litauerit: neque iam magno pellicum, quas (a) Hautallerus in Faftis Campililienfibus ad A. 1286. to figuo, quisque vicinos bonis, poffeffioni busque fuis fpoliare, ac ex aliorum rapinis res fuas augere coeperunt, vt aduerfus omnia focietatis iura, nemo iam in Hungaria vitae, rerumque fuarum fecurus degeret, neque cui quam ius, fed vis, et potentia patrocinare. tur. Cumani praeprimis nimia regis cum gente fua familiaritate audaciam adepti, fociis Tartaris, et Neugaris vniuerfam Hunga. riam depraedando, percurfantes, quod colli. buerat, impune diripere, fibique obfiftentes trucidare, ferro denique, et igne omnia con fumere, non reformidarunt. Per hanc ra piendi, ac debiliores opprimendi licentiam, complures nobilium familiae generis antiqui tate, et opibus aliquando florentes, ad extremam deuenere egeftatem; viri olim clarif fimi, et geftis in republica muneribus confpicui rus colere, manuumque labore quotidiano victui neceffaria comparare funt coacti: et quia plurimum annorum fpatio con tinuatae rapinae, quafi iam ciuitate donatae erant, tanta cuiusuis generis iumentorum penuria ad extremum enata fuit, vt, cum pe cudes deeffent, homines ipfi earum loco carros impellerent: quod vehiculorum genus in perpetuam Ladislai regis, communis eius calamitatis autoris, memoriam currus Ladislai regis vulgus appellauit (b). Sic cum domi (a) Paucis haec chronicon defcribit: Tempore enia euncta direptioni paterent, vicini quoque principes alii ad excutiendum S. coronae Hungaricae dominium, alii ad res fuas ex Hungariae ruinis augendas, adiecere animum: Profius Seruiae princeps, et Ruffiae rubrae duces regem Hungarum adeo abiectis moribus praeditum deteftati, in libertatem fe fe afferuere. Poloni non modicam limitum Ruffiae partem in ditionem fuam redegere. Maritimae Dalmatiae vrbes plurimae defertis Hungarorum partibus, Venetorum focietatem funt amplexae. Albertus denique Auftriae dux Rudolphi imperatoris filius, Ioannem Giffingenfem comitem, a quo, incertum qua de caufa, atrociter tum diffidere coeperat, coercendi fpecie, armatus Hungariam A. 1289. fubiit, ac praeter Sopronium, ac 1289 Ginfium infuper XXVIII. alias ciuitates, ac oppida nemine pro viribus refiftente occupauit, Auftriaeque finibus adiecit (a). Hunc in modum Hungaria e priftino fplendore fuo praeceps acta, domefticis aeque, ac exteris per combuftiones ad nihilum redigi, pax, et con (a) Chronica Australis ad A, 1289. A a a 4 in praedam ceffit, ex quo quiuis intelliget, quantum ad monarchiae felicitatem interfit cordatusne, et exactus, an ignauus, et incurius princeps eidem imperet: languente fcilicet capite, cetera quoque membra languere, et fenfim emori eft necelle. §. XII. Ladislaus rex per Cumanos interficitur. Mira profecco rerum viciffitudine factum eft, vt eorum fcelere, et manibus rex interiret, in quorum gratiam famam, et rempublicam prodegerat, proftituta fua viuendi confuetudine, et effufa in quoslibet thoros licentia, adeo iam Cumanis ipfis intolerabilis, et inuifus euaferat, vt inito communi totius gentis confilio, eumdem e medio tollere de creuerint, fpe firma ducti fore, vt rege fublato,,ipfi quoque magnam Hungariae par tem fibi fubiugarent, nouique Cumanorum dominatus fundamenta iacerent: parricidii exequendi negotium datum fuit tribus popu li primipilis, Arbutz, Turtul, et Kemenche nuncupatis: neque difficile id fuit perficere. Ladislaus enim non iam Budae, aut Al bae-regiae, cuftodibus corporis, et fatellitibus munitus degebat, fed Cumanos inter, Tartaros, et Neugarios, fub tentoriis habitare confueuerat. Quapropter prope caftrum Körösfzeg nocturnae quieti vacantem, die 1290 X. Iulii A. 1290. aggreffi, multis confodere vulneribus. Non tamen impune eis abiit immane parricidium: Myze enim, feu Moy fes antea Ifmaelita Saracenus, poftea Chriftiana facra amplexus, regni palatinus, affumto in focietatem germano fuo Ladislao, et Nicolao Cumano Chriftiano, primariae pellicis regiae Eduae fratre, fida fatellitum manu ftipatus, clam in villam, vbi Arbutz, et Turtul pa ricidae agebant, irruit; vterque comprehentus ac ille quidem bifariam diffectus, hic autem membratim concifus, criminis atrociffimi in facrofanctum regis caput admiffi poenas dedere. Neque hoc fupplicio contentus palatinus, quo maiorem omnibus parricidii horrorem incuteret, in totam ficariorum familiam quam feueriffime defaeuiit, vt nulli fexui, aut aetati, ac ne infantibus quidem parceretur (a). Atque his caedibus, et fuppliciis praematuro Ladislai IV. funeri parentatum fuit, eius corpore Tsanadini condito. Ifabella regina coniux aut fub idem tempus in carcere, ad quem detrufa fuit, animi dolore contabuit, aut certe paulo poft virum eft fecuta: quod nulla illius amplius feu apud domefticos, feu apud exteros fcriptores fit mentio. Hic exitus fuit Ladislai IV. cognomento Chuni, aut Cumani, qui ab Elifabetha regina matre mollius, quam par erat, habitus, ac ab affentatoribus aulae corruptus, poftquam carnis voluptates, et quidem impune, quia in fummo imperio collo (a) Chronicon M. Turotzii cap. LXXXI. et notae ibidem ex Chronico Budenfi adjectae. |