ab eis fecuritas, prouide, fapienterque de cretum, vt praelati, barones, ac nobiles militem ex lege debitum fine mora colligerent, ac conftanter deinceps in armis retinerent, cuius pars dimidia eorumdem fumtu alenda in regni limitibus excubaret, pars altera parata femper regis imperium praeftolaretur (a). Singulis finitimis hofti arcibus duo deinceps praefecti, fiue bani, dati funt, quorum alterutrum fub capitis, et fortunarum amiffio ne praefidiario cum milite praefentem adeffe oporteret: his adiuncti prouifores, qui annonae, et bellico apparatui fiue procurando, fiue conferuando praeeffent, acceptisque ex aerario regio pecuniis, cuncta ad loci defenfionem neceffaria tempori appararent (b), Seuera lege fancitum, vt ii,quorum fiue neg ligentia, fiue perfidia aliquae ex finitimis arcibus in hoftium manus deuenerant, capitis poena mulctarentur, idque propterea, quod ea impunitas complures iam alios ad confimile crimen induxiffet (c). Haec ad rem militarem, patriaeque defenfionem peropportune tum perlata erant, fed quae numquam effectui funt data. Ad rem ciuilem reformandam, vtiliffimae pariter leges tum excogitatae funt, quarum praecipuas, vt eo facilius quisque eorum temporum rationem intelligat, paucis hic explicabimus: memini (a) Ibidem art, I. II. et XXXIV. mus in Vladislai II. rebus decreto VII. fuiffe fancitum, vt folo Ioanne de Zápolya excepto, ceteri foeneratores, quidquid e peculio regio fibi hoc nomine pignori locatum poffidebant, fine mora thefaurarii regii manibus refignarent, contractum nomen e prouentibus regiis per vices foluturi, verum tantum abeft, vt foeneratores bona fibi infcripta reftituerint, aut aerarii regii curatores aes alienum expunxerint, vt etiam Ludouicus ipfe neceffitate preffus, nouis pignoribus obliga tis, vetera debita nouis cumularit. Certe 1518 hoc eodem anno 1518. cum laitzam Turcae premerent, nec in aerario fuo tantum habe. ret Ludouicus, quod in eius arcis praefidiariorum ftipendia fufficeret, coactus fuit confentiente confilio fuo regio, oblata in pignus regia ciuitate Eperiefienfi, mutuum ab Emerico de Peren palatino aes accipere (a). Tam pudenda potentiffimi olim Hungarorum regis egeftas, et aeris alieni per vices contracti magnitudo omnium animos ad efficacia remedia malo huic adhibenda concitauit. Quapropter renouata Vladislai regis conftitu. tione (b), iufli funt omnes, feu pignori fibi data, feu in cenfum locata S. coronae bona, et prouentus regiis thefaurariis illico reddere, (a) Fidem faciunt literae Ludouici ad Eperiefienfes eodem anno die XI. Aprilis, et aliae XV. Iunii datae, quas lege in diplomatario Sarofienfi pag. 145. et fequ. (6) Decret, Vladislai VII. art. I. dere, his autem impofitum, vt diligenter examinatis prius obligationis, aut infcriptionis factae literis, fedulam operam impenderent, ad regem primo quoque tempore ab omni aere alieno liberandum: paulo indulgentius et tunc actum cum Ioanne Zápolya, qui plurimas ciuitates liberas, et tricefimarum vectigal potiori parte fibi infcriptum tenebat, magnaque vltra debiti fortem lucra inde trahebat, huic enim pignorum poffef fio in longius iterum prorogata, cumque pars quinta tributi a fingulis feffionibus quotannis exigi foliti, immenfis Pladislai regis debitis quantocyus expungendis minime fufficeret, datum thefaurariis negotium, vt fiquid vltra aulae fuftentationem, aliasue neceffarias impenfas fuperflui e prouentibus regiis redundaret, id infuper Ioanni de Zápolya numeraretur, quo fic eo celerius grauiffimum onus defineret (a). Primus omnium Emericus de Perén palatinus, vt fuae erga publicas regni conftitutiones obferuantiae exemplum praeberet, decreto huic obtemperauit, ac mox a folutis comitiis liberam, regiamque ciuitatem Cibinienfem, fibi anno 1506. ab la 1506 dislao rege infcriptam, Ludouici thefaurariis abfque vlla tergiuerfatione feftituit (b). Illu (a) Decret. Batfienfis Ludouici II. art. VII. ftre palatini exemplum an alii quoque imitati fuerint, nobis quidem incompertum eft, quamuis ea feueritate cum legi huic refra ctariis comitia agi voluerint, vt aduerfus eosdem militem colligi, et nobilitatem in the. faurarii regii auxilium infurgere voluerint. (a) Vt demum quotidianis aulae regiae vfibus, et dignitati eo certius profpiceretur, quaedam dominia, et prouentus regii fpecia tim ad coquinam regis deputati funt (b). Quo fua iudicibus, et tribunalibus regni autoritas falua conftet, laefique, et oppreffi o ptatae diu iuftitiae effectum obtineant, fancte omnino decretum, vt fiqui e potentioribus, qui aliena inique rapta per fummum nefas detinebant, iudicio conuicti, eadem illis, quibus adiudicata funt, beneuole reddere detrectarent, atque ideo iuxta depra uatum illius aetatis morem, armis effent cogendi, rex triumphanti in caufa parti affifte ret, fi id praeftare aut aliqua ex caufa nok let, aut etiam nequiret, in Hungaria palatinus, aut iudex curiae in Tranffiluania Wayuoda, in Dalmatia, et Croatia bani coactis in vnum copiis, deuicto aduerfario, fententiae iudicum executionem procurarent (c). Miferam fane rempublicam, in qua iuftitia ad fe fe tuendam armorum viribus opus habet. Non leuis ad haec corruptela, per quam (a) Decret. Batfienfis art. III. (b) Ibidem art. XIV. Ibidem art. IV. V. et VI. ecclefiae Hungaricae indemnitati, et fanctitati non pauca inflicta fuere vulnera, Batfienfium comitiorum autoritate fublata fuit: habebat in more Vladislaus, vt, cum egeftate premebatur, pro pecuniario aliquo fubfidio, interdum autem, quo fuorum beneuolentiam aucuparetur, nonnullis regni primoribus ius patronatus non modo in praepofituras, et abbatias regales, verum in ipfos etiam epifcopatus ad vnam, aut plures vices reftrictum largiretur: qua in re fane quam peruerfa, Ludouicus quoque confimilibus ex cau fis patrem fuum imitatus fuit (a). Quo priuilegio abufi patroni, vacantium imprimis beneficiorum fructus in fuos conuertebant vfus, tum vero liberos, cognatosue fuos nec aetate idonea, nec doctrina, aut virtute praeditos facerdotiis admouebant, interdum autem cum clientibus fuis de bonorum, aut decimarum parte, gratitudinis titulo in cen fum locanda, pacifcebantur. Hac iurium facrorum nundinatione, praeterquam quod plurimis indignis ad dignitates ecclefiafticas aditus patuerit, regi etiam, viros idoneos, de ecclefia, ac fe fe optime promeritos praemiandi, ac in facro ordine clientes fibi comparandi occafio omnis adempta fuit; nam (a) Tenemus idmodi priuilegii pro epifcopatu, cum vacauerit, conferendo Mariae reginae per Ludoui cum conceffi exemplar, |
