cum re quam arguunt dicuntur, quæ leviter et extrinfecus tantum confentiunt, i. e. citra rationem effentia; cùm non ut caufa effecto, ita fubjectum det effe adjuncto; neque hoc ab illo effentiam accipiat. De fubjecto prius eft agendum: etenim subjectum omne fuis adjunctis natura prius eft, et quodammodo fe habet ad adjunctum, ut caufa ad effectum.

"Subjectum eft, cui aliquid adjungitur." Hoc argumentum Cicero "rem fubjectam" appellat, quia nimirum alicui fubjicitur; fubjici autem id dicitur, cui, cùm ex caufis conftitutum jam eft, aliquid tanquam additamentum quoddam præter caufas adjungitur: adjungitur itaque aliquid, quod alteri, nempe fubjecto, perfecto jam fuifque caufis conftituto, extrinfecus five præter effentiam accedit. Subjectum ergo eft quod ad aliquid arguendum eft affectum, quod fibi præter illam effentiam, quam è caufis habet, infuper accedit.

Ut caufa, ita et fubjectum fuos quofdam habet modos: fubjici enim aliquid dicitur vel recipiendo adjuncta vel oc-. cupando. Unde fubjectum diftingui poteft in recipiens, quod Græce delix appellant, et occupans quod objectum dici folet, quia in eo adjuncta occupantur. Recipiens vel in fe recipit adjuncta, vel ad se: recipiens in fe adjuncta, vel fuftinet ea et quafi fuftentat, quæ idcirco infita et inhærentia appellantur, vel continet, ut locus locatum.

Primus ergo modus eft cùm fubjectum recipit adjuncta infita five inhærentia. Sic anima eft fubje&tum fcientiæ, ignorantiæ, virtutis, vitii; quia hæc animæ adjunguntur, i. e. præter effentiam accedunt: corpus fanitatis, morbi, roboris, infirmitatis, pulchritudinis, deformitatis; quia corpori quidem infunt, fed præter effentiam.

Secundus modus eft fubjecta adjuncta in fe continentis, i. e. loci. Sic locus eft fubjectum rei locatæ, five in quo res locata continetur. Sic philofophi divinis entibus, licet parte et magnitudine carentibus, attribuunt locum. Sic geometræ locum locique differentias in rebus geometricis. Phyfici multo etiam diligentius in rebus phyficis confiderant, in mundo, in elementis fimplicibus, in rebus compofitis. Hinc nonnulli dialectici fuæ artis amplificandæ ftudio, ut motus, ita loci doctrinam in logica tractandam effe contendunt. Verùm cùm locus externa fit affectio cujuf

vis naturæ five corporeæ five incorporeæ, miror quid illis, Rami præfertim difcipulis, in mentem venerit, ut cùm argumenta, i. e. non res, fed rationes fubjectum effe logicæ doceant; res tamen aut rerum naturalium affectiones, motum, locum, tempus in logica tractandas effe ftatuerent. Locus inquiunt omnium omninò rerum communis eft: ergo, inquam, ad artem aliquam non corporum duntaxat, fed rerum naturalium omnium five phyficam, univerfalem, non ad logicam pertinet: quæ non quid fit locus, spatiumne an fuperficies corporis ambientis, fed quomodo arguat rem locatam, id folùm confiderat; nempe ut subjec tum arguit adjunctum.

Tertius modus eft fubjecti ad vel circa fe recipientis adjuncta; quæ idcirco "adjacentia et circumftantiæ" appellantur. Sic homo eft fubjectum divitiarum, paupertatis, honoris, infamiæ, veftitus, comitatus, et eorum ferè quæ dicuntur antecedentia, concomitantia, confequentia," fi quam omninò affectionem inter fe habent non neceffariam ; quæ caufarum et effectorum quæque ab his orta funt argumentorum affectio duntaxat effe folet. Hactenus de fubjecto recipiente.

