Page images
PDF
EPUB

tamen ab eis factum, quod ab Hungariae falute et Germaniae, et ceterorum vicinorum populorum fecuritas, et incolumitas dependeat: fed neque ea lege exteros penitus ex Hungaria exterminari: qui enim militiam fequi velint, liberum eis fore, fub Hungarorum capitaneorum ductu ftipendia mereri : ceteris autem ampliflimam concedi facultatem, vt quemadmodum ante, ita porro etiam in liberis, regiisque ciuitatibus, perpetuum figere poffint domicilium, id quod eo pluris faciendum fit, quod regiae ciuitates quartum regni Hungarici fiatum conftituant: dum autem Hungari exteros cum a publicis muneribus ciuilibus, tum vero a capitaneatibus, et praefidiorum praefecturis arcent, id exterarum nationum exemplo, et imitatione fieri, apud quas nec ciuiles magiftratus, nec militares praefecturae exteris, fed domefti cis conferri foleant: fixum itaque elle ordinibus porro etiam ea, quae circa externae nationis homines fiue pace Viennenfi, fiue fuperioris anni conftitutione fancita funt, tu eri (a). Haec diffufius hic loci explicanda erant, vt quae eorum temporum ratio fuerit, quid in monarchiae Hungaricae gubernatio nem noui fit introductum, quam denique varia diuerfis aetatibus fuerint gentis Hungaricae placita, et ftudia, eo clarius perfpiceretur. Sed et Mathiae regis eximia prudentia, et animi fortitudo ex illorum

(a) Mathiae decreti II. anni 1609, art. XI.

temporum actis quam luculentiffime poteft intelligi, qui etfi multis per pacem Viennen fem ftatutis affentiri debuerat, multa nihilominus paulo duriora, et in his comitiis, et deinceps mitiora reddi, ac ad aequitatem reduci procurauit: fic cum ad domeftica odia reftinguenda, et conciliandam inter fuos animorum in commune bonum concordiam Au guftanae, et Helueticae confeffionis alumnis non liberum folummodo religionis exercitium conftabiliuit, verum etiam ad quosuis tam ciuiles, quam militares magiftratus, et digni. tates aditum conceffit, ita Catholicae religi onis incolumitati vna profpectum iuit, vt priftina illius iura, et praerogatiuae faluae porro manerent, falua effet ftatus ecclefiaftici in regno dignitas, et in confilio regio adfidendi votaque fua ferendi autoritas, falua in caufis ecclefiafticis facra iurisdictio falua denique propria illi iura poffeffionaria: illa etiam, quae aduerfus regis maieftatem ac regni ipfius fecuritatem primo feruore decreta erant, Hungaris ipfis non inuitis, fubinde correxit: probe gnarus illa, quibus interdum ratio mederi non poterat, diuturniore mora confanari.

[ocr errors]

Mathiae conatus ad Tranfiluanas in S. coronae obfequio retinendos.

Turcae interea opinione fua celerius fublata Botskaiana feceffione, priftinaque principem inter, ac fubditos concordia, et fiducia reftituta, cum fe ab Hungaris defertos, nil porro in Hungaria lucrifacere poffe viderent, vna autem vererentur, ne, quod pace Viennenfi cautum erat, Tranfiluani vno iterum fub capite cum Hungaris copulati, arma, viresque cum his contra fe coniungerent, in id toto ftudio incubuere: vt prouinciam ab Hungaria abftractam, quibuscumque demum pactis, in fide, clientelaque fua conferua rent, Itaque follicite cum illis, quorum erga fe ftudia explorata habebant, egere, vt Báthorium ad amplectendam portae Ottomannicae protectionem, confirmationemque inde petendam adducerent et reapfe qua fplendidis pollicitationibus, qua minis, id demum, quod optarant, confecuti funt. Bá thorius enim cum aliorum, tum vero Gabrielis Bethlenii, iam tum ad principatum afpirantis, confiliis inductus, eo ipfo tempore, quo fui, prouincialiumque legati: Ioannes Imrefi, et Sigismundus Kornis coram regio commiffario Stephano Illésházi, fidelitatis facramentum regi Hungariae Calfouiae aeftate A. 1608. nuncupabant, pactisque paci Vien- 1608 nenti conformibus, facrae coronae obfequium amplectebantur, miffis clam Bizantium ora

toribus Achmeti Turcorum imperatori fe fub. jecit, atque per eumdem die XV. Augufti e. a. in principatu confirmatus fuit; non ita diu fraus haec celari poterat, vt caefarei ad portam miniftri fagacitatem effugeret, qui cum Mathiam de rei geftae ferie diligenter poftea edocuiffet, hic Báthorii perfidia vfque adeo commotus fuit, vt foedifragum hominem principatu deiicere, prouinciamque in ditionem fuam redigere conftituerit, quod vt eo facilius effectui daret, miflis principio 1609 A. 1609. in Valachiam mandatis, Radulonem Wayuodam fibi fidei facramento obftrictum in Tranfiluaniam iuffit irrumpere, infequente autem anno, Sigismundum Forgáts iudicem curiae valido cum Hungarorum exercitu eodem dimifit, qui coniunctis cum Radulone viribus, Báthorio profligato, Tranffiluaniam fub iugum mitteret: fauit principio fortuna Hungaris, Claudiopolis, pluresque aliae ciuitates in Mathiae regis fidem concef fere, at cum Turcae Raduloni e Wayuodatu eiecto, alterum interea cognominem, fuarumque partium ftudiofum fuffecitfent, magnoque numero in Báthorii auxilium conuo laffent, Sigismundus Forgáts hoftium numero victus, tota prouincia excedere coactus fuit, Báthorius autem eo fucceffu elatus, aperte iam Mathiae regis obedientiam detrectauit. Iactura haec Hungaris ferenda erat, quod ipfi, citra Hungariae periculum, minime eo numero patrium militem e regno educere poterant, qui debellando Tranffiluano fufficeret, Mathiae autem publicis comitiorum

confti

[ocr errors]

conftitutionibus vetitum erat, exterarum nationum copias in regnum inducere. Interea Báthorius in principatu confirmatus, ob intolerandam alienos thoros inuadendi licentiam, crudelitatem, et auaritiam, adeo breui fuis inuifus euaferat, vt, eodem in ordinem redacto, alium fibi legere principem conftituerint. Libellum itaque accufationibus plenum non ad Matbiam Hungariae regem dominum fuum, fed ad portam Ottomannicam transmifere, pro nouo principe eligendo facultatem fibi dari flagitantes. Poftquam iis fidem Bizantii haberi, ac reapfe de fe exautorando agi intellexiffet Báthorius, defperatis iam domi rebus, A. 1612. nuncios ad Geor- 1612 gium Thurzo regni palatinum mifit qui cautioneni darent, fe a clientela Turcica penitus receffurum, regisque Hungariae perpetuum, et fidelem vafallum futurum, fi aduerfus Turcas, et infeftos fibi prouinciales eius armis defenderetur. Mathias palatini precibus aegre demum placatus, perfidum clientem iterum in gratiam recepit, opportunaque auxilia fe primo quoque tempore milfurum pollicitus fuit.

S. III.

Gabriel de Bethlen ope Turcarum principatu apud Tranfiluanos potitur.

Verum fera iam fuere, quae Mathias ad Báthorio opitulandum parabat, auxilia: Gabriel enim Bethlenius, poftquam plurimorum e

PA.MA P. III.

M

« PreviousContinue »