quorum fiue fraude, fiue negligentia regios prouentus diffipatos fuiffe conftabat, ab omni publici aerarii, camerarum, et bonorum adminiftratione fine mora remouerentur, eisdemque deinceps cunctis in officiis Hun gari, propriis bonis, et facultatibus inftructi, fufficerentur: vt, fi quid aerario regio damni intuliffe conuincerentur, de fuo farcire poffent (a). Res monetaria, ad peffimam tunc deuoluta conditionem, praefentem omnino expofcebat opem. Sat longo iam tempore id in more habebant Auftriaca e domo reges noftri, vt non optimo rebus fuis confilio fodinas, et monetarias officinas exteris quibusdam hominibus pro certa, determinataque pecuniae fumma locare folerent: qui vt lucra fua eo certius celarent, magnam auri, argentique vim clam fubductam in vicinam Silefiam, aliasque fubinde prouincias efferebant, cuius quaeftu ad immenfas fub. inde peruenere diuitias: ex aduerfo autem argenteam monetam vilioris metalli admixtione, aut ponderis diminutione ita corruperant, vt nec ipfi hi nequiffimi foeneratores eamdem fibi forte ab aliis oblatam reci. pere vellent, ac, quod inauditum ante fuerat, VII. florenis argenteis aureum vnum apud eos redimi oportuerit (b); quapropter vete

(a) Decret. I. art. XXIV. “

(b) Ioachimus Leibizer apud Cl. Wagner in Analecris Scepufi Tomo I. pag. 67.

ribus poenis in auri, et argenti extra regnum eductores, et monetae falfarios latis, noua fanctione renouatis, vnanimi omnium ordinum regni confenfione decretum fuit, vt, cum foeneratores hos furtis, et illicitis lucris plurium annorum fpatio maxima principi, eiusdemque aerario damna intuliffe certum erat, fodinas, officinas monetarias, et quaecumque demum fibi pro certa pecuniae fumma per principes aliquando infcripta pof fidebant, fine mora absque litro, aut fumtu um in pignus factorum refufione regiorum hominum manibus refignarent. Moneta porro argentea ad eam probitatem reducta fuit, vt tribus crucigeris groffus, XXV. groffis florenus Hungaricus, CXX. denariis tallerus, ac demum CC. denariis aureus redimeretur: qua in re ne quid fraudis per monetarios admitti deinceps poffet, pro veteri iure, et inftituto archiepifcopi Strigonienfis Pifetarius inuigilare, munusque fuum diu iam intermiffum obire iullus fuit (a). Praefidiorum, arciumque capitanei eo auaritiae procefferant: vt a circumiacentium oppidorum, et pagorum incolis cuiuslibet generis frugum, pecorum, ac pecudum partem quinquagefimam priuata fua autoritate quotannis extorquerent foedus hic, miferaeque plebi admodum grauis abufus publica lege interdictus fuit: quo tamen et militum, et

(a) Decreti I. art XLVI. LXXVII, dceret. II. art. XXXIX. et XLI.

militarium praefectorum in ruricolas graffandi licentia paulo efficacius coerceretur, id infuper perferri placuit, vt laurinenfis, et Comaromienfis praefidii capitaneis Germanis, Hungarus vicecapitaneus gentis Hungaricae iuribus, et plebis indemnitati inuigilaturus adiungeretur, ceterorum autém per Hungariam fortalitiorum omnium praefecturae Hungarorum curae, fideique crederentur, vni. uerfae demum copiae Germanicae, quamdiu in Hungaria in hibernis, aut ftatiuis degerent, palatini iurisdictioni non fecus, ac domeftici milites fubiicerentur (a). Id quod iam Matbia imperante introductum erat, noua fanctione firmari placuit, vt ad cancellariam Hungaricam Viennenfem duo Hungari a confiliis futuri affumerentur, quòs fides, doctrina, rerum patriarum cognitio, et geftis iam in regno muneribus exercita in negotiis tractandis dexteritas commendaffet; quorum opera èo fidentius, vtiliusue vti poffet princeps, quod hi res fuas domefticas magis, quam exteri perfpectas habere cen ferentur (b). Iam inde a Rudolphi imperatoris temporibus Hungaria perpetuis fere bellis, feditionibusque domefticis agitata, nec iudicia ftato tempore celebrari, nec iuftitia laefis adminiftrari poterat, vt adeò multi alie

(4) Decreti I. art. XXXIII. decret. II. art XVI. decret, III. art. XLIV.

(b) Decreti 1, art. XXIX. decret, IV. art. XXVIH,

na bona per vim, aut dolum occupauerint, ac, fi eapropter in ius vocarentur, in caufae fuae patrocinium vfitatum apud nos praefcriptionis tempus iam effluxiffe allegarent. Ad tantam iniquitatem pro poteftate refrenandam, ordines regni in comitiis collecti vnanimi voto decreuere, ne tota illa temporis 1596 intercapedo, quae inde ab A. 1596. vfque primi belli Bethleniani finem ,pacemque 1622 Nicolsburgi A. 1622. conclufam effluxerat, legitimae praefcriptionis tempus ingrederetur. Praeterea cum Ferdinandus per pacem Nicolsburgenfem omnibus ad priftinam fidem redeuntibus generalem erratorum veniam concefferit, vt multis litibus occafio tolleretur, cunetas Gabrielis de Bethlen donationes in Hungaria factas antiquari placuit: eadem de caufa pariter Sigismundi Forgáts palatini quem longiore tempore Bethlenio adhaefiffe meminimus, donationes, et ftatutoriae quaeuis, nullius fiue ad aquirendum, fiue ad tu endum ius roboris effe pronunciatae funt (a), ne autem concordia tam operofe cum Bethlenio conflata turbari aliquando poffet, fub. nota perpetuae infidelitatis interdictum fuit, ne quis clancularias domi coitiones facere, priuato coniuratorum nomine legationes ad exteros principes obire, eosdem ad inuadendam patriam follicitare aufit. Ne autem Turcis inducias abrumpendi anfa praeberetur,

(a) Decret. I. art. VII. LVIII. LXXIV. decreti II. art, I.

1

non abfimilis poena dictata illis, qui eorumdem ditiones populari, aut fubditos laceffere attentarent (a). His pro eorum temporum calamitate vtcumque Hungariae profpectum fuit.

§. XIV.

Nonnulla pro clero conftituta.

Non minore cura, et follicitudine facram vna rempublicam animo complexus Ferdinandus, eo impenfius ecclefiaftici ordinis iuribus, et indemnitati fibi confulendum putauit, quo grauioribus ille tum obiectus procellis, tutelam fummi imperantis expofcebat; iuuat rem aliquanto altius repetere. Quemadmodum fuo loco innuimus, Stephanus Botskai eo ftudia, confiliaque fua direxerat, vt regis Hungariae autoritas quam arctiffimis circumfcriberetur limitibus, isque fuorum potius arbitrio, quam fuo Hungariam moderaretur. Quapropter cum non ignoraret, longam praelatorum fine in confilio, fiue in comitiis adfidentium feriem pro regis femper partibus vota promere, ficque contrariam regiis confiliis partem plerumque fuffragiorum numero fuperari, quo idmodi fuffraga

(6) Decreti I. art, XIX. et XX, decreti II. art. XII,

Q ૩