Quartus modus eft fubjecti occupantis, in quo nimirum adjunctum occupatur et exercetur: atque hoc propriè objectum dicitur. Sic fenfilia fenfuum, et res virtutibus ac vitiis propofitæ, fubjecta vitiorum et virtutum hoc modo nominantur. Color eft fubje&tum vifus, fonus fubje&tum auditus; quia hi fenfus in his fenfilibus occupantur et exercentur. Virtutes et vitia declarantur in ethicis hoc argumento temperantia et intemperantia, voluptate; fortitudo et ignavia, periculis; liberalitas et avaritia divitiis. Sic res numerabilis arithmeticæ; menfurabilis, ut ita dicam, geometriæ fubjicitur. Ejufmodi fubjecto Cicero 2 Agrar. difputat, inter Campanos nullam contentionem effe, quia nullus fit honor: "Non gloriæ cupiditate," ait, "efferebantur, propterea quòd ubi honos publicè non est, ibi cupiditas gloriæ effe non poteft," &c.

66

CAP. XI.

De Adjuncto.

Ab

"Adjunctum eft cui aliquid fubjicitur," vel quod affectum eft ad arguendum fubjectum. Doctrina adjuncti doctrinæ fubjecti per omnia refpondet. Cicero hoc argumentum adjunctum" et "conjunctum" vocat. Ariftotele, accidens vocatur, nec male. Quicquid enim ulli fubjecto extrinfecus accidit, five fortuito five non, adjunctum ejus eft. Animi, corporifque, et totius hominis bona et mala, quæ dicuntur, adjuncta funt animi, corporis, hominis.

Cùm igitur adjunctum fubjecto præter effentiam accedat, non mutatur ejus acceffione vel deceffione effentia fubjecti, neque aliud inde fit fubjectum, fed alio duntaxat modo fe habet. Unde et modi, qui dicuntur, in adjunctis numerandi funt. Sic in caufis "procreare" et "tueri," modi, ut fuprà dictum eft, five adjuncta quædam vel efficientis vel efficiendi funt.

"Hoc argumentum etfi fubjecto eft levius, attamen est copiofius et frequentius." Subjecto fuo levius eft, quia fubjectum prius eft, et adjuncti fui quodammodo caufa. Id quod de adjunctis non quibufvis verum effe docebitur. Hinc Ariftot. Phil. S. 1, " adjunctum fubjecto eft pofterius ratione, tempore, cognitione et natura:" quod etiam de omni adjuncto ita duntaxat verum eft, fi de tempore excipias, exiftentiam enim adjuncti non fpectat logica, fed mutuam quam cum fubjecto habet affectionem quæ utrobique fimul eft; ita ut fubjectum adjuncto non magis fit tempore prius quam adjunctum fubjecto; fublato igitur fubjecto, tollitur adjunctum, ut "mortuus non eft; ergo nec mifer eft." Hinc ftrepitur in fcholis, " ab est secundi adjecti, ad eft tertii adjecti, valet confequentia negando." Et pofito adjuncto, ponitur neceffario fubjectum; ut, "fi mortuus eft mifer, certè neceffario mortuus eft." Quod et fcholæ fic balbutiunt; "ab est tertii adjecti, ad eft fecundi, valet confequentia affir

mando."

mando." Eft autem adjunctum fubjecto copiofius et frequentius, quia unius ejufdemque fubjecti plurima adjuncta effe poffunt. Itaque quod de ejufmodi fignis ait Ovid. 2, de Remed.

Forfitan hæc aliquis (nam funt quoque) parva vocabit; Sed quæ non profunt fingula, multa juvant.

