, et incertus confilii, dum tot utrinque confertim vibrantur tela, ut ipfam lucem adi. mant, rebufque profundam afferant caliginem, adeo ut jam lectori tandem opus fit, ut diuturnos Cereris imitatus labores, per univerfum terrarum orbem accenfa face quærat veritatem, et nufquam inveniat: eo ufque demum infaniæ redactus eft, ut fe mifere cæcutire putet, ubi nihil est, quod videat. Ad hæc non rarenter ufu venit, ut, qui harum difputationum fuligini addicunt fe totos et devovent, fi forte aliud quidvis aggrediantur à fuis deliramentis alienum, mire prodant infcitiam fuam, et deridiculam infantiam. Noviffime, fum mus hic tam ferio navatæ operæ fructus erit, ut ftultus evadas accuratior, et nugarum artifex, utque tibi accedat quafi peritior ignorantia, nec mirum ; quandoquidem hæc omnia, de quibus adeo afflictim et anxie laboratum eft, in natura rerum nullibi exiftunt, fed leves quædam imagines, et fimulachra tenuia turbidas oberrant mentes, et rectioris fapientæ vacuas. Cæterùm ad integritatem vitæ, et mores excolendos (quod multo maximum eft) quam minime conducant hæ nugæ, etiamfi ego taceam, abunde vobis perfpicuum eft. Atque vel hinc liquido evincitur quod mihi poftremo dicendum propofui, fcilicet importunam hanc λoyoualar nec in publicum cedere commodum, nec ullo modo patriæ vel honori effe, vel utilitati, quod tamen in fcientiis omnes antiquiffimum effe ducunt. Siquidem his maxime duobus auctam atque exornatam præcipue patriam animadverti; vel præclare dicendo, vel fortiter agendo; atque litigiofa hæc difcrepantium opinionum digladiatio, nec ad eloquentiam inftruere, nec ad prudentiam inftituere, nec ad fortia facinora incitare poffe videtur. Abeant igitur cum fuis formalitatibus argutatores verfuti; quibus poft obitum hanc par erit irrogari pœnam, ut cum Ocno illo apud inferos torqueant funiculos. At At quanto fatius effet, academici, quantóque dignius veftro nomine nunc defcriptas chartula terras univerfas quafi oculis perambulare, et calcata vetuftis heroibus infpectare loca, bellis, triumphis, et etiam illuftrium poetarum fabulis nobilitatas regiones percurrere, nunc æftuantem tranfmittere Adriam, nunc ad Ætnam flammigerantem impune accedere, dein mores hominum fpeculari, et ordinatas pulchre gentium refpublicas; hinc omnium animantium naturas perfequi, et explorare, ab his in arcanas lapidum et herbarum vires animum demittere. Nec dubitetis, auditores, etiam in cœlos evolare, ibique illa multiformia nubium fpectra, nivifque coacervatam vim, et unde illæ matutinæ lachrymæ contemplemini, grandinifque exinde loculos introfpicite, et armamenta fulminum perfcrutemini; nec vos clam fit quid fibi velit aut Jupiter aut Natura, cum dirus atque ingens cometa cœlo fæpe minitatur incendium, nec vos vel minutiffimæ lateant ftellulæ, quotquot inter polos utrofque fparfæ funt, et difpalate; immo folem peregrinantem fequamini comites, et ipfum tempus ad calculos vocate, æternique ejus itineris exigite rationem. Sed Sed nec iifdem, quibus orbis, limitibus contineri et circumfcribi fe patiatur veftra mens, fed etiam extra mundi pomoria divagetur; perdifcatque ultimò (quod adhuc altiffimum eft) feipfam cognofcere, fimulque fanctas illas mentes, et intelligentias quibufcum poft hæc fempiternum initura eft fodalitium. Quid multa nimis? vobis ad hæc omnia difciplinæ fit ille, qui tantopere in deliciis eft, Ariftoteles, qui quidem hæc prope cunéta fcienter et conquisite fcripta nobis reliquit addifcenda. Cujus ego ad nomen jam fubito permoveri fentio vos, academici, atque in hanc fententiam duci pedetentim, et quafi eo invitante proclivius ferri. Quod fi ita fit, fane ejus rei laudem, cujufquemodi est, illi debebitis et gratiam : quod interim ad me attinet, ego certe fatis habeo, fi veniam prolixitatis meæ pro veftra humanitate impetravero. Dixi. IN COLLEGIO, &c. THESIS. In rei cujuflibet interitu non datur refolutio ad materiam primam. Error an è Pandora pixide, an ex penitiffimo eruperit Styge, an denique unus ex Terræ filiis in cœlites conjura verit, non eft hujus loci accuratius difquirere. Hoc autem vel non fcrutanti facile innotefcat, eum ex infimis incre mentis, veluti olim Typhon, aut Neptuno genitus Ephialtes in tam portentofam creviffe magnitudinem, ut ipfi quidem veritati ab illo metuam. Video enim cum ipfa diva danía haud rarò æquo marte pugnantem, video poft damna fac tum ditiorem, poft vulnera virefcentem, victumque victoribus exultantem. Quod de Antao Lybico fabulata est antiquitas. Adeo ut hinc fane non levi de caufa carmen iftud Ovidianum poffit quifpiam in dubium vocare, an fcilicet ultima cœleftum terras reliquerit Aftræa; vereor etenim ne pax et veritas multis poft eam fæculis invifos etiam mortales deferuerint. Nam certe fi illa adhuc in terris diverfaretur, quis inducatur ut credat, lufcum et cæcutientem errorem veritatem folis æmulam poffe intueri, quin plane vincatur oculorum acies, quin et ipfe rurfus abigatur ad inferos, unde primum emerfus eft? At vero citra dubium aufugit in cœlum, patriam fuam mifellis hominibus nunquam reditura; et jam totis in fcholis dominatur immundus error, et quafi rerum potitus eft, non in ftrenuos utique et non paucos nactus affertores. Quarum acceffione virium, ultra quam ferri potest inflatus, quænam eft ulla phyfiologiæ particula vel minutula, in quam non impetiverit, quam non profanis violaverit unguibus, quemadmodum harpias Phinei regis Arcadum menfas confpurcaffe accepimus? unde fane eò res deducta eft, ut lautiffima philofophiæ cupedia, ipfis quibus fuperi vefcuntur dapibus non minus opi VOL. VI. M para, |