Huc itaque referuntur figna, quæ ad effecta potius referenda funt; vímque arguendi perinde habent ut eorum caufæ certæ funt et cognitæ. Sic tumor uteri fignum eft gravidæ; incertum tamen, quia caufæ tumoris illius aliæ effe poffunt; lac mammarum multo certius, quia caufa certior et notior. Ejufdem generis funt figna phyfiognomonica, prognoftica aftrologorum et medicorum. Itaque ut caufæ et effecta fcientiam, fic fubjecta et adjuncta conjecturam ferè pariunt. Hoc genere argumenti Fannium Chæream Cicero pro Rofcio comodo cavillatur: et ab adjuncta corporis habitudine, figna malitiæ colligit : " nonne ipfum caput et fupercilia illa penitus abrafa olere malitiam, et clamitare calliditatem videntur? nonne ab imis unguibus ufque ad verticem fummum (fi quam conjecturam affert homini tacita corporis figura) ex fraude, fallaciis, mendaciis conftare totus videtur?" Sic Martial. 1. 2, Zoilum ludit:

"Crine ruber, niger ore, brevis pede, lumine lufcus, Rem magnam præftas, Zoile, fi bonus es."

Subjectorum porro modis, adjunctorum refpondent modi. Quemadmodum igitur fubjectum erat recipiens vel occupans, ita adjunctum eft receptum vel occupatum. Receptum vel in fubjectum recipitur, vel ad fubjectum: quod in fubjectum recipitur, vel fuftinetur ab eo, vel in eo continetur aut collocatur: quod fuftinetur, eft adjunctum infitum, five inhærens.

Primus ergo modus eft adjunctorum inhærentium five infitorum. Omninòque qualitates (qualitas autem eft qua res qualis dicitur) fubjectis præter caufas, i. e. formas externas (quæ etiam qualitatibus numerantur) adjunctæ ; five propriæ fint, quæ omni folique fubjecto femper conveniunt, ut homini rifus, equo hinnitus, cani latratus; five communes,

munes, quæcunque non funt eo modo propriæ. Propria autem quatuor modis vulgò dicuntur: foli, fed non omni; ut homini proprium eft mathematicum effe, fed non omni: omni, fed non foli; ut bipedem effe homini: omni et foli, fed non femper; ut homini canefcere in fenectute: omni, foli, et femper; ut rifibilem effe homini: hoc demum verè proprium eft et reciprocum; ita ut omnis homo fit rifibilis, et omne rifibile, proprie dictum, fit homo. Adjunctum itaque proprium etfi natura eft pofterius fubjecto, adeqque levius, tempore tamen fimul est, nobisque ferè notius; pofitoque adjuncto proprio, ponitur fubjectum, et contrà: fubjectum enim adjuncto proprie eft modo quodam effentiale, adjunctumque à forma fubjecti fluit: habet igitur à forma fubjecti, non ab natura fua, quòd fubjectum ponit et

tollit.

Communis etiam qualitas eft feparabilis vel infeparabilis : ut aquæ frigus, qualitas eft feparabilis; humiditas verò infeparabilis; utraque autem communis. Atque iftæ qualitatum diftin&tiones, communium et propriarum, feparabilium et infeparabilium, ad judicium faciendum valde funt utiles, ut fecundo libro facile perfpiciemus. Ad hunc modum refertur etiam quantitas, qua res magnæ vel parvæ, multæ vel paucæ dicuntur; et paffio, qua res aliquid pati dicitur; adeoque motus, ad rem motam fi referatur, hujus loci eft. Hactenus de adjuncto quod in fubjecto fufti

netur.

Secundus modus eft adjunctorum quæ continetur in fubjecto, ut locatum in loco: atque huc etiam fitus locorum refertur; nisi si cui ad primum potius modum referendus videatur: cùm fitus paffio fit quedam rei locatæ, et ad priorem modum fic pertineat. Atque hæc de adjunctis quæ in fubjectum recipiuntur.

Tertius modus eft adjunctorum quæ recipiuntur ad fubjectum; quæ vulgò circumftantiæ nuncupantur, quia extra fubjectum funt. Huc "tempus" refertur, duratio nempe rerum præterita, præfens, futura. Sic etiam Deus dicitur qui eft, qui erat, et qui futurus eft, Apocal. 1, 8, et 4, 8. Deo tamen ævum five æternitas, non tempus attribui folet: quid autem eft ævum proprie, nifi duratio perpetua, Græcè dov, quafi del av femper exiftens. Sed quod fuperioribus capitibus de motu et loco, idem nunc de tempore monen

기

ων

